کۆتا سەرچاوەی ئەفریقی مرۆڤی نوێ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏١٢:٣٠، ١٨ی ئازاری ٢٠٢٠

لە زانستی بەردینی مرۆڤ دا، کۆتا سەرچاوەی ئەفریقی مرۆڤی نوێ کە پێشی دەوترێت بیردۆزی"دەرچوون لە ئەفریقا" (OOA)، گریمانەی کۆتا تاکە سەرچاوە (RSOH)، گریمانەی جێگۆرکێ یان نموونەی کۆتا سەرچاوەی ئەفریقی (RAO) نموونەیەکەی زانستی زاڵ و باڵادەستە^[١]^[٢] لەسەر سەرچاوەی جوگرافی و کۆچکردنی سەرەتایی مرۆڤە نوێیەکان (لەڕووی توێكارییەوە)(هۆمۆ سەیپین). ئەم دیاردەیە دوابەدوای بڵاوبوونەوەی جۆرە مەیموونی هۆمینییەکان بۆ دەرەوەی ئەفریقا ڕووداوە.

ئەگەرێکی زۆر هەیە هۆمۆ سەیپین(مرۆڤی نوێ) لە ناوچەی قۆچی ئەفریقادا گەشەیان کردبێت لە نێوان ساڵەکانی ٢٠٠ هەزار ساڵ بۆ ٣٠٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر.^[٣]^[٤] نموونەی " کۆتا سەرچاوەی ئەفریقی" پێشنیار دەکات کە هەموو کۆمەڵە نوێیە نائەفریقییەکان بەشێوەیەکی بنچینەیی لەو هۆمۆ سەیپینیانەوە سەرچاوەیان گرتووە کە لەو سەردەمەدا ئەفریقایان بەجێشێتووە.

دیارترین شەپۆلی کۆتا لە نزیکەی ٥٠ هەزار بۆ ٧٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر ڕوویداوە^[٥] بە ڕێگەیەك دا کە پێی دەوترێت "ڕێڕەوی باشووریی" و بەشێوەیەکی خێرا بڵاوبوونەتەوە بە کەناراوەکانی ئاسیا تا دەگاتە ئوسترالیا لە نزیکەی ٥٠ هەزار بۆ ٦٥ هەزار ساڵ لەمەوبەر.^[٦] لە کاتێك دا کۆمەڵەیەکی کۆنتر ئەوروپایان ئاوەدانکردبۆوە و نزیکەی ٥٥ هەزار ساڵ لەمەوبەر لە ڕۆژهەڵاتی نزیك و ئەوروپادا نیشتەجێ ببوون.^[٧]^[٨]^[٩]

لە ساڵانی ٢٠١٠ کان دا لێکۆڵینەوەکان لەسەر بۆماوەی کۆمەڵەکان ئەوەی دەرخست کە لێکدان (زاوزێ)ی ناوخۆیی ڕوویداوە لەنێوان جۆرەکانی هۆمۆ سەیپین و مرۆڤە دێرینەکان دا لە ناوچەی ئاوراسیا (کیشوەری ئاسیا و ئەوروپا) و زەریای هێمن دا بەڵام لە ئەفریقادا نا^[١٠] و کە ئەمە دەرخەری ئەو ڕاستییەیە کە هەرچەندە هەموو کۆمەڵە نوێیە نا ئەفریقییەکان لە هۆمۆ سەیپینەکانەوە سەرچاوەیان گرتووە بەڵام بەهەمان شێوە خاوەنی ڕێژەیەکی کەمیشن لە سەرچاوەی مرۆڤە دێرینە ناوچەیەکان.

شەپۆلە پێشنیارکراوەکان

"کۆتا سەرچاوەی ئەفریقی" یان "دەرچوون لە ئەفریقا ٢" باس لە کۆچکردنی مرۆڤە نوێیەکان(لەڕووی توێكارییەوە)(هۆمۆ سەیپین) دەکات بۆ دەرەوەی کیشوەری ئەفریقا لەدوای سەرهەڵدانیان لە ٢٠٠ هەزار ساڵ بۆ ٣٠٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر و بە پێچەوانەی "دەرچوون لە ئەفریقا ٢"، "دەرچوون لە ئەفریقا ١" باس لەکۆچکردنی مرۆڤە دێرینەکان دەکات لە ئەفریقاوە بۆ ئەوراسیا نزیکەی ٠،٥ بۆ ١.٨ ملیۆن ساڵ لەمەوبەر. (ئۆمۆ کیبش ١)ی دۆزراوە لە ناوچەی باشوری ئەسيوبيا بە کۆنترین ئیسکەپەیکەری جۆری هۆمۆ سەیپینی (توێکاریی نوێ) دادەنرێت هەتا ئێستا دۆزرابێتەوە.

لە سەرەتای سەدەی بیست و یەکەمەوە، وێنەی کۆچکردنەکانی "کۆتا تاکە سەرچاوە" بەشێوەیەکی بەرچاو ئاڵۆزتر بوون نەك تەنها بەهۆی دۆزینەوەی پاشماوە نوێیەکانی مرۆڤە دێرینەکان بەڵکو لەبەر زیادبوونی ئەو بەڵگانەی دەریدەخات کە کۆچی"کۆتا دەرچوون" ڕوویداوە لەڕێی چەند شەپۆلێکەوە بە درێژای مەودایەکی کاتی دوورودرێژ. هەتا ساڵی ٢٠١٠، دوو ڕێرەوی بڵاوبوونەوەی پەسەندکراو هەبوو لە کۆچی دەرچوون بۆ دەرەوەی ئەفریقای مرۆڤە نوێیەکان (لەڕووی توێکارییەوە). ئەوانیش ڕێڕەوی باکور (لەڕێی دۆڵی نیل و سینای) و ڕێڕەوی باشور (لەڕێی گەرووی باب ئەل مەندەب)ەوە.^[١١]

پێشنیارکراوە کە دەکرێت جۆرە سەرەتاییەکانی (هۆمۆ سەیپین) یان "جۆرەکانی دی ئەفریقا کە زۆر نزیکن لە ئێمەوە" بۆ یەکەمین جار نزیکەی ٢٧٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر کۆچیان کردووە بۆ دەرەوەی ئەفریقا.^[١٢]
دۆزراوەکانی (ئەشکەوتی میسلیا) کە بەشێك لە ئێسکی شەویلگەی تێدابووە لەگەڵ هەشت ددان دا، مێژووەکەی دەگەرێتەوە بۆ ١٨٥ هەزار ساڵ لەمەوبەر. هەر لە هەمان ئەشکەوت دا چینەکانی مێژووەکەیان دەگەرێتەوە بۆ نێوان ١٤٠ هەزار ساڵ بۆ ٢٥٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر، چەند کەرەستەیەکیان لەخۆگرتووە لەسەر شێوازی (لێڤڵووا - Levallois)(جۆرە بەرد تاشینێکی تایبەت) و ئەم دۆزینەوانە دەکرێت مێژووی یەکەمین کۆچ زیاتر بگەرێنە دواوە ئەگەر بتوانرێت کەرەستە دۆزراوەکان پەیوەندیدار بکرێن بە ئێسکی شەویلگەی مرۆڤە نوێیەکانەوە.^[١٣]^[١٤]
بڵاوبوونەوەیەك بەرەو ئاراستەی ڕۆژهەڵات، لە باکوری ڕۆژهەڵاتی ئەفریقا بەرەو نیمچە دوورگەی عەرەبی لە نێوان ١٣٠ هەزار بۆ ١٥٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر ڕوویداوە بەپێی دۆزینەوەکان لە (شاخی فایە - جبل الفاية) دا کە مێژووی پاشماوەکە دەگەرێتەوە بۆ ١٢٧ هەزار ساڵ لەمەوبەر. پەیوەستدار بەم شەپۆلەوە دۆزینەوەکانی ئەشکەوتی (ژیریندۆنگ)ە لە باشوری چین کە مێژووەکەی دەگەرێتەوە بۆ ١٠٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر. هەروەها بەڵگەکانی دیکە کە پیشاندەری هەبوونی مرۆڤی نوێن لە چین مێژووەکەی دەگەرێتەوە بۆ ٨٠ هەزار ساڵ.^{^[١٥]}

دیارترین بڵاوبوونەوە نزیکەی ٥٠ هەزار بۆ ٧٠ هەزار ساڵ لەمەوبەر ڕوویداوە لەڕێی ڕێڕەوی باشورییەوە. چ پێش^[١٦] یان دوای دیاردەی تۆبا بێت کە لە نێوان ساڵانی ٦٩ هەزار ساڵ بۆ ٧٧ هەزار ساڵ لەمەوبەر ڕوویداوە. ئەم بڵاوبوونەوەیە بە درێژای کەناری ئاسیا بووە تا گەیشتۆتە ئوسترالیا لە ٥٠ هەزار بۆ ٦٥ هەزار ساڵ لەمەوبەر.

سەرچاوەکان

^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری pmid16826514Quo نەدراوە
^ ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری pmid12802315 نەدراوە
^ University of Huddersfield (20 March 2019). "Researchers shed new light on the origins of modern humans – The work, published in Nature, confirms a dispersal of Homo sapiens from southern to eastern Africa immediately preceded the out-of-Africa migration". EurekAlert!. Retrieved 23 March 2019.
^ Rito T, Vieira D, Silva M, Conde-Sousa E, Pereira L, Mellars P, et al. (March 2019). "A dispersal of Homo sapiens from southern to eastern Africa immediately preceded the out-of-Africa migration". Scientific Reports. 9 (1): 4728. Bibcode:2019NatSR...9.4728R. doi:10.1038/s41598-019-41176-3. PMC 6426877. PMID 30894612.
^ Zimmer, Carl (10 July 2019). "A Skull Bone Discovered in Greece May Alter the Story of Human Prehistory - The bone, found in a cave, is the oldest modern human fossil ever discovered in Europe. It hints that humans began leaving Africa far earlier than once thought". The New York Times. Retrieved 11 July 2019. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (help)
^ Staff (10 July 2019). "'Oldest remains' outside Africa reset human migration clock". Phys.org. Retrieved 10 July 2019.
^ Macaulay et al. (2005).
^ Posth et al. (2016). See also mtDNA from 55 hunter-gatherers across 35,000 years in Europe, Dienekes' Anthroplogy Bog.
^ McChesney 2015.
^ Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, et al. (January 2014) [Online 2013]. "The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains". Nature. 505 (7481): 43–9. Bibcode:2014Natur.505...43P. doi:10.1038/nature12886. PMC 4031459. PMID 24352235.
^ Hammond, Ashley S.; Royer, Danielle F.; Fleagle, John G. (Jul 2017). "The Omo-Kibish I pelvis". Journal of Human Evolution. 108: 199–219. doi:10.1016/j.jhevol.2017.04.004. ISSN 1095-8606. PMID 28552208.
^ Posth C, Wißing C, Kitagawa K, Pagani L, van Holstein L, Racimo F, et al. (July 2017). "Deeply divergent archaic mitochondrial genome provides lower time boundary for African gene flow into Neanderthals". Nature Communications. 8: 16046. Bibcode:2017NatCo...816046P. doi:10.1038/ncomms16046. PMC 5500885. PMID 28675384.; see also Zimmer, Carl (4 July 2017). "In Neanderthal DNA, Signs of a Mysterious Human Migration". The New York Times. Retrieved 4 July 2017. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (help).
^ Ghosh, Pallab (2018). "Modern humans left Africa much earlier". BBC News (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-01-27. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (help)
^ "Scientists discover oldest known modern human fossil outside of Africa: Analysis of fossil suggests Homo sapiens left Africa at least 50,000 years earlier than previously thought". ScienceDaily (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-01-27.
^ Beyin (2011).
^ Appenzeller (2012).

[pmid16826514Quo-1] ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری pmid16826514Quo نەدراوە

[pmid12802315-2] ھەڵەی ژێدەرەکان: تاگی نادروستی <ref>؛ ھیچ دەقێک بۆ ژێدەری pmid12802315 نەدراوە

[EA-20190320-3] University of Huddersfield (20 March 2019). "Researchers shed new light on the origins of modern humans – The work, published in Nature, confirms a dispersal of Homo sapiens from southern to eastern Africa immediately preceded the out-of-Africa migration". EurekAlert!. Retrieved 23 March 2019.

[SR-20190318-4] Rito T, Vieira D, Silva M, Conde-Sousa E, Pereira L, Mellars P, et al. (March 2019). "A dispersal of Homo sapiens from southern to eastern Africa immediately preceded the out-of-Africa migration". Scientific Reports. 9 (1): 4728. Bibcode:2019NatSR...9.4728R. doi:10.1038/s41598-019-41176-3. PMC 6426877. PMID 30894612.

[NYT-20190710-5] Zimmer, Carl (10 July 2019). "A Skull Bone Discovered in Greece May Alter the Story of Human Prehistory - The bone, found in a cave, is the oldest modern human fossil ever discovered in Europe. It hints that humans began leaving Africa far earlier than once thought". The New York Times. Retrieved 11 July 2019. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (help)

[PHYS-20190710-6] Staff (10 July 2019). "'Oldest remains' outside Africa reset human migration clock". Phys.org. Retrieved 10 July 2019.

[Macaulay2005-7] Macaulay et al. (2005).

[Posth2016-8] Posth et al. (2016). See also mtDNA from 55 hunter-gatherers across 35,000 years in Europe, Dienekes' Anthroplogy Bog.

[FOOTNOTEMcChesney2015-9] McChesney 2015.

[pruf13comal-10] Prüfer K, Racimo F, Patterson N, Jay F, Sankararaman S, Sawyer S, et al. (January 2014) [Online 2013]. "The complete genome sequence of a Neanderthal from the Altai Mountains". Nature. 505 (7481): 43–9. Bibcode:2014Natur.505...43P. doi:10.1038/nature12886. PMC 4031459. PMID 24352235.

[11] Hammond, Ashley S.; Royer, Danielle F.; Fleagle, John G. (Jul 2017). "The Omo-Kibish I pelvis". Journal of Human Evolution. 108: 199–219. doi:10.1016/j.jhevol.2017.04.004. ISSN 1095-8606. PMID 28552208.

[NC-20170704-12] Posth C, Wißing C, Kitagawa K, Pagani L, van Holstein L, Racimo F, et al. (July 2017). "Deeply divergent archaic mitochondrial genome provides lower time boundary for African gene flow into Neanderthals". Nature Communications. 8: 16046. Bibcode:2017NatCo...816046P. doi:10.1038/ncomms16046. PMC 5500885. PMID 28675384.; see also Zimmer, Carl (4 July 2017). "In Neanderthal DNA, Signs of a Mysterious Human Migration". The New York Times. Retrieved 4 July 2017. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (help).

[13] Ghosh, Pallab (2018). "Modern humans left Africa much earlier". BBC News (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-01-27. {{cite news}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (help)

[14] "Scientists discover oldest known modern human fossil outside of Africa: Analysis of fossil suggests Homo sapiens left Africa at least 50,000 years earlier than previously thought". ScienceDaily (بە ئینگلیزی). Retrieved 2018-01-27.

[FOOTNOTEBeyin2011-15] Beyin (2011).

[FOOTNOTEAppenzeller2012-16] Appenzeller (2012).

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

[٩]

[١٠]

[١١]

[١٢]

[١٣]

[١٤]

[١٥]

[١٦]