کۆشکی میسۆر

کۆشکی میسۆر کۆشکی مێژوویی لە شاری میسۆر لە ویلایەتی کارناتاکا لە هیندستان.

کۆشکی میسۆر کە بە کۆشکی ئەمبا ڤیلاس ناسراوە، کۆشکێکی مێژووییە و شوێنی نیشتەجێبوونی شاهانە (خانوو). دەکەوێتە شاری میسۆر لە ویلایەتی کارناتاکا لە هیندستان. پێشتر شوێنی نیشتەجێبوونی فەرمی شانشینی وادیار بووە و شوێنی نیشتەجێبوونی شانشینی میسۆر بووە. کۆشکەکە لە ناوەندی شاری میسۆردایە، و ڕووی لە گردەکانی چاموندییە بەرەو ڕۆژهەڵات. میسۆر بە شێوەیەکی باو بە 'شاری کۆشکەکان' وەسف دەکرێت و حەوت کۆشکی تێدایە بەم کۆشکەشەوە. بەڵام کۆشکی میسۆر بە تایبەتی ئاماژەیە بۆ ئەو کۆشکەی کە لەناو قەڵا نوێیەکەدایە.ئەو خاکەی کە ئێستا کۆشکەکە لەسەری وەستاوە لە سەرەتادا بە میسورو (بە واتای وشەیی، "قەڵا") ناسرابوو. یەکەم کۆشک لەناو قەڵای کۆن لە سەدەی ١٤ دروستکراوە، کە چەندین جار ئاگری تێبەردرا و ئاوەدانکرایەوە. قەڵای کۆن لە دار دروستکراوە و بەم شێوەیە بە ئاسانی ئاگری گرتووە، لە کاتێکدا قەڵای ئێستا لە بەرد و خشت و دار دروستکراوە. پێکهاتەی ئێستا لە نێوان ساڵانی ١٨٩٧ بۆ ١٩١٢ دروستکراوە، دوای ئەوەی کۆشکی کۆن سووتاوە، پێکهاتەی ئێستا بە قەڵای نوێش ناسراوە. کۆشکی میسۆر یەکێکە لە شوێنە گەشتیارییە بەناوبانگەکانی هیندستان، دوای تاج مەهال، ساڵانە زیاتر لە شەش ملیۆن سەردانیکەری هەیە.

مێژوو

دوا کۆشک کە ئێستا بە کۆشکی کۆن یان کۆشکی دار ناسراوە، لە کاتی هاوسەرگیری جایالاکشامانی، کچە گەورەکەی چاماراجا وۆدێیار لە ساڵی ١٨٩٦دا سووتاوە و بووە خۆڵەمێش، مەهاراجا کریشناراجا وۆدێیار چوارەم و دایکی مەهارانی کەمپانانجاممانی دیڤی تەلارسازێکی بەریتانی هێنری ئیروینیان ڕاسپاردووە بۆ... کۆشکێکی نوێ دروست بکەن. ئی.دبلیو.فریچلی وەک ئەندازیاری ڕاوێژکاری کاری کردووە. لەم نێوەندەدا بنەماڵەی شاهانە لە کۆشکی جاگانمۆهان کە لە نزیکەوە بوو، مانەوە. بیناسازی لەلایەن ئەندازیارێکی جێبەجێکار لە بەشی کۆشکی میسۆر سەرپەرشتی دەکرا. لە سەردانەکانیدا بۆ دەهلی و مەدرەس و کەلکەتا توێژینەوەی تەلارسازیی وردی ئەنجامداوە و ئەمانەش بۆ پلاندانان بۆ کۆشکی نوێ بەکارهێنراون. تێچووی دروستکردنی کۆشکەکە بە ٤١،٤٧،٩١٣ ڕوپیە دانرا (نزیکەی ٣٠ ملیۆن دۆلار لەگەڵ هەڵاوسان ڕێکخرا) و کۆشکەکە لە ساڵی ١٩١٢ تەواو بوو.کۆشکەکە لە دەوروبەری ساڵی ١٩٣٠ زیاتر فراوانتر کرا (لەوانەش زیادکردنی باڵەکەی ئێستای هۆڵی دورباری گشتی) لە سەردەمی مەهاراجا جایاچاماراجێندرا وادیار.

تەلارسازی

دیزاینەکەی لەلایەن هێنری ئیروین، تەلارسازێکی ئینگلیزییەوە کراوە، شێوازەکەی تەلارسازی هیندۆ-ساراسینیکە، کە توخمەکانی لە شێوازەکانی تەلارسازی ئیسلامی و ڕاجپوت و گۆتیکەوە هاتووە. سێ نهۆمییە، گڕانایتێکی خۆڵەمێشییە، پێکهاتە، درێژییەکەی نزیکەی ٧٥ م و پانییەکەی نزیکەی ٤٨ م (١٥٦ پێ). تاوەری چوارگۆشەیی هەیە، بەرزییان پێنج نهۆمە، لە هەریەک لە خاڵە کاردیناڵەکاندا، لە سەرەوەیان قوبە پەمەییەکانە. بەرزترین تاوەر کە بەرزییەکەی ٤٤ م (١٤٥ پێ)ە، لە ناوەڕاستی کۆشکەکەدایە و لە سەرەوەیدا قوبەیەکی ئاڵتونی لەسەرە.ڕووبەرەکەی کەوانە و کانۆپ و پەنجەرەی بەی هەیە. حەوت کەوانە و دوو کەوانە بچووکتر هەیە کە بە کەوانە ناوەندییەکەی ڕووبەرەکەوە دەبەسترێتەوە. لە سەرووی کەوانەکەی ناوەڕاستەوە پەیکەرێکی گاجالاکشمی هەیە. کۆشکەکە بە باخچە دەورە دراوە. چوار دەرگای چوونە ژوورەوەی هەیە: 'جایا مارتهاندا' (دەرگای سەرەکی) لە ڕۆژهەڵات، 'جایاراما' لە باکوور، 'بالاراما' لە باشوور، و 'ڤاراها' لە ڕۆژئاوا.

شوێنە سەرنجڕاکێشەکان

نرخی چوونە ژوورەوە بۆ ناو گۆڕەپانی کۆشکەکە، بۆ هەر گەورەیەک ١٠٠ ڕوپیە، بۆ هەر منداڵێکی تەمەن ٧ بۆ ١٢ ساڵ ٥٠ ڕوپیە، بۆ منداڵانی خوار تەمەنی ٧ ساڵ بەخۆڕاییە.لە دەروازەی سەرەکیدا، پڵنگی برۆنزی هەیە، کە لەلایەن پەیکەرتاشی بەریتانی، ڕۆبەرت ویلیام کۆڵتۆن پەیکەرسازی کراوە، لە هەردوو لای ئەو ڕێڕەوانەی کە بەرەو کۆشکەکە دەڕۆن. گۆمبێ تۆتی کە بە کۆشکی بووکەڵەکان ناسراوە، شوێنێک بووە بۆ نمایشکردن و پەرستنی بووکەڵە لە کاتی ئاهەنگەکانی داسارادا. ئانێ باگیلو کە بە دەروازەی فیل ناسراوە، دەرگای سەرەکییە بۆ ناوەوەی کۆشکەکە، کە هێمای هێز و هێزە.