گرووپی عەلی بابە (ئۆنڵاین)

کۆمپانیای عەلی بابا گروپ هۆڵدینگ لیمیتەد، یان عەلی بابا (بە چینی : 阿里巴巴)، کۆمپانیایەکی تەکنەلۆژیای فرەنەتەوەیی چینییە و تایبەتە بە بازرگانی ئەلیکترۆنی، فرۆشتنی تاکەکەسی، ئینتەرنێت و تەکنەلۆژیا. کۆمپانیاکە لە ٢٨ی حوزەیرانی ١٩٩٩ لە شاری هانگژۆ لە ویلایەتی ژێجیانگ دامەزراوە، خزمەتگوزاری فرۆشتنی بەکاربەر بۆ بەکاربەر (C2C)، بازرگانی بۆ بەکاربەر (B2C) و بازرگانی بۆ بازرگانی (B2B) لە ڕێگەی بازاڕەکانی چین و جیهانییەوە پێشکەش دەکات، هەروەها وەک بەکاربەری ناوخۆیی، خزمەتگوزارییەکانی میدیای دیجیتاڵی و کات بەسەربردن، لۆجستی و کۆمپیوتەری هەور. خاوەنی پۆرتفۆلیۆیەکی هەمەچەشنی کۆمپانیاکانە لە سەرانسەری جیهان لە چەندین کەرتی بازرگانیدا و بەڕێوەی دەبات.لە ١٩ی ئەیلولی ٢٠١٤، پێشکەشکردنی سەرەتایی گشتی عەلی بابا (IPO) لە بۆرسەی نیویۆرک ٢٥ ملیار دۆلاری ئەمریکی کۆکردەوە، بەمەش بەهای بازاڕی کۆمپانیاکە ٢٣١ ملیار دۆلاری ئەمریکی و، بە دووری، ئەوکاتە گەورەترین IPO بوو لە مێژووی جیهاندا. یەکێکە لە ١٠ کۆمپانیا بەنرخترین کۆمپانیاکان، و لە لیستی فۆربێس گڵۆباڵ ٢٠٠٠، ٢٠٢٠دا وەک ٣١ گەورەترین کۆمپانیای گشتی لە جیهاندا دەستنیشانکراوە. لە مانگی یەکی ساڵی ٢٠١٨ کۆمپانیای عەلی بابا بووە دووەم کۆمپانیای ئاسیایی کە ڕێژەی بەهای ٥٠٠ ملیار دۆلاری ئەمریکی شکاندووە، ئەمەش دوای ڕکابەرەکەی تێنسێنت. لە ساڵی ٢٠٢٢ەوە کۆمپانیای عەلی بابا لە پلەی نۆیەمی بەرزترین بەهای براندەکانی جیهانیدایە. کۆمپانیای عەلی بابا یەکێکە لە گەورەترین کۆمپانیاکانی فرۆشتنی تاکەکەسی و بازرگانی ئەلیکترۆنی جیهان. هەروەها لە ساڵی ٢٠٢٠ وەک پێنجەم گەورەترین کۆمپانیای زیرەکی دەستکرد هەڵسەنگێندرا. هەروەها یەکێکە لە گەورەترین کۆمپانیاکانی سەرمایەی مەترسیدار و کۆمپانیاکانی وەبەرهێنان لە جیهاندا، هەروەها دووەم گەورەترین گروپی خزمەتگوزارییە داراییەکانە لە دوای ڤیزە لە ڕێگەی قۆڵی فینتەکەکەیەوە کە ئەنت گروپە. کۆمپانیاکە میوانداری گەورەترین بازاڕەکانی B2B (Alibaba.com)، C2C (Taobao) و B2C (Tmall) دەکات لە جیهاندا. پەرەی سەندووە بۆ پیشەسازی میدیا، ساڵ لە دوای ساڵ داهاتەکانی بە ڕێژەی سێ هێندە بەرزبووەتەوە. هەروەها ژمارەی پێوانەیی لە ساڵی ٢٠١٨ی ڕۆژی سینگڵانی چین تۆمارکرد کە گەورەترین ڕۆژی بازاڕکردنی ئۆنلاین و ئۆفلاین لە جیهاندا.

مێژوو

لە ٢٨ی حوزەیرانی ١٩٩٩، جاک ما لەگەڵ ١٧ هاوڕێ و خوێندکارەکەیدا کۆمپانیای Alibaba.com یان دامەزراند کە سایتێکی بازاڕی B2B یە و بنکەکەی لە چینە و لە شوقەکەی لە شاری هانگژۆوە. لە مانگی تشرینی یەکەمی ساڵی ١٩٩٩ کۆمپانیای عەلی بابا وەبەرهێنانێکی ٢٥ ملیۆن دۆلاری ئەمریکی لە کۆمپانیاکانی وەبەرهێنەر ئەی بی، گۆڵدمان ساکس و سۆفتبانکی خێزانی والنبێرگی سویدی وەرگرت. لە ساڵی ١٩٩٩ کۆمپانیای Wallenbergs Investor AB خاوەنی ٦%ی پشکەکانی بوو. چاوەڕوان دەکرا کۆمپانیای عەلیبابا.کۆم بازاڕی بازرگانی ئەلیکترۆنی ناوخۆیی باشتر بکات و سەکۆیەکی بازرگانی ئەلیکترۆنی بۆ کۆمپانیا چینییەکان بە تایبەتی کۆمپانیا بچووک و مامناوەندەکان (SMEs) تەواو بکات، بۆ یارمەتیدانی هەناردەکردنی بەرهەمە چینییەکان بۆ بازاڕی جیهانی و هەروەها بۆ چارەسەرکردنی جیهان تەحەددیاتی ڕێکخراوی بازرگانی (WTO). لە ساڵی ٢٠٠٢دا ماڵپەڕی Alibaba.com دوای سێ ساڵ لە خستنەڕووی بووە قازانج. ما ویستویەتی سیستەمی بازرگانی ئەلیکترۆنی جیهانی باشتر بکات، بۆیە لە ساڵی ٢٠٠٣ بەدواوە کۆمپانیای عەلی بابا تاوباو مارکێتپلەیس و ئەلیپای و ئەلیماما.کۆم و لینکسی خستە بازاڕەوە. کاتێک کۆمپانیای ئیبەی لە ساڵی ٢٠٠٣دا فراوانبوونی خۆی بۆ چین ڕاگەیاند، ما کۆمپانیا ئەمریکییەکەی وەک ڕکابەرێکی بیانی سەیری کرد و کڕینی کۆمپانیای تاوباۆی لقەکەی کۆمپانیای عەلی بابا لەلایەن ئیبەیەوە ڕەتکردەوە. بە بەکارهێنانی تەکنەلۆژیاکانی ئێستا و بەدەستهێنانی متمانە لە بازاڕی بازرگانی ئەلیکترۆنی چین و فراوانکردن لە ڕێگەی زاڵبوون بەسەر بازاڕدا بە زەرەر پێش ئەوەی گەڕانەوەی خزمەتگوزارییە زیادەکان بەدەستبهێنن، کۆمپانیاکانی سەر بە کۆمپانیای عەلی بابا لە بازاڕی بازرگانی ئەلیکترۆنی چینیدا لە ئیبەی باشتر بوون و ئیدیعای گەشەسەندنی ڕێژەی بەکارهێنەرانیان کرد لە ئیبەیەوە. دواتر کۆمپانیای تاوباو کە لقەکەی عەلی بابایە، ئیبەی ناچارکرد لە بازاڕی چین دەربچێت، ئیبەی یەکەی وێبی چینی بێ قازانجەکەی داخست، هەرچەندە دوای شەش ساڵ ئەو دوو کۆمپانیایە تەنانەت دەشکێن. عەلی بابا و گرێبەستکارانی IPO ی کۆمپانیاکە لە دادگای باڵای کالیفۆرنیا لە داوای یاسایی یەکگرتووی چینایەتیدا سکاڵای لەسەر تۆمارکرا. داواکە لە مانگی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥ بەناوی ئەو وەبەرهێنەرانەوە تۆمارکراوە کە پشکەکانی کۆگای ئەمریکی کۆمپانیای عەلی بابایان کڕیوە بە تۆمەتی پێشێلکردنی یاسای پارەپاسەوانەکان. کۆمپانیای عەلی بابا لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠١٨ گەیشتە ڕێککەوتنی یەکلاکردنەوە، بە مەرجی ڕەزامەندی دادگا، لەو ڕێککەوتنەدا ڕەزامەندی دەربڕی لەسەر پێدانی ٧٥ ملیۆن دۆلار بۆ یەکلاییکردنەوەی داواکە.لە مانگی یەکی ساڵی ٢٠١٧ کۆمپانیای عەلی بابا و لیژنەی ئۆڵۆمپی نێودەوڵەتی بە هاوبەشی گرێبەستێکیان بە بڕی ٨٠٠ ملیۆن دۆلار ڕاگەیاند کە تا ساڵی ٢٠٢٨ بەردەوام دەبێت و کۆمپانیاکە سپۆنسەری یارییە ئۆڵۆمپیەکان دەکات. لە مانگی ئەیلولی ساڵی ٢٠١٨ جاک ما دامەزرێنەری سەرەکی کۆمپانیای عەلی بابا ڕایگەیاند کە دوای ساڵێک دەست لە پۆستی سەرۆکایەتی دەکێشێتەوە بۆ ئەوەی بتوانێت سەرنجی لەسەر کاری خێرخوازی بێت. لە وەڵامی ئەو ڕاگەیاندنەدا، ڕۆژنامەی ئیکۆنۆمیست ڕایگەیاندووە کە ما کاریگەرییەکی بەرچاوی لە چین و لە سەرانسەری جیهاندا هەبووە لە ڕێگەی بەشداریکردن و خۆبەخشی بۆ بازرگانییە جیاوازەکان.

لیستکردن

لە مانگی ئایاری ٢٠١٩، بلومبێرگ بە پشتبەستن بە سەرچاوە ئاگادارەکانی ئەو بابەتە ڕایگەیاندووە کە کۆمپانیای عەلی بابا بیر لە کۆکردنەوەی ٢٠ ملیار دۆلار دەکاتەوە لە ڕێگەی لیستی دووەمەوە لە هۆنگ کۆنگ. لە مانگی تشرینی دووەمی ٢٠١٩ کۆمپانیای عەلی بابا ١٢.٩ ملیار دۆلاری لە لیستی دووەمی خۆی لە هۆنگ کۆنگ کۆکردەوە، کە بووە گەورەترین ئۆفەری جیهان لەو ساڵەدا. ڕۆژی سێشەممە 10ی ئەیلولی 2019، جاک ما بە فەرمی دەستی لە پۆستی سەرۆکی کۆمپانیای عەلی بابا کێشایەوە، دانیال ژانگ جێنشینی بوو بە سەرۆکایەتی کۆمپانیاکە. لە مانگی ئەیلولی ٢٠١٩ حکومەتی شارەوانی هانگژۆ ڕایگەیاند کە چاودێریکردنی کەرتی تایبەت بەرز دەکاتەوە بە چەسپاندنی بەرپرسانی حکومەت لە عەلی بابا و کۆمپانیاکانی دیکە. لە ٢٠٢٠، ڕۆژنامەی وۆڵ ستریت جۆرناڵ بڵاویکردەوە، سەرۆک شی جینپینگ بە شێوەیەکی شەخسی IPOی گروپی مێروولەی جاک مای لەناوبردووە. بۆ ژوانگ، سەرۆکی ئابووری چین لە کۆمپانیای تی ئێس لۆمبارد ڕایگەیاند، ڕاگرتنەکە "بەشێکە لە هەڵمەتێکی سیاسی فراوانتر لەکاتێکدا سەرکردایەتی هەوڵدەدات کۆنترۆڵی خۆی بەسەر دارایی و تەکنەلۆژیادا فراوانتر و چەسپاندنی بکات". ئەوەی بەدوایدا هات، ڕەشنووسێکی چاوەڕواننەکراو بوو کە حکومەتی چین لە ١٠ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٠ بڵاویکردەوە، کە دەسەڵاتێکی فراوانتر دەدات بە دەسەڵاتە ڕێکخەرەکان بۆ ڕێکخستنی گەورەترین کۆمپانیا تەکنەلۆژییەکانیان. لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠، پشکەکانی گروپی عەلی بابا تووشی دابەزینێکی مێژوویی نرخی پشکەکان بوون بۆ نزمترین ئاستی لە ماوەی نزیکەی ٦ مانگدا، ئەمەش دوای لێکۆڵینەوەکانی دژە ئیختیلاف لە کۆمپانیاکە لەلایەن ڕێکخەرانی چینییەوە. لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠، ئیدارەی دەوڵەتی چین بۆ ڕێکخستنی بازاڕ (SAMR) ڕایگەیاند کە لێکۆڵینەوەیەکیان لە عەلی بابا کردووەتەوە لەسەر پراکتیزەکردنی قۆرخکاری. بانکی ناوەندی وڵاتەکە و هەروەها سێ ڕێکخەری دیکە لە بەیاننامەیەکی جیادا پشتڕاستیان کردەوە کە گروپی مێروولەی سەر بە کۆمپانیاکە بانگهێشت دەکرێت بۆ گفتوگۆکردن لەسەر "کێبڕکێ و مافەکانی بەکاربەر"، کە ڕێکخەران کۆمپانیاکەیان ڕێنمایی کۆمپانیاکە کردووە کە سەرنجی خۆی بگەڕێنێتەوە بۆ پارەدانی دیجیتاڵی. ڕۆژنامەی پیپڵز دەیلی کە ڕۆژنامەی فەرمی کۆمیتەی ناوەندی حزبی شیوعی چینە، پاش ماوەیەکی کەم لە ڕاگەیاندنی ئەو لێکۆڵینەوەیە پشتگیری لە لێکۆڵینەوەکە کرد و ئیدیعای کرد کە لێکۆڵینەوەکە "هەنگاوێکی گرنگە بۆ بەهێزکردنی چاودێری دژە قۆرخکاری لە بواری ئینتەرنێتدا". لە ئەنجامدا، لە لێکۆڵینەوەکانی دژە ئیختیلاف، عەلی بابا نزیکەی هەموو قازانجەکانی لە بازاڕی بۆرسەدا لە ساڵی ٢٠٢٠دا لەدەستدا، لە ٨٥٩ ملیار دۆلارەوە بۆ ٥٨٦ ملیار دۆلار، تا کۆتایی مانگی کانوونی دووەم. جاک ما، هاوبەشی دامەزرێنەری هەردوو کۆمپانیای عەلی بابا و گروپی ئەنت، لە چاوی خەڵکدا ون بوو کاتێک IPO ی ئەنت لە سەرەتای مانگی نۆڤەمبەردا ڕاگیرا، بەڵام لە مانگی یەکی ساڵی ٢٠٢١ لە ڤیدیۆیەکی ٥٠ چرکەییدا سەریهەڵدایەوە، بۆ ماوەیەکی کورت لە ڕێگەی لینکی ڤیدیۆییەوە لە دەستپێشخەری مامۆستای گوندنشین کە بە شێوەیەکی دیجیتاڵی ئاسانکاری بۆ کراوە دەرکەوت . تا مانگی شوباتی ٢٠٢١ تا ئێستا لەبەردەم خەڵکدا نەبینراوە. دەرکەوتنی ڤیدیۆکە بووە هۆی ئەوەی پشکی کۆمپانیای عەلی بابا زیاتر لە 7% باز بدات. جاک ما لە مانگی ئازاری ٢٠٢٣ لە شاری هانگژۆی چین دەرکەوت و لەوێ لەگەڵ خوێندکاران و مامۆستایانی قوتابخانەی یونگو کۆبووەوە کە هاوبەشەکانی عەلی بابا پارەیان بۆ دابین دەکات.لە مانگی شوباتی ٢٠٢١ کۆمپانیای عەلی بابا ٥ ملیار دۆلاری وەکو بۆندەکانی فرۆشت، کە سێیەم فرۆشتنی گەورەی بۆندەکانی کۆمپانیاکە بوو بە دۆلار، چوار کۆمەڵەی دەرکرد کە نرخیان لە نێوان ٢.١٤٣% بۆ ٣.٢٥١% بەدەستهێنا. چوار کۆمەڵە بۆندەکە یەک ملیار و ٥٠٠ ملیۆن دۆلار بووە لە هەردوو قەرزی ١٠ ساڵە و ٣٠ ساڵە لەگەڵ یەک ملیار دۆلار بۆند کە دەبێ لە ماوەی ٢٠ و ٤٠ ساڵدا بدرێت. بۆندەکانی ٢٠ ساڵە وەک یاداشتەکانی بەردەوامیی دەستنیشان کران.