وێژەی لوڕی
وێژەی لوڕی بریتی لە کارە وێژەیییەکان بە زمانی لوڕییە. بنەمای وێژەی لوڕی وێژەی زارەکی و فۆلکلۆرە و سەرەڕای دەوڵەمەند بوونی فۆلکلۆری لوڕی، ھەتا ئێستاکە نووساندن بە لوڕی زۆر باو نەبووە.[١] لە وێژەی زارەکیی لوڕیدا ڕۆخسارەکانێکی ڕەسەنی چاندی خەڵکی لوڕ دەبینرێت.[٢] ئەمڕۆژە بە ھۆی گەشەسەندنەوەی ژیانی شاری و کۆچکردن بەڕەو شارەکان، مردنی کەسانی بەساڵاچوو، بەکارھێنانی میدیا و چاندی فارسی لە شارەکانی ئێران و تەنانەت بێحەزیی نەوە نوێیەکانی لوڕ بە چاند و زمانی لوڕی، وێژەی زارەکیی لوڕی تووشی لاوازی بووە و بەڕەو لەناوچوون دەچێت.[١]
وێژەی مۆدێرن[دەستکاری]
تا بە ئێستاکە چالاکییەکی زۆر کەم بۆ نووساندنی وێژە بە شێوازی مۆدێرن بە زمانی لوڕی کراوەتەوە. بەڵام ھەندێک لە شاعیرانی لوڕ ھەوڵیان داوە شیعرەکانی خۆیان بە چاپ بگەیێنن و تەنانەت فۆرمەکانێکی نوێ لە شیعری لوڕیدا ئەزموون بکەنەوە.
سەبارەت بە وێژەی لوڕی[دەستکاری]
- حەیدەری، موحسن، پژوھشی در منظومەی حدیث کساء بە زبان لری بختیاری، تاران: تەمتی، ۱۳۹٤[=٢٠١٥].
- جاڤدان خرەد، موحەمەد، تناسب وزن و موسیقی در شعر لری (تناسب آن با مضمون)، یاسیج: چەڤیل، ۱٤٠١[=٢٠٢٢].
- جەھانبەخت، حەمید، رند لرستان: تحقیقی ژرف در ادبیات لری، خوڕەماوە: شاپوورخاست؛ سرات موستەقیم، ۱۳۸٥[=٢٠٠٦].
- ئەمیری، موحەمەد، جستارھای اجتماعی در ادبیات لری، شیراز: قەشقایی: تەخت جەمشید، ۱۳۹١[=٢٠١٢].
- لەک، عەزیم، بررسی جامعەشناختی شعر و موسیقی زاگرس‌نشینان لر، تاران: جامعەشناسان، ۱۳۹۳[=٢٠١٤].
- قەیسەریان، موحەمەدرزا، پژوھشی بر فرھنگ و زبان منطقەی باغملک با تکیە بر گویش لری (ساختار واژگان٬ نمونەھای شعر و ضرب‌المثل‌ھا)، تاران: یاد عارف، ۱۳۹٤.
- مۆوەحدیان، رەسوول، ادبیات پربار: مثلھا، زبانزدھا، اصطلاحات، واژەھا و آیین‌ھای لری، تاران: سارات، ۱٤٠٢[=٢٠٢٣].
- مووسەوی، سەیدقودرەتوللا، ادبیات شفاھی خەفر، شەھرزا: کەتیبەی ماندگار، ۱٤٠٠[=٢٠٢١].
- پ‍ەھل‍ەوان، ک‍ێی‍وان، فرھنگ گفتاری در موسیقی ایران (١٥): استانھای لرستان و ایلام، تاران: ئارڤەن، ۱۳۹٤[=٢٠١٥].
- زبان زاگ‍رس، چ‍راغ‍ی روش‍ن بە دھل‍ی‍ز ت‍اری‍ک؛ گ‍زی‍دەی م‍ق‍الات، داس‍ت‍ان و اش‍ع‍ار ن‍خ‍س‍ت‍ی‍ن ھمای‍ش بررسی زبان و ادبیات بومی لرستان، ۲٥ اردی‍ب‍ھش‍ت ۱۳۸۲، م‍رک‍ز آف‍ری‍ن‍ش‌ھای ادب‍ی حوزەی ھنری استان لرستان، بە ک‍وش‍ش و ان‍ت‍خ‍اب محمدکاظم علیپور، تاران: س‍وورەی م‍ێھر، ۱۳۸٥[=٢٠٠٦].
- اضطراب انسان کوھنشین، دومین ھم‌اندیشی بررسی زبان و ادبیات بومی، ۱۳۸٤[=٢٠٠٥]، حوزەی ھنری لرستان/ بە اھتمام محمدکاظم علیپور، خوڕەماوە: سیفا: سازمان تبلیغات اسلامی، حوزەی ھنری استان لرستان، ۱۳۸۸[=٢٠٠٩].
- ئەرشد، مەعسوومە، زیبایی‌شناختی چھل‌سرودەھا (چل‌سروھا)، خوڕەماوە: شاپوورخاست، ۱٤٠١[=٢٠٢٢].
وتار[دەستکاری]
- م‍ی‍رش‍ەک‍اک، ی‍ووس‍فع‍ەل‍ی، ت‍ام‍ل‍ی در شعر لری، شعر، س‍اڵی ٤، ژمارەی ۲۱، ب‍ەھاری ۱۳۷٦[=١٩٩٧]؛ پپ ۱٦٤-۱٦٧.
- م‍ورادی، ن‍وورع‍ەل‍ی، شعر در بختیاری، چ‍ی‍س‍ت‍ا، س‍اڵی ۱٤، ژمارەی ۸-۹، ئوردی‍ب‍ھێش‍ت و خ‍ۆردادی ۱۳۷٦[=١٩٩٧]: پپ ۷۲٦-۷۳۱.
- ک‍ام‍ران‌ش‍ەرەف‍ش‍اھی، ک‍ازم، شعر م‍ع‍اص‍ر لرستان، ش‍ق‍ای‍ق، س‍اڵی ۱، ژمارەی ۱، ب‍ەھاری ۱۳۷٦[=١٩٩٧]؛ پپ ۱٤۱-۱٤۹.
- دال‍وەن‍د، ح‍ەم‍ی‍درزا، گ‍ذری بر ادبیات لری، چ‍ی‍س‍ت‍ا، س‍اڵی ۱۳، ژمارەی ٤-٥، دەی و ب‍ێھم‍ەن‌ی ۱۳۷٤[=١٩٩٥]؛ پپ ۳۹۸-٤۰۷.
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ ئ ا کشوەری، کیانووش؛ وێژەی فۆلکلۆر و ڕۆڵی ئەو لە چاندی لوڕستان (بە فارسی)، کۆبوونەوەی نەتەوەیی بۆ توێژینەوەی ئاڵوگۆڕەکانی وێژەی گەلێریی لوڕستان (کەلەباد)، ٢٠١٣؛ سەردان لە ١٣ی ئایاری ٢٠٢٤.
- ^ ھەواڵنێریی خوێندکارانی ئێران (ئیسنا): فۆلکلۆری لوڕی، ڕۆخسارێکی ڕەسەنتر و دەژتر (بە فارسی)، نووسراو لە ١ی ئابی ٢٠١٦؛ سەردان لە ١٣ی ئایاری ٢٠٢٤.