کۆلێرا

Cholera
وێنەی بەکتریای ڤایبیریۆ کۆلێرا، لەڕێی وردبینی ئەلکترۆنی
ICD-10	A00
ICD-9	001
بنکەدراوەی نەخۆشییەکان	29089
مێدلاین پلەس	000303
ئی مێدیسین	med/351
MeSH	D002771

تووشبوو بە کۆلێرا

کۆلێرا یان وەبا (ئینگلیزی: Cholera)، نەخۆشیێکە بەھۆی بەکتریای ڤایبریۆ کۆلێرا (Vibrio cholera) تووشی مرۆڤ دەبێت، زۆربەی کات لە ڕێگەی پیسبوونی ئاوی خواردنەوەوە بڵاو دەبێتەوە. نەخۆشیی کۆلێرا نەخۆشیێکی زۆر درمە و لە کاتی تووشبوونی چەند کەسێکی ناو کۆمەڵگە، زۆر بە خێرایی دەگوازرێتەوە بۆ کەسانی دیکە. پیساییی نەخۆشە تووشبووەکە سەرچاوەی سەرەکیی بەکتریای کۆلێرایە.

خۆپارێزی

بۆ خۆپارستن لە تووشبوون بە نەخۆشییەکە، دەزگاکانی تەندروستی ئاماژە بەم خاڵانە دەدەن:

1. تا دڵنیا نەبیت لە سەرچاوەی ئاوێک، مەیخۆرەوە.
2. دەست شووشتن بە ئاو و سابوون پێش ئامادەکردنی خواردن، پێش نانخواردن و دوای دەرچوون لە ئاودەست.
3. جوان شۆردنەوەی سەوزە و میوە بەر لە خواردنی.
4. بایەخدان بە سەلامەتی و پاکژیی خواردن و خوارنەوەکان.
5. دوورکەوتنەوە لە خواردن و خواردنەوەی سەر شۆستە و شەقامەکان.

چارەسەر

سەیری نەخۆشەکە بکرێت لەلایەن پزیشکی پسپۆڕەوە و ڕادەی وشکبوونەوەکەی دیاری بکرێت، ئەگەر:

1. وشکبوونەوەی نەبوو، ئەوا گیراوەی دکسترۆلایتی بدرێتێ و ئامۆژگاری بکرێ شلەمەنی زۆر بخواتەوە و ھەروەھا دەرمانی پێویستی بدرێتێ.
2. وشکبوونەوەی کەمی ھەبوو، ھەر وەکوو سەرەوە.
3. وشکبوونەوەی سەختی (Severe dehydration) ھەبوو:
   1. کانیۆلای بۆ دابنرێت.
   2. فلوید (ڕینگەر یان نۆرماڵ سەلاین)، باشتر وایە بە دوو کانیولا.
   3. ڕەوانەی نەخۆشخانە بکرێت.

لە ھەموو بارێکی سک چوون، ئەگەر گومانی کۆلێرا ھەبوو یان کۆلێرا لە ناوچەکە ھەبوو، ئەنتی بایۆتیکی پێویست (تتراسایکلین، کۆتریمۆکسازۆل، یان فیورازۆلیدۆن) بەکار بھێنرێت.

بەستەرە دەرەکییەکان

• نەخۆشیی کۆلێرا چییە؟ نیشانەکانی و چارەسەری چین؟ (ئاوێزە)

سەرچاوەکان

• بنەماکانی چارەسەرکردن بۆ کارمەندانی تەندروستی. وەزارەتی ڕۆشنبیری، ٢٠٠٠.
• بەم رێگایانە خۆتان لە کۆلێرا بپارێزن. ماڵپەڕی سبەی، ئەیلوولی ٢٠١٥.