زانینی ھەست‌وھیس

زیرەکی هەستی

زیرەکی هەستی (EI) یان کۆتای هەستی (EQ) کۆمەڵێک توانای دەروونناسانەیە کە تاکەکان دەتوانن هەستەکانی خۆیان و کەسانی تر بناسن، تێیان بگەن، بەڕێوەیان بەرن و بە کارامەیی مامەڵەیان پێ بکەن. یەکەم جار لەلایەن دەروونناسی دانیال گۆڵمان لە دەیەی 1990دا بۆ ناوەندی گشتی گەڕایەوە، ئەم چەمکە گرنگییەکی زۆری پەیدا کردووە لە بوارەکانی دەروونناسی، پەروەردە و ڕێبەرایەتی بازرگانی.

پێناسە

زیرەکی هەستی چەند شایستەیەکی سەرەکی لەخۆ دەگرێت:

1. خۆئاگایی: توانای ناسین و تێگەیشتن لە هەستەکانی خۆ، هێز، لاوازی، ئەنگێزە و بەهاکان.
2. خۆڕێکخستن: توانای بەڕێوەبردن و کۆنترۆڵکردنی وەڵامدانەوە هەستییەکان، مانەوەی هێمن لەژێر فشار و گونجان لەگەڵ دۆخە گۆڕاوەکان.
3. ئەنگێزە: خولیای بەدواداچوونی ئامانجەکان بە وزە و بەردەوامی، کە زۆرجار بە شەیدابوونێک دەناسرێتەوە کە دەرەوەی پاداشتە دەرەکییەکان دەچێت.
4. هاوهەستی: شارەزایی تێگەیشتن و هاوبەشکردنی هەستەکانی کەسانی تر، ناسینی وردەکارییە هەستییەکان لە پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان.
5. کارامەییە کۆمەڵایەتییەکان: توانای دروستکردن و بەڕێوەبردنی پەیوەندییەکان، پەیوەندیکردنی کارامە و تیپەڕبوون بە ئاڵۆزییە کۆمەڵایەتییەکان.

گەشەی مێژوویی

چەمکی زیرەکی هەستی لە لێکۆڵینەوە دەروونناسییەکانی پێشووتری توانا کۆمەڵایەتی و هەستییەکان سەری هەڵدا. لە ساڵی 1990دا، دەروونناسەکان پیتەر سالۆڤای و جۆن مایەر یەکەم جار ئەم زاراوەیەیان بەکارهێنا، پێناسەی کرد بە "بەشێک لە زیرەکی کۆمەڵایەتی کە گرنگی دەدات بە توانای چاودێریکردنی هەست و سۆزەکانی خۆ و کەسانی تر، جیاکردنەوەیان و بەکارهێنانی ئەم زانیارییانە بۆ ڕێنمایی بیرکردنەوە و کردارەکان."

کتێبی دانیال گۆڵمان لە ساڵی 1995 بە ناوی "زیرەکی هەستی: بۆچی دەکرێت گرنگتر بێت لە زیرەکی هۆش" ئەم چەمکەی هێنایە ناو هۆشیاری گشتی، بەوەی کە EQ دەکرێت زۆر گرنگتر بێت بۆ سەرکەوتنی کەسی و پیشەیی لە پێوەرە باوەکانی زیرەکی.

پێوان و هەڵسەنگاندن

چەندین ڕێگا بۆ هەڵسەنگاندنی زیرەکی هەستی بوونی هەیە:

• پرسیارنامەی خۆ-ڕاپۆرت
• تاقیکردنەوە توانا-بنەما
• هەڵسەنگاندنی فیدبەکی 360 پلە
• تەکنیکەکانی چاودێریکردنی ڕەفتار

گرنگترین ئامرازەکانی هەڵسەنگاندن بریتین لە تاقیکردنەوەی زیرەکی هەستی مایەر-سالۆڤای-کاروسۆ (MSCEIT) و پێداچوونەوەی توانا هەستی و کۆمەڵایەتییەکان (ESCI).

بەکارهێنانەکان

زیرەکی هەستی کاریگەرییەکی گرنگی هەیە لە بوارە جیاوازەکان:

• ڕێبەرایەتی و بەڕێوەبردن: ڕێبەرە کارامەکان زۆرجار زیرەکی هەستی بەرزیان هەیە، کە ڕێگە دەدات بە بەڕێوەبردنی باشتری تیم و پەیوەندی.
• پەروەردە: قوتابخانەکان زیاتر ڕاهێنانی زیرەکی هەستی دەخەنە ناو بەرنامەکانیان بۆ پشتگیریکردنی گەشەی کۆمەڵایەتی و هەستی قوتابیان.
• تەندروستی دەروونی: تێگەیشتن و بەڕێوەبردنی هەستەکان گرنگە لە تەندروستی دەروونی و دەستوەردانە چارەسەرییەکان.
• پەیوەندییە کەسییەکان: شارەزاییەکانی زیرەکی هەستی یارمەتی دەدەن بۆ پەیوەندی قووڵتر و بەرگەگرتووتر.

ڕەخنە و گفتوگۆ

سەرەڕای ناوبانگی، زیرەکی هەستی هێشتا بابەتی گفتوگۆی ئەکادیمییە. ڕەخنەگران مشتومڕ دەکەن لەسەر:

• بایەخی زانستی زیرەکی هەستی وەک چەمکێکی جیاواز
• گرفتەکانی پێوانەی پشتپێبەستراو
• گرنگیدانی زۆری بە شارەزاییە هەستییەکان بە زیانی توانا دروستکارییەکانی تر

لێکۆڵینەوەی هاوچەرخ

لێکۆڵینەوەی ئێستا کاری لەسەر بنچینە دەمارناسییەکانی زیرەکی هەستی دەکات، لە توێژینەوەی ئەوەی کە چۆن پێکهاتە و پڕۆسە دەمارییەکان پەیوەندیان بە توانا هەستییەکانەوە هەیە. لێکۆڵینەوە نێوان بوارییەکان بەردەوامن لە لێکۆڵینەوەی ڕۆڵی زیرەکی هەستی لە سەرکەوتنی کەسی، تەندروستی دەروونی و بزاڤە کۆمەڵایەتییەکان.

بڕوانە هەروەها

• زیرەکی کۆمەڵایەتی
• هەڵسەنگاندنی دەروونناسی
• شارەزاییە نێوان-کەسییەکان
• دەروونناسی دروستکارانە

سەرچاوەکان

1. سالۆڤای، پ.، & مایەر، ج. د. (1990). زیرەکی هەستی. خەیاڵ، ناسین و کەسایەتی، 9(3), 185-211.
2. گۆڵمان، د. (1995). زیرەکی هەستی: بۆچی دەکرێت گرنگتر بێت لە زیرەکی هۆش. بڵاوکراوەکانی بانتام.
3. بار-ئۆن، ر. (1997). پێوەری زیرەکی هەستی (EQ-i): ڕێبەری تەکنیکی. سیستەمی فرە-تەندروستی.

بەستەرە دەرەکییەکان

• مارکەزی نیشتمانی زیرەکی هەستی
• کۆمەڵەی نێودەوڵەتی بۆ توێژینەوەی زیرەکی هەستی
• ڕاهێنانی پەرەپێدانی زیرەکی هەستی