کێڵگەی خێزانی

کێڵگەی مێژوویی ستۆفڵ لە ڕادێنتاین، کارینسیا، کە لە سەدەی ھەژدەھەمدا دروست کراوە و پێکھاتووە لە بینایەکی سەرەکی، عەمبارێک و دوو بینا کە وەک تەویلە و کۆگا بەکارھاتوون.

کۆگای کێڵگەیەکی خێزانی لە ویسکۆنسن، کە ساڵی دامەزراندنی (١٩١١) لەسەر نووسراوە.

کێڵگەی شارمووس لە شوارزێنبێرگ لە کانتۆنی لوسێرنی سویسرا، کە لە نێوان ساڵانی ١٦٧٠–١٩١٨ لە خاوەندارێتی بنەماڵەی شۆفەردا بووە.

کێڵگەی خێزانی (بە ئینگلیزی: Family Farm) بەگشتی وەک کێڵگەیەک تێدەگەیەنرێت کە لەلایەن خێزانێکەوە خاوەندارێتی دەکرێت و/یان بەڕێوەدەبرێت. ھەندێک جار وەک موڵکێک سەیر دەکرێت کە بە میرات دەگوازرێتەوە.

ئەگەرچی جیاکردنەوەیەکی بیرۆکەیی و نموونەیی دووبارەبووەوە ھەیە کە کێڵگەی خێزانی وەک موڵکێکی بچووک بەرامبەر بە کشتوکاڵی کۆمپانیا وەک بزنسی کشتوکاڵی گەورە دادەنێت، ئەم بیرۆکەیە بە وردی واقیعی خاوەندارێتی کێڵگە لە زۆر وڵاتدا وەسف ناکات. بزنسی کێڵگەی خێزانی دەکرێت چەندین شێوە وەربگرێت، لە کێڵگە بچووکەکانەوە بۆ کێڵگە گەورەکان کە بە شێوازی کشتوکاڵی چڕ بەڕێوەدەبرێن. لە چەندین وڵاتدا، زۆربەی خێزانە کشتوکاڵییەکان بزنسی کێڵگەکانیان وەک کۆمپانیا (وەک کۆمپانیای بەرپرسیارێتی سنووردار)یان متمانە پێکھێناوە، بۆ مەبەستی بەرپرسیارێتی، باج و بزنس. بەم شێوەیە، بیرۆکەی کێڵگەی خێزانی وەک چەمکێک یان پێناسەیەکی یەکگرتوو بە ئاسانی ناگوازرێتەوە بۆ زمان، کەلتوور، یان سەدەکانی تر، چونکە جیاوازی بەرچاو ھەیە لە نەریتە کشتوکاڵییەکان و مێژووەکان لە نێوان وڵاتان و لە نێوان سەدەکان لە ناو یەک وڵاتدا. بۆ نموونە، لە کشتوکاڵی ویلایەتە یەکگرتووەکاندا، کێڵگەی خێزانی دەکرێت ھەر قەبارەیەکی ھەبێت، تا ئەو کاتەی خاوەندارێتی لە ناو خێزانێکدا بێت. ڕاپۆرتێکی وەزارەتی کشتوکاڵی ویلایەتە یەکگرتووەکان لە ساڵی ٢٠١٤ پیشانی دەدات کە کێڵگە خێزانییەکان ٩٠ لەسەدی زەوی کشتوکاڵی وڵات بەڕێوەدەبەن و ٨٥ لەسەدی بەھای بەرھەمھێنانی کشتوکاڵی وڵات پێکدەھێنن. ھەرچەندە، ئەمە بە ھیچ شێوەیەک مانای ئەوە نییە کە کشتوکاڵی کۆمپانیا بوونێکی کەمی ھەیە لە کشتوکاڵی ویلایەتە یەکگرتووەکاندا؛ بەڵکو، تەنھا ئەوە پیشان دەدات کە زۆربەی کۆمپانیاکان بە توندی خاوەندارێتییان کراوە. لە بەرامبەردا، لە کشتوکاڵی بەرازیلدا، پێناسەی فەرمی کێڵگەی خێزانی (agricultura familiar) سنووردارە بۆ کێڵگە بچووکەکان کە سەرەتا لەلایەن ئەندامانی تاکە خێزانێکەوە کاری تێدا دەکرێت؛ بەڵام دیسانەوە، ئەم ڕاستییە مانای ئەوە نییە کە کشتوکاڵی کۆمپانیا بوونێکی کەمی ھەیە لە کشتوکاڵی بەرازیلدا؛ بەڵکو، تەنھا ئەوە پیشان دەدات کە کێڵگە گەورەکان کە کرێکاری زۆریان ھەیە ناتوانرێت بە یاسایی لەژێر ناونیشانی «کێڵگەی خێزانی» دا پۆلێن بکرێن چونکە ئەم ناونیشانە بە یاسایی تەرخانکراوە بۆ موڵکە بچووکەکان لەو وڵاتەدا.

ئەو کێڵگانەی کە بە کێڵگەی خێزانی دانانرێن ئەوانەن کە وەک کۆمەڵە، کۆمپانیای ناخێزانی، یان بە شێوازی دامەزراوەیی تر بەڕێوەدەبرێن. لانیکەم ٥٠٠ ملیۆن لە ٥٧٠ ملیۆن کێڵگەی [مەزەندەکراوی] جیھان لەلایەن خێزانەکانەوە بەڕێوەدەبرێن، کە کێڵگە خێزانییەکان دەکاتە باڵادەست لە کشتوکاڵی جیھانیدا.

پێناسەکان

«گفتوگۆیەکی نافەرمی لەسەر چەمک و پێناسەکان» لە پەیپەرێکی کارکردندا کە لەلایەن ڕێکخراوی خۆراک و کشتوکاڵی نەتەوە یەکگرتووەکان لە ساڵی ٢٠١٤ بڵاوکراوەتەوە، پێداچوونەوەی بۆ پێناسە ئینگلیزی، ئیسپانی و فەرەنسییەکانی چەمکی «کێڵگەی خێزانی» کردووە. پێناسەکان ئاماژەیان بە یەک یان زیاتر لەم خاڵانە کردووە: کار، بەڕێوەبردن، قەبارە، دابینکردنی بژێوی خێزان، شوێنی نیشتەجێبوون، پەیوەندی خێزانی و لایەنەکانی نەوەیی، تۆڕە کۆمەڵایەتی و کۆمەڵگایییەکان، ئاڕاستەی خۆبژێوی، میرات، خاوەندارێتی زەوی و وەبەرھێنانی خێزانی. جیاوازی پێناسەکان ڕەنگدانەوەی جیاوازییە نەتەوەیی و جوگرافییەکانە لە کەلتوور، خاوەندارێتی زەوی گوندنشین، و ئابووری گوندنشین، ھەروەھا ئەو مەبەستە جیاوازانەی کە پێناسەکانی بۆ داڕێژراوە.

سەرژمێری کشتوکاڵی ویلایەتە یەکگرتووەکان لە ساڵی ٢٠١٢ کێڵگەی خێزانی پێناسە دەکات وەک «ھەر کێڵگەیەک کە زۆربەی بزنسەکە لەلایەن بەڕێوەبەر و ئەو کەسانەی پەیوەندییان بە بەڕێوەبەرەوە ھەیە خاوەندارێتی دەکرێت، لەوانەش خزمانێک کە لە ماڵی بەڕێوەبەردا ناژین»؛ ھەروەھا کێڵگە پێناسە دەکات وەک «ھەر شوێنێک کە ١٬٠٠٠$ یان زیاتر بەرھەمی کشتوکاڵی تێدا بەرھەم ھاتبێت و فرۆشرابێت، یان بە ئاسایی دەبوو بفرۆشرێت، لە ماوەی ساڵێکی دیاریکراودا.»

ڕێکخراوی خۆراک و کشتوکاڵی نەتەوە یەکگرتووەکان «کێڵگەی خێزانی» پێناسە دەکات وەک ئەو کێڵگەیەی کە سەرەتا پشت بە ئەندامانی خێزان دەبەستێت بۆ کارکردن و بەڕێوەبردن.

لە ھەندێک بەکارھێناندا، «کێڵگەی خێزانی» ئاماژە بەوە دەکات کە کێڵگەکە لە خاوەندارێتی خێزانێکدا دەمێنێتەوە بۆ چەندین نەوە.

لەبەر ئەوەی پێناسە تایبەتمەندەکانن، ئەو پێناسانەی کە لە یاسا یان ڕێساکاندا دەدۆزرێنەوە لەوانەیە بە شێوەیەکی بەرچاو جیاواز بن لە واتا باوەکانی «کێڵگەی خێزانی». بۆ نموونە، لە ویلایەتە یەکگرتووەکان، لەژێر ڕێساکانی قەرزی خاوەندارێتی کێڵگەی فیدراڵدا، پێناسەی «کێڵگەی خێزانی» سروشتی خاوەندارێتی کێڵگە دیاری ناکات، و بەڕێوەبردنی کێڵگەکە یان لەلایەن قەرزوەرگرەوەیە، یان لەلایەن ئەو ئەندامانەوەیە کە کێڵگەکە بەڕێوەدەبەن کاتێک قەرزێک دەدرێت بە کۆمپانیایەک، ھاوکارییەک یان دامەزراوەیەکی تر. پێناسە تەواوەکە دەتوانرێت لە یاسای ڕێساکانی فیدراڵی ویلایەتە یەکگرتووەکان 7 CFR 1943.٤ بدۆزرێتەوە.