قەڵای لانکاستەر

قەڵا لە لانکاستەر لە ویلایەتی لانکاشایر لە ئینگلتەرا.

قەڵای لانکاستەر قەڵایەکی سەدەی ناوەڕاستە و زیندانێکی پێشووی شاری لانکاستەر لە ناوچەی لانکاشایری ئینگلیزییە. مێژووی سەرەتایی ڕوون نییە، بەڵام ڕەنگە لە سەدەی ١١دا لە شوێنی قەڵایەکی ڕۆمانی دامەزراوە کە ڕووی لە پەڕینەوەیەکی ڕووباری لون بووە. لە ساڵی ١١٦٤ شەرەفی لانکاستەر بە قەڵاکەشەوە کەوتە ژێر کۆنترۆڵی شاهانە. لە ساڵانی ١٣٢٢ و ١٣٨٩ سکۆتلەندییەکان هێرشیان کردە سەر ئینگلتەرا و تا لانکاستەر پێشکەوتنیان بەدەستهێنا و زیانیان بە قەڵاکە گەیاند. ئەوە نەبوو کە جارێکی تر کردەوەی سەربازی ببینرێتەوە تا شەڕی ناوخۆی ئینگلتەرا. قەڵاکە بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١١٩٦ وەک زیندان بەکارهێنرا هەرچەندە ئەم لایەنە لە کاتی شەڕی ناوخۆی ئینگلیزدا گرنگتر بوو. بیناکانی قەڵاکان خاوەندارێتی سەروەری بەریتانیان بە ناوی دوکی لانکاستەر؛ بەشێک لە پێکهاتەکە بۆ میوانداری دانیشتنەکانی دادگای تاج بەکاردەهێنرێت. تا ساڵی ٢٠١١ زۆربەی بیناکان بە کرێ درابوون بە وەزارەتی داد بە ناوی HM Prison Lancaster، دوای ئەوە قەڵاکە گەڕێنرایەوە بۆ بەڕێوەبەرایەتی Duchy. ئێستا قەڵاکە حەوت ڕۆژ لە هەفتەیەکدا کراوەیە بۆ خەڵک و نۆژەنکردنەوەیەکی بەرفراوان لە قۆناغی نۆژەنکردنەوەدایە. گۆڕەپانێکی گەورەی گشتی هەیە، کە ڕێگە بە چوونە ناو ناوچەی داخراو دەدات، کە لە ساڵی ٢٠١٩ نۆژەن کراوەتەوە، بەشێکی نوێی کافێیەکە دروستکراوە، لە بەرامبەر دیواری پەردەی دەرەوەی کۆن، کە بەرزییەکەی کەمکراوەتەوە بۆ ئەوەی بتوانێت دیمەنی لانکاستەر پریۆری دراوسێی ببینرێت. ئەمە یەکەم زیادکردنی سەدەی بیست و یەکەمە بۆ قەڵاکە. بینایەکی دیکەی نۆژەن کراو کە تەنیشت کافێیەکە بووە، بەکرێ دراوە بە زانکۆی لانکاستەر وەک کەمپێک لە شارەکەدا کە شوێنی کۆنفڕانسی بچووکی تێدایە.

باکگراوند

لە نێوان ساڵانی ٦٠ بۆ ٧٣ی زایینی، قەڵایەکی ڕۆمانی لە لانکاستەر لەسەر گردێک دروستکرا کە فەرماندەیی پەڕینەوە بوو بەسەر ڕووباری لون. لە نێوان کۆتایی هاتنی داگیرکردنی ئینگلتەرا لەلایەن ڕۆمانەکانەوە لە سەرەتای سەدەی پێنجەم و داگیرکردنی نۆرمانەکان لە کۆتایی سەدەی ١١دا، زانیارییەکی کەم لەبارەی لانکاستەرەوە هەیە. شێوازی شارۆچکەکە لە ژێر کاریگەری قەڵای ڕۆمانی و نیشتەجێبوونی مەدەنی پەیوەندیدار بوو؛ ڕێگای سەرەکی بەناو شارۆچکەکەدا ئەو ڕێگایە بوو کە لە قەڵاکەوە بەرەو ڕۆژهەڵات دەڕۆیشت. دوای فەتحی نۆرمانەکان لە نیوەی دووەمی سەدەی یازدەهەمدا، لانکاستەر بەشێک بوو لە ئیرلیدۆمی نۆرسەمبریا؛ لەلایەن پاشاکانی ئینگلتەرا و سکۆتلەندا ئیدیعای دەکرا. لە ساڵی ١٠٩٢ ویلیامی دووەم بە گرتنی کارلایل سنوورێکی هەمیشەیی لەگەڵ سکۆتلەندا لە باکووری زیاتر دامەزراند. بەگشتی وا بیردەکرێتەوە کە قەڵای لانکاستەر لە ساڵانی نەوەدەکاندا لە شوێنی قەڵای ڕۆمانی لە شوێنێکی ستراتیژیدا دامەزراوە. قەڵاکە کۆنترین بینای وەستاو لە لانکاستەر و یەکێکە لە گرنگترین بیناکان. مێژووی پێکهاتەکە نادیارە. ئەمەش بەشێکی دەگەڕێتەوە بۆ بەکارهێنانی پێشووی وەک زیندان، ئەمەش وایکردووە لێکۆڵینەوەی شوێنەواریی بەرفراوان بکرێت.

مێژوو

قەڵای لانکاستەر (٢٠٢١)

بەو پێیەی هیچ بەڵگەنامەیەکی هاوچەرخ نییە کە بناغەی قەڵاکە تۆمار بکات، دیار نییە کەی و لەلایەن کێوە دەستی پێکردووە، بەڵام وا گریمان دەکرێت کە ڕۆجەر دی پۆیتۆ، ئاغای نۆرمان کە کۆنترۆڵی شەرەفی لانکاستەری کردووە، بەرپرسیار بووە. ئەگەر ڕۆجەر بووایە کە دەستی بە دروستکردنی کردبێت، ئەوا پێکهاتەکە لە دار دروست دەکرا، ڕەنگە کاری زەوی قەڵا ڕۆمانییەکەی بخاتە ناو بەرگرییەکانیەوە. فۆڕمی قەڵا ڕەسەنەکە نادیارە. هیچ شوێنەواری مۆتێک نییە، بۆیە ڕەنگە کاری ئەڵقەیی بووبێت – گەمارۆیەکی بازنەیی بەرگریکراو.ڕۆجەر دی پۆیتۆ لە ساڵی ١١٠٢ لە ئینگلتەرا هەڵهات دوای ئەوەی بەشداری لە یاخیبوونێکی شکستخواردوودا کرد لە دژی پاشای نوێ هێنری یەکەم، لە ئەنجامدا پاشا دەستی بەسەر شەرەفی لانکاستەردا گرت کە قەڵاکەشی لەخۆگرتبوو. شەرەف چەند جارێک دەستی گۆڕی. هێنری بەخشی بە ستیڤن لە بلۆیس کە کوڕەزای بوو و دواتر پاشا بوو. کاتێک ئانارشی لە ساڵی ١١٣٩ سەریهەڵدا – شەڕێکی ناوخۆیی لە نێوان ستیڤن و ئیمپراتۆری ماتیڵدا بۆ تەختی ئینگلیز – ناوچەکە گێژاو بوو. ستیڤن سنووری باکووری خۆی مسۆگەر کرد بە ڕێگەدان بە دەیڤیدی یەکەمی سکۆتلەندا کە لە ساڵی ١١٤١دا قەڵاکە داگیر بکات. بەهۆی کەمی لێکۆڵینەوە، بەڵگەیەکی کەم هەیە کە پێشنیاری زیادکردنی لانکاستەر بکات لە ناوەڕاستی سەدەی دوازدەهەمدا. بەڵام بەرواری نادیاری دروستکردنی کیپەکە بەو مانایەیە کە دەکرا پاشای سکۆتلەندا بەرپرسیار بێت لە دروستکردنی. شەڕەکە لە ساڵی ١١٥٣ کۆتایی هات، ڕێککەوتن کرا کە دوای مردنی ستیڤن، هێنری پلانتاجینێت (دواتر پاشا هێنری دووەم) کە کوڕی ماتیڵدا بوو، جێگەی دەگرێتەوە. بەشێک لە ڕێککەوتنەکە ئەوە بوو کە پاشای سکۆتلەندا دەستبەرداری شەرەفی لانکاستەر بێت کە لەلایەن ویلیام کوڕی ستیڤنەوە بەدەستەوە بێت. دوای مردنی ویلیام لە ساڵی ١١٦٤، دیسانەوە شەرەفی لانکاستەر کەوتە ژێر کۆنترۆڵی شاهانە کاتێک هێنری دووەم دەستی بەسەر شەرەفەکەدا گرت.

بارودۆخی ئێستا

دادگای تاج بەردەوامە لە دانیشتن لە قەڵاکە. داخستنی زیندانەکە لە کۆتاییدا ڕێگە دەدات قەڵاکە بەڕووی سەردانکەران و گەشتیاراندا بکرێتەوە وەک شوێنێکی سەرنجڕاکێشی هەمیشەیی. لەلایەکی دیکەوە، لە کاتێکدا لە ئێستادا چوونە ژوورەوە بۆ سەردانکەران ناتوانرێت بچنە ناو کێپ، تاوەرەکان، شەڕانگەکان و زیندانییەکانەوە، قەڵاکە هەفتەی حەوت ڕۆژ گەشتی ڕێنمایی سنووردار بەڕێوەدەبات. حەوشەی قەڵا لە مانگی ئایاری ٢٠١٣ هەفتەی حەوت ڕۆژ بەڕووی گشتیدا کرایەوە و ئێستا کافێیەکی هەیە، و ئێستا هەموو مانگێک بۆنە ئاساییەکان ئەنجام دەدرێن.بۆ یادی ٤٠٠ ساڵەی دادگاییکردنی جادووگەرەکانی پێندڵ، ڕێگایەکی نوێی ڕۆیشتن بۆ مەودای دوور بە ناوی پیاسەی جادووگەرانی لانکاشایر دروستکراوە. دە نیشاندەری ڕێگای تێرسێت، کە لەلایەن ستیڤن ڕاوەوە دیزاین کراوە، هەریەکەیان بەیتێکی شیعرێکی کارۆل ئان دافی لەسەر نووسراوە، بەدرێژایی ڕێگاکە دانراون، دەهەمیان لێرەدایە، بۆ دیاریکردنی خاڵی کۆتایی.

نۆژەنکردنەوە

لە ساڵی ٢٠١١ەوە نۆژەنکردنەوەی بەرفراوانی قەڵاکە بەردەوامە، لە ساڵی ٢٠١٦ ئینگلتەرا مێژوویی شیکارییەکی ئەڵقەیی دارەکانی بۆ دارەکانی دار بلوط و سنەوبەر لە کیپ و گەیتهاوس ڕاسپارد. دارەکانی دار بلوط لە ژێر کرۆفتی کیپدا دەرکەوتووە کە لە ساڵانی ١٣٨٠ی زایینیدا بڕدراون، لە کاتێکدا ئەوانەی لە هۆڵی گەورەوە هاتبوون، ڕەنگە کەمێک دواتر بڕدرابن، بەرەو کۆتایی سەدەی چواردەهەم یان زۆر سەرەتای سەدەی پانزەهەم. ڕەنگە دارەکانی دار بلوط لە گەیتهاوس لە ساڵی ١٤٠٤ی زایینی، یان لە دەوروبەری، بڕدرابن.دوایین قۆناغ کە لە مانگی ئەیلولی ٢٠١٧ دەستی پێکردووە و لە تشرینی دووەمی ٢٠١٩ تەواو بووە، حەوشەی چێشتخانەی پێشووی زیندان کراوەتەوە. ئەم قۆناغە ناوەندێکی نوێی فێرکاری دروستکرد، هەروەها زیاتر لە 5000 پێی چوارگۆشە ڕووبەر، کە تێیدا دوکایەتی بەشێک لە چێشتخانە کۆنەکەی بەکرێ داوە بە قاوە برژێنەرە ناوخۆییەکان و بازرگانانی چا،) بۆ.کافێیەک.