کۆشکی شار، جائیپور

کۆشکی شار، جائیپور بینایەکە لەشاری ڕاجستان لە هیندستان.

کۆشکی شار، جائیپور شوێنی نیشتەجێبوونی شاهانە و بارەگای پێشووی کارگێڕ فەرمانڕەواکانی ویلایەتی جائیپورە لە شاری جائیپور لە ویلایەتی ڕاجاستان. هەر زوو دوای دامەزراندنی شاری جایپور لە سەردەمی مەهاراجا ساوای جای سینگی دووەمدا دەستی بە بیناسازی کرد، کە لە ساڵی ١٧٢٧دا دەربارەکەی لە ئەمبەرەوە گواستەوە بۆ جایپور. جائیپور تا ساڵی ١٩٤٩ وەک پایتەختی شانشینییەکە مایەوە- کاتێک بوو بە پایتەختی... ویلایەتی ڕاجاستانی ئێستای هیندستان- لەگەڵ کۆشکی شار کە وەک شوێنی ڕێوڕەسم و کارگێڕی مەهاراجای جایپور کاردەکات. دروستکردنی کۆشکەکە لە ساڵی ١٧٣٢ تەواو بووە و هەروەها شوێنی بۆنە ئایینی و کولتوورییەکان بووە، هەروەها پاترۆنێکی هونەر و بازرگانی و پیشەسازی بووە. بەپێی یاساکانی ڤاستۆشاسترا دروستکراوە، کە توخمەکانی شێوازی تەلارسازی موغڵ و ڕاجپوت تێکەڵ کردووە. ئێستا مۆزەخانەی مەهاراجا ساوای مان سینگی دووەمی تێدایە، و بەردەوامە لە بوون بە ماڵی بنەماڵەی شاهانەی جائیپور. بنەماڵەی شاهانە نزیکەی 500 خزمەتکاری کەسی هەیە.کۆمەڵگەی کۆشکەکە چەندین بینا، حەوشەی جۆراوجۆر، گەلەری، چێشتخانە و ئۆفیسی دامەزراوەی مۆزەخانە هەیە سیرمور لە هیماچال پرادێش). شازادە دیا کوماری دامەزراوەی مۆزەخانە بەڕێوەدەبات، وەک سکرتێر و ئەمینداری. هەروەها قوتابخانەی کۆشک و قوتابخانەی مەهاراجا ساوای بەوانی سینگ لە جایپور بەڕێوەدەبات. ئەو دامەزراوەی شازادە دیا کوماری دامەزراندووە و بەڕێوەی دەبات بۆ بەهێزکردنی ژنانی کەمدەرامەت و کەمکار لە ڕاجاستان. هەروەها خاوەنکارە. لە ساڵی ٢٠١٣ وەک ئەندامی ئەنجومەنی یاسادانانی ڕاجاستان لە بازنەی هەڵبژاردنی ساوای مادۆپور هەڵبژێردرا.

مێژوو

کۆمەڵگەی کۆشکەکە لە دڵی شاری جائیپوردایە، لە باکووری ڕۆژهەڵاتی ناوەندی شارەکە، دەکەوێتە شوێنی کۆشکەکە لە شوێنی کۆشکێکی ڕاوکردنی شاهانە بوو لەسەر زەوییەکی دەشت کە بە زنجیرە گردێکی بەردین دەورە دراوە، پێنج میل لە باشووری ئەمبرەوە دوورە. مێژووی کۆشکی شارەکە پەیوەندییەکی نزیک بە مێژووی شاری جایپور و فەرمانڕەواکانیەوە هەیە، لە مەهاراجا ساوای جای سینگی دووەمەوە دەستی پێکردووە کە لە ساڵی ١٦٩٩ تا ١٧٤٤ فەرمانڕەوایی کردووە ئاڵۆزێک کە بەسەر چەندین دۆنمدا بڵاوبووەتەوە. سەرەتا لە پایتەختەکەیەوە لە ئەمبرەوە حوکمڕانی دەکرد کە لە دووری ١١ کیلۆمەتر لە جائیپورەوە دوورە. لە ساڵی ١٧٢٧ پایتەختەکەی لە ئەمبرەوە گواستەوە بۆ جایپور بەهۆی زیادبوونی ژمارەی دانیشتووان و زیادبوونی کەمی ئاو. ئەو پلانی بۆ شاری جایپور دانا لە شەش بلۆکدا کە بە ڕێگا فراوانەکان جیاکراونەتەوە، لەسەر بنەمای کلاسیکی بنەماکانی ڤاستوشاسترا و ڕیساڵی کلاسیکی دیکەی هاوشێوە لە ژێر ڕێنمایی تەلارسازی ڤیدیادار بەتاچاریا، تەلارسازێکی بەنگالی خەڵکی نایهاتی بەنگالی ڕۆژئاوای ئێستا کە لە سەرەتادا ژمێریارێک بوو- کارمەند بوو لە گەنجینەی کەهەب و دواتر لەلایەن پاشاوە پلەی بەرزکرایەوە بۆ ئۆفیسی سەرۆکی تەلارساز.دوای مردنی جای سینگ لە ساڵی ١٧٤٤، شەڕی نێوان پاشاکانی ڕاجپوتەکانی ناوچەکە ڕوویدا بەڵام پەیوەندییە دۆستانە لەگەڵ ڕاجی بەریتانیادا پارێزراو بوو. مەهاراجا ڕام سینگ لە یاخیبوون یان ڕاپەڕینی سیپۆی ساڵی ١٨٥٧دا لایەنگری ئینگلیزەکانی کرد و خۆی لەگەڵ فەرمانڕەواکانی ئیمپراتۆریدا جێگیر کرد. شانازی بە خۆیەوە دەکات کە شاری جائیپور بە هەموو شوێنەوارەکانیەوە (لەوانەش کۆشکی شار) بە گچکە ڕەنگ کراوە 'پەمەیی' و لەو کاتەوە شارەکە ناوی لێنراوە "شاری پەمەیی". گۆڕانی ڕەنگەکانی وەک... شەرەفی میوانداری لە سەردانەکەیدا بۆ شازادەی وێڵز (کە دواتر بوو بە پاشا ئێدوارد حەوتەم) درێژکرایەوە. ئەم ڕەنگە لەو کاتەوە بووەتە هێمایەکی بازرگانی شاری جائیپور.مان سینگی دووەم، کوڕی بەخێوکراوی مەهاراجا مادۆ سینگی دووەم، دوا مەهاراجای جائیپور بوو کە لە کۆشکی چاندرا مەهالەوە حوکمڕانی کرد، لە جائیپور. بەڵام ئەم کۆشکە بەردەوام بوو لە بوون بە شوێنی نیشتەجێبوونی بنەماڵەی شاهانە تەنانەت دوای ئەوەی شانشینی جائیپور لە ساڵی ١٩٤٩ لەگەڵ یەکێتی هیندستان تێکەڵ بوو (دوای سەربەخۆیی هیندستان لە ئابی ١٩٤٧) لەگەڵ ویلایەتەکانی تری ڕاجپوت لە جۆدپور، جایسالمێر و بیکانێر. جائیپور بوو بە پایتەختی ویلایەتی ڕاجستانی هیندستان و مان سینگی دووەم بۆ ماوەیەک جیاوازی بوو بە ڕاجاپراموخ (حاکمی ئێستای ویلایەتەکە) و دواتر باڵیۆزی هیندستان بوو لە ئیسپانیا.

تەلارسازی

کۆشکی شارەکە لە بەشی ناوەڕاست-باکووری ڕۆژهەڵاتی شاری جائیپوردایە، کە بە شێوەیەکی ناوازە دانراوە و ڕێگاکانی فراوانە. کۆمپلێکسێکی ناوازە و تایبەتە کە چەندین حەوشە و بینا و کۆشک و باخچە و پەرستگای تێدایە. دیارترین و زۆرترین سەردانیکراوترین پێکهاتەکانی ناو کۆمپلێکسەکە بریتین لە چاندرە مەهال، موبارەک مەهال، پەرستگای شری گۆڤیند دیڤ و مۆزەخانەی کۆشکی شار.

پەرستگای گۆڤیند دیڤ جی

پەرستگای گۆڤیند دیڤ جی کە تایبەتە بە خودای هیندۆسی لۆرد کریشنا، بەشێکە لە کۆمەڵگەی کۆشکی شار. گۆڤیند دیڤ خوداوەندێکی گرنگە، لە زۆرێک لە تابلۆکاندا هاتووە، و لەسەر پیچاوییەکی گەورە (پاشخانێکی ڕەنگاوڕەنگ) کە لە گەلەری نیگارکێشان و فۆتۆگرافیدا نمایشکراوە.ئودای پۆل لە نزیک جەلەب چۆک، ڤیرێندرا پۆل لە نزیک جانتار مانتار و ترێپۆلیا (سێ پۆل یان دەروازە) سێ دەروازەی سەرەکی چوونە ژوورەوەی کۆشکی شارن. دەروازەی تەرابلوس تایبەتە بە چوونە ژوورەوەی بنەماڵەی شاهانە بۆ ناو کۆشکەکە. خەڵکی ئاسایی و سەردانکەران تەنها لە ڕێگەی ئودای پۆل و ڤیرێندرا پۆلەوە دەتوانن بچنە ناو کۆمەڵگەی شوێنەکەوە. ئودای پۆل لە ڕێگەی زنجیرەیەک سوڕانەوەیەکی توندی قاچی سەگەوە بەرەو سەبا نیواس (دیوان-ئە-عام یان هۆڵی بینەری گشتی) دەبات. ڤیرێندرا پۆل دەچێتە حەوشەی موبارەک مەهال، کە لە بەرامبەردا لە ڕێگەی ڕاجێندرە پۆلەوە بە سەرڤاتۆ بەدرا (دیوان-خاس)ەوە بەستراوەتەوە. دەروازەکان لە سەردەمی جیاوازدا لە سەرانسەری سەدەکانی ١٨ و ١٩ و بیستەمدا دروستکراون و بە شێوەیەکی دەوڵەمەند بە شێوازە تەلارسازییە هاوچەرخەکان ڕازێنراونەتەوە کە لەو کاتەدا باو بوون.دیوان عام، سەبا نیواس، کە لەسەر هێڵەکانی هۆڵێکی بینەری موغەکان مۆدێل کراوە، هۆڵێکی بینەری گشتییە. چەندین کەوانەیەکی چەقۆی هەیە کە بە ستوونی مەڕمەڕ پشتگیری دەکرێن و سەقفێکی گچکە بە جوانی بۆیاخ کراوە. جالییەکانی سەر کۆتایی باشووری هۆڵەکە لەلایەن ژنانەوە بەکاردەهێنرا بۆ سەرپەرشتیکردنی دانیشتنەکانی هۆڵەکە، و ئاسانکاری بۆ بەشداریکردنیان لە جیهانی دەرەوەدا دەکرد، لەکاتێکدا بەدوای پورداکەدا دەڕۆیشتن.سارڤاتۆ بەدرا تایبەتمەندییەکی تەلارسازی ناوازەیە. ناوە نائاساییەکە ئاماژەیە بۆ فۆڕمی بیناکە: سارڤاتۆ بەدرا هۆڵێکی تاک نهۆمییە و چوارگۆشەیە و کراوەیە، ژوورەکانی داخراوە لە چوار گۆشەکەیدا. یەکێک لە بەکارهێنانەکانی سەرڤاتۆ بەدرا وەک دیوان-خاس، یان هۆڵی ئامادەبووانی تایبەت بوو، ئەمەش بەو مانایە بوو کە فەرمانڕەوا دەتوانێت دادگا لەگەڵ بەرپرسان و ئاغاکانی شانشینی لە فەزای تایبەتتر و ئینتیمیتردا ئەنجام بدات لە چاو فەزا گەورەکانی... سەبا نیواس لە حەوشەی تەنیشت، کە کراوە بوو بۆ خەڵکی زیاتر. بەڵام هەروەها یەکێکە لە گرنگترین بینا ڕێوڕەسمییەکانی ناو کۆمپلێکسەکە، و تا ئەمڕۆش بەردەوامە، وەک خۆی نوێنەرایەتی 'میراتی زیندوو' دەکات. بەهۆی ئەوەی لە نێوان شوێنە گشتییەکان و شوێنی نیشتەجێبوونی تایبەتدایە، بە شێوەیەکی نەریتی بۆ ئەرکە تایبەتە گرنگەکان وەک ڕێوڕەسمەکانی تاجە گوڵینەی مەهاراجاکانی جائیپۆر بەکارهاتووە.ئەمڕۆش بەردەوامە لە بەکارهێنانی بۆ فێستیڤاڵە شاهانەییەکان و ئاهەنگەکانی وەک دوشێرا. لە کاتی گەنگاور و تیجدا وێنەی خوداوەندەکە لەناو پەلانکینەکەیدا لە ناوەڕاستی هۆڵەکەدا دادەنرێت، پێش ئەوەی بە کاروان بە دەوری شاردا هەڵبگیرێت. لە فێستیڤاڵی دروێنەکردنی ماکار سانکرانتیدا، باڵندەی کاغەزی سەر بە مەهاراجا ساوای ڕام سینگی دووەم کە نزیکەی ١٥٠ ساڵ لەمەوبەر ژیاوە لە ناوەندەکەدا نمایش دەکرێن و سەقفەکەی بۆ فڕینی باڵندەی پەپوولە بەکاردەهێنرێت. هەروەها بۆ ئاهەنگەکانی مۆدێرنتر وەک ئاهەنگ و ئاهەنگی هاوسەرگیری بەکاردێت.دوو دەفری زەبەلاحی زیوی ستێرلینگ بە بەرزی 1.6 مەتر (5.2 پێ) و هەریەکەیان توانای 4000 لیتر و کێشیان 340 کیلۆگرام (750 پاوەند) هەیە، لێرە نمایشکراون. لە ١٤ هەزار دراوی زیوی تواوەتەوە بەبێ لێهەڵمژینی دروستکراون. ئەوان خاوەنی ژمارەی پێوانەیی جیهانی گینسن وەک گەورەترین کەشتیی زیوی ستێرلینگ لە جیهاندا. ئەم کەشتیانە بە شێوەیەکی تایبەت لەلایەن مەهاراجا ساوای مادۆ سینگی دووەمەوە ڕاسپێردرابوون بۆ هەڵگرتنی ئاوی گەنجس بۆ خواردنەوە لە گەشتەکەیدا بۆ ئینگلتەرا لە ساڵی ١٩٠٢ (بۆ تاجە گوڵینەی ئێدوارد حەوتەم). لێرەوە ناوی قاپەکان بە گەنگاجالیس (دەبەی ئاوی گەنجس) ناونراوە.