کۆمەڵکوژی دوجەیل
| کۆمەڵکوژی دوجەیل | |
|---|---|
| جێ | دوجەیل |
| پۆتانی شوێن | ٣٣°٥٠′٢٠″N ٤٤°١٤′٥٣″E |
| کاتی ڕوودان | ٨ی تەممووزی ١٩٨٢ |
 | |
کۆمەڵکوژی ٨ی تەممووزی ١٩٨٢ لە دوجەیل. دوجەیل شارێکە کە ژمارەیەکی زۆر لە شیعەی تێدایە و لەکاتی ڕووداوەکەدا ٧٥ ھەزار کەسی تێدابوو، ٥٣ کیلۆمەتر لە بەغداوە دوورە و دەکەوێتە پارێزگای سەڵاحەدین کە زۆرینەیان سوننەن.
مێژوو[دەستکاری]
دوجەیل قەڵای حیزبی دەعوەی شیعە بوو، ڕێکخراوێک کە لە سەردەمی شەڕی ئێران و عێراقدا بەشداریی لە یاخیبوونەکەی دژی سەددام حوسێن کرد کە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەکرا. حیزبی دەعوە لەو سەردەمەدا وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی سەیر دەکرا، لە ساڵی ١٩٨٠ قەدەغە کرا و ئەندامەکانی لەلایەن ئەنجومەنی فەرماندەیی شۆڕشی عێراقەوە بە غیابی سزای لە سێدارەدانیان بەسەردا سەپێندرا.[١]
ڕووداوەکان[دەستکاری]
لە ٨ی تەمموزی ١٩٨٢ سەددام حوسێن سەردانی دوجەلی کرد بۆ پێشکەشکردنی وتارێک کە ستایشی ئەو سەربازە ناوخۆییانەی کرد کە لە شەڕی دژی ئێران خزمەتیان بە عێراق کرد. سەددام سەردانی چەند خێزانێکی کرد و دوای تەواوکردنی وتارەکەی خۆی ئامادە کرد بۆ گەڕانەوە بۆ بەغدا. کاتێک کاروانەکەی لەسەر ڕێگای سەرەکی دەرکەوت، زیاتر لە دەیان چەکدار لەناو ئەو باخی دارخورمایانەدا خۆیان حەشاردابووەوە کە لە نێوان ڕێگاکەدا بوون، تەقەیان کرد و دوو پاسەوانی سەددام حوسێنیان کوشت پێش ئەوەی ھەڵبێن. و شەڕە تەقەیەکی چوار کاتژمێری بەدوای خۆیدا ھێنا و تێیدا زۆربەی ھێرشبەرەکان کوژران و ژمارەیەکیان دەستگیرکران.[٢]
سەددام حوسێن سەرەتا بە شێوەیەکی کەسیی چاوپێکەوتنی لەگەڵ دوو کەس لە دەستگیرکراوەکان ئەنجامدا، پێش ئەوەی فەرمان بە ھێزەکانی ئاسایش و سوپای تایبەت بدات ھەموو ئەو کەسانە دەستگیر بکەن کە گومانلێکراوی حیزبی دەعوەن و لەگەڵ خێزانەکانیان لە دوجەیل نیشتەجێن. دوای ئەوە فەرمانی بۆردوومانکردنی باخەکانی ھەردوو دیوی ڕێگاکەی دا لە ناحیەی بەلەدەوە بۆ دوجەیل بۆ ڕێگریکردن لە دووبارەبوونەوەی بۆسەیەکی تر. ئەنجومەنی فەرماندەیی شۆڕش لە ١٤ی تشرینی یەکەمی ساڵی ١٩٨٢، فەرمانی گەڕاندنەوەی زەوییە کشتوکاڵییەکانی لای ڕێگاکەی دا بۆ وەزارەتی کشتوکاڵی و فەرمانیدا قەرەبووی زیانەکانی خاوەنەکانیان بکرێنەوە.[٣][٤]
لە کۆتایی مانگی کانوونی یەکەمدا ٣٩٣ پیاوی تەمەن سەرووی ١٩ ساڵ و ٣٩٤ ئافرەت و منداڵ لە دوجەیل و بەلەدی نزیکییەوە دەستگیرکران. لەکاتێکدا لە زیندانی ئەبووغرێب لە نزیک بەغدا، ژمارەیەکی نادیار ئەشکەنجە دران، لەگەڵ ١٣٨ دەستبەسەرکراوی پێگەیشتوو و دە نەوجەوان کە دوای ئەوەی دانیان بەوەدا ناوە کە بەشدارییان لە ھەوڵی تیرۆرکردنەکەدا کردووە، ڕەوانەی دادگای شۆڕش کراون بۆ دادگاییکردن. لە ماوەی چەند مانگێکدا ئەو زیندانییانەی کە مابوونەوە بۆ ناوەندەکانی دەستبەسەرکردن لە بیابانی ڕۆژاوا گواسترانەوە. زیاتر لە ٤٠ دەستگیرکراو لەکاتی لێپرسینەوە یان دەستبەسەرکردندا گیانیان لەدەستداوە. دواتر دانیشتوویەکی دوجەیل لە دادگاییکردنی سەددام لە ساڵی ٢٠٠٥ گەواھیدەری ئەشکەنجەدان و کوشتن بووە لەکاتی تۆڵەسەندنەوەکەی حکوومەت لەدژیان، لەنێویاندا کوشتنی حەوت لە ١٠ براکەی. دوای نزیکەی دوو ساڵ لە دەستبەسەرکردن، ٤٠٠ دەستبەسەرکراو لە نێویاندا ئەندامانی بنەماڵەی پلە یەک لە ١٤٨ تۆمەتبار کە دانیان بە بەشداریکردنیان لە تیرۆرکردنەکەدا ناوە، و بۆ ناوچەیەکی دوورەدەست لە باشووری عێراق دوورخرانەوە. و ئەو دەستگیرکراوانەی کە مابوونەوە ئازادکران و گەڕێنرانەوە بۆ دوجەیل.[٥][٦][٧]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ https://web.archive.org/web/20220703152314/https://archive.org/details/sacredragewratho00wrig_0
- ^ https://web.archive.org/web/20180227041656/http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4350104.stm
- ^ https://web.archive.org/web/20160303183939/http://edition.cnn.com/2005/WORLD/meast/10/18/saddam.footage/index.html
- ^ Revolutionary Command Council Decision Number 1283 dated 14 October 1982
- ^ https://web.archive.org/web/20131102213447/http://www.hrw.org/reports/2006/11/19/judging-dujail-0
- ^ https://www.smh.com.au/world/witness-wont-let-saddam-intimidate-him-20051207-gdml5m.html
- ^ https://web.archive.org/web/20140102111652/http://www.hrw.org/reports/2006/11/19/judging-dujail-0
