کۆماری ھۆڵەندا

پارێزگا یەکگرتووەکانی ھۆڵەندا کە بە (حەوت) پارێزگای یەکگرتوو ناسراوە، بە فەرمی بە کۆماری حەوت ھۆڵەندا یەکگرتوو (بە ھۆڵەندی: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden)، و بە شێوەیەکی باو لە مێژوونووسدا بە کۆماری ھۆڵەندا ناودەبرێت، فیدراڵی بوو کۆمارێک کە لە ساڵی ١٥٨٨، لە کاتی شۆڕشی ھۆڵەندا، تا ساڵی ١٧٩٥ (شۆڕشی باتاڤیا) بوونی ھەبووە. دەوڵەتێکی پێش ھۆڵەندا بوو و یەکەم دەوڵەتی نەتەوەیی ھۆڵەندای تەواو سەربەخۆ بوو.^[١]^[٢]

ئەم کۆمارە دوای ئەوەی حەوت پارێزگای ھۆڵەندا لە ھۆڵەندای ئیسپانیا لە دژی دەسەڵاتی ئیسپانیا ڕاپەڕینیان دامەزرا. پارێزگاکان لە ساڵی ١٥٧٩دا ھاوپەیمانییەکی ھاوبەشیان دژی ئیسپانیا پێکھێنا (یەکێتی ئۆترێخت) و لە ساڵی ١٥٨١دا سەربەخۆیی خۆیان ڕاگەیاند (یاسای ڕفاندن). پێکھاتبوو لە گرۆنینگن، فریسیا، ئۆڤەریسێل، گوێلدەرز، ئۆترێخت، ھۆڵەندا و زیلاند.^[٣]

ھەرچەندە دەوڵەتەکە بچووک بوو و تەنیا نزیکەی یەک ملیۆن و نیو دانیشتووی تێدابوو، بەڵام تۆڕێکی جیھانی لە ڕێگا بازرگانییەکانی دەریایی کۆنترۆڵ دەکرد. لە ڕێگەی کۆمپانیا بازرگانییەکانییەوە، کۆمپانیای ھۆڵەندی ھیندستانی ڕۆژھەڵات و کۆمپانیای ھۆڵەندی ھیندستانی ڕۆژاوا ئیمپراتۆرییەتێکی کۆلۆنیالی ھۆڵەندی دامەزراند. داھاتی ئەم بازرگانییە ڕێگەی بە کۆماری ھۆڵەندا دا کە لە ڕووی سەربازییەوە لە بەرامبەر وڵاتانی زۆر گەورەتردا ڕکابەری بکات. بەلەمێکی گەورەی دوو ھەزار کەشتی کۆکردەوە، کە سەرەتا گەورەتر بوو لە بەلەمەکانی ئینگلتەرا و فەرەنسا بەیەکەوە. ململانێی گەورە لە جەنگی ھەشتا ساڵەی دژی ئیسپانیا (لە دامەزرانی کۆماری ھۆڵەندا تا ساڵی ١٦٤٨)، جەنگی ھۆڵەندا – پورتوگال (١٦٠٢–١٦٦٣)، چوار جەنگی ئینگلیز-ھۆڵەندا (یەکەمیان دژی کۆمۆنوێڵتی ئینگلتەرا، دوو شەڕ ئەنجامدرا دژی شانشینی ئینگلتەرا، و چوارەمیان دژی شانشینی بەریتانیا: ١٦٥٢–١٦٥٤، ١٦٦٥–١٦٦٧، ١٦٧٢–١٦٧٤ و ١٧٨٠–١٧٨٤)، جەنگی فەرەنسا-ھۆڵەندا (١٦٧٢–١٦٧٨)، و جەنگی ھاوپەیمانی گەورە (١٦٨٨–١٦٩٧) دژی شانشینی فەرەنسا.^[٤]^[٥]^[٦]^[٧]

کۆمار زیاتر لە دەوڵەتە ھاوچەرخەکانی لێبوردەیی بۆ ئایین و ئایدیا جیاوازەکان بوو، ڕێگەی بە ئازادی بیرکردنەوە بۆ دانیشتووانەکەی دەدا. ھونەرمەندان لەژێر ئەم دەسەڵاتەدا گەشەیان کرد، لەوانەش نیگارکێشانی وەک ڕێمبرانت، یۆھانس ڤێرمیر و چەندین کەسی دیکە. ھەروەھا زانایانی وەک ھوگۆ گرۆتیۆس و کریستیان ھییگنز و ئەنتۆنی ڤان لیوینھۆک. لەبەر ئەوەی بازرگانی و زانست و سەربازی و ھونەری ھۆڵەندا لە زۆربەی سەدەی ١٧دا لە جیھاندا بوون کە زۆرترین ستایشی لێکرا، ئەم قۆناغە لە مێژووی ھۆڵەندا بە سەردەمی زێڕینی ھۆڵەندا ناسرا.^[٨]^[٩]

سەرچاوەکان

^ Pieter Geyl, History of the Dutch-Speaking Peoples, 1555–1648. Phoenix Press, 2001, p. 55.
^ J. Katzenstein، Peter (2006). Religion in an Expanding Europe. Cambridge University Press. p. 277. ISBN 978-1-139-45094-2. ... European Christendom remained divided, and second, because the Spanish monarchy explicitly recognized the sovereignty of the Dutch Republic, despite the fact that the Reformed Church was the official state religion of that polity.
^ Demographics of the Netherlands ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., Jan Lahmeyer. Retrieved on 10 February 2014.
^ Junie T. Tong (2016). Finance and Society in 21st Century China: Chinese Culture Versus Western Markets. CRC Press. p. 151. ISBN 978-1-317-13522-7.
^ The Islamic World: Past and Present. Vol. 1: Abba – Hist. Oxford University Press. 2004. p. 174. ISBN 978-0-19-516520-3.
^ Nanda, J. N (2005). Bengal: the unique state. Concept Publishing Company. p. 10. 2005. ISBN 978-81-8069-149-2. Bengal … was rich in the production and export of grain, salt, fruit, liquors and wines, precious metals and ornaments besides the output of its handlooms in silk and cotton. Europe referred to Bengal as the richest country to trade with.
^ Om Prakash, "Empire, Mughal", History of World Trade Since 1450, edited by John J. McCusker, vol. 1, Macmillan Reference USA, 2006, pp. 237–240, World History in Context. Retrieved 3 August 2017
^ Littell، McDougal. «21». World History Pattern of Interaction. pp. 594b.
^ van Maanen، R. C. J. (2003). Leiden: de geschiedenis van een Hollandse stad. II. 1574–1795. Stichitng Geschiedschrijving Leiden. ISBN 90-806754-2-3.

[1] Pieter Geyl, History of the Dutch-Speaking Peoples, 1555–1648. Phoenix Press, 2001, p. 55.

[2] J. Katzenstein، Peter (2006). Religion in an Expanding Europe. Cambridge University Press. p. 277. ISBN 978-1-139-45094-2. ... European Christendom remained divided, and second, because the Spanish monarchy explicitly recognized the sovereignty of the Dutch Republic, despite the fact that the Reformed Church was the official state religion of that polity.

[3] Demographics of the Netherlands ٢٦ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە., Jan Lahmeyer. Retrieved on 10 February 2014.

[tong-4] Junie T. Tong (2016). Finance and Society in 21st Century China: Chinese Culture Versus Western Markets. CRC Press. p. 151. ISBN 978-1-317-13522-7.

[esposito-5] The Islamic World: Past and Present. Vol. 1: Abba – Hist. Oxford University Press. 2004. p. 174. ISBN 978-0-19-516520-3.

[6] Nanda, J. N (2005). Bengal: the unique state. Concept Publishing Company. p. 10. 2005. ISBN 978-81-8069-149-2. Bengal … was rich in the production and export of grain, salt, fruit, liquors and wines, precious metals and ornaments besides the output of its handlooms in silk and cotton. Europe referred to Bengal as the richest country to trade with.

[Prakash-7] Om Prakash, "Empire, Mughal", History of World Trade Since 1450, edited by John J. McCusker, vol. 1, Macmillan Reference USA, 2006, pp. 237–240, World History in Context. Retrieved 3 August 2017

[8] Littell، McDougal. «21». World History Pattern of Interaction. pp. 594b.

[9] van Maanen، R. C. J. (2003). Leiden: de geschiedenis van een Hollandse stad. II. 1574–1795. Stichitng Geschiedschrijving Leiden. ISBN 90-806754-2-3.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]