دارک وێب

دارک وێب ئەو بەشە قوڵەی وێبەکان کە بەکار هێنەرانەرە ئاسیەکان ناتوانن دەستیان پێی بگات

ئەو شێوازە جلو بەرگو ماسکانەی کە ئەندامانی دارک وێب بەکاری دێنن .

دارک وێب یاخود (وێبسایتی تاریک) بریتییە لە ناوەڕۆکی یاخود کرۆکی وێبی جیهانیی کە ئەو زانیاریانە لە خۆ دەگرێ بەکار هێنەرانی ئاسای لە ئینتەرنێت ناتوانن پێی بگەن .ئەندامانی ئەم وێبە  کوڵاو یاخود سەرپۆش وە ماسک بەکاردەهێنن بۆ ئەوەی  رووخساریان دیار نەبێت ئەو کاتەی کە لە وێبەکەدان  وە هەروەها پێویستیان بە بەرنامەی سۆفتوێر، ڕێکخستن، یان مۆڵەتی تایبەت هەیە بۆ دەستگەیشتن بە وێبەکە ئەوە جگەلەوەی ئەندامانی ئەم وێبە کەسانێکی زۆر زیرەکو بلیمەتن بەتایبەت لە بواری تەکنەلۆژیا. لە ڕێگەی  دارک وێبەوە ، بە بەکارهێنانی تۆرەکانی کۆمپیوتەر دەتوانن کارو بارەکانی خۆیان ئەنجام بدەن بەبێ ئەوەی زانیاری کەسەیەکانیان ئاشکراببێت ، تەنها وەک   بەکارهێنەر دەردەکەون نەک وەک کەسێکی ناسێنراو . دارک وێب یاخود وێبی تاریک  بەشێکی قوڵی وێبسایتەکان پێکدەهێنێت، ئەو بەشەی وێب کە لەلایەن بزوێنەری گەڕانی وێبەوە  پشتگیری  نەکرێت، هەرچەندە هەندێکجار زاراوەی وێبی قووڵ بە هەڵە بۆ ئاماژەکردن بە  دارکوێبی  بەکاردەهێنرێت.

مەبەستمان لە وێبی قوڵ :ئەوەییە کە دارک وێب وەک قوڵای وێبەکان واییە بەشە نادیارەکانی وێب لە خۆ دەگرێت کە بەئاسانی ناتوانرێن دەست پێی بگات .

لۆگۆی تۆر (Tor) ٢٠١١

لۆگۆی فێرنێت کە رەسمی کەروێشکێکە ٢٠١١

هەر وەک لە وێنەکە دیارە (youtube,facebook ....) ئەو وێبانەن کە بە ( Clearweb) یان وێبی ئاسان ناودەبرێن وە دارک وێب بە (Deep web ) دادەنرێت.

ئەو تۆڕەنەی کە دارک وێب پێکدەهێنن بریتین لە تۆڕە بچووکەکان ( friend-to-friend هاوڕێ بۆ هاوڕێ)، هەروەها تۆڕە گەورە وبەناوبانگەکانی وەک( Tor لۆگۆکەی رەسمی پیازێکە)، (Freenetلۆگۆکەی کەروێشکێکە ، )(I2P) و (Riffle )کە لەلایەن ڕێکخراوەگشتیەکان و تاکەکانەوە بەڕێوەدەبرێن. بەکارهێنەرانی وێبی تاریک بەهۆی ژمارەی کۆدنەکراویوە قورسی بە کارهێنانی دارک وێب هەموو وێبەکانی تر بە  وێبی ئاسایی یان ئاسان  Clearnet ناودەبەن.

زاراوەسازی دارک وێب

زۆرجار وەک وێبی تاریک یاخود دارک نێت  یاخود  وێبی قووڵ ناسێنراوە ، ئەو بەشانەی وێب کە لەلایەن بزوێنەری گەڕانەوە  پشگیرینەکراوە (ناتوانی بۆی بگەڕێن). زاراوەی تۆڕی تاریک بۆ یەکەمجار لە ساڵی ٢٠٠٩ سەریهەڵدا؛ بەڵام نازانرێت کەی تۆڕی تاریکی ڕاستەقینەبۆ یەکەمجار سەریهەڵدا. زۆرێک لە بەکارهێنەرانی ئینتەرنێت تەنها وێبی ڕووکار بەکاردەهێنن، ئەو زانیاریانەی کە دەتوانرێت لە ڕێگەیوێبگەڕێکی ئاساییەوە دەستیان پێ بگات. وێبی تاریک بەشێکی بچووک لە وێبی قووڵ پێکدەهێنێت، بەڵام پێویستی بە  زیرەکی  تایبەت هەیەبۆ ئەوەی بتوانێت دەستت بگات بە ناوەڕۆکەکەی. ئەم زاراوەیە بۆ ساڵی ٢٠٠٩ دەگەڕێتەوە، لەو کاتەوە بە تایبەت لە ڕاپۆرتکردن لەسەر (Silk Road (marketplace ناوی هات   کە بازارێکی ئۆنڵاینی ڕەشە ، زۆرجار ئەم دوو زاراوەیە تێکەڵاو بوون، سەرەڕای پێشنیارەکان کەپێویستە جیابکرێنەوە.

وێبی تاریک کە بە ماڵپەڕی دارکنێت ناسراوە، تەنها لە ڕێگەی تۆڕەکانی وەک تۆر(Tor) (پرۆژەی "The Onion Routing") . وێبگەڕەکانی تۆر خاڵی چوونە ژوورەوە و ڕێڕەوی کۆدکراو بۆ بەکارهێنەر دروست دەکەن، ڕێگە بە گەڕان و کردارەکانیان لە وێبی تاریکدادەدەن کە بێناو بن.

ناسنامە و شوێنی بەکارهێنەرانی دارکنێت بە بێناو دەمێننەوە و بەهۆی سیستەمی کۆدکردنی چیندارەوە ناتوانرێت شوێنپێی بەکارهێنەرەکان دەستنیشان بکرێ. تەکنەلۆژیای کۆدکردنی تۆڕی تاریک داتاکانی بەکارهێنەران لە ڕێگەی ژمارەیەکی زۆر سێرڤەری نێوانەوە ڕێڕەو دەکات، ئەمەش ناسنامەی بەکارهێنەران دەپارێزێت و گەرەنتی نادیاربوون دەکات. زانیارییە گواستراوەکان تەنها لەلایەنگرێیەکی دواتر لە پلانەکەدا دەتوانرێت کۆد بکرێتەوە، کە دەبێتە هۆی گرێی دەرچوون. سیستەمی ئاڵۆز وا دەکات کە نزیکە لە مەحاڵەوە کەڕێڕەوی گرێکان بەرهەم بهێنرێتەوە و چین بە چین زانیارییەکان کۆبکرێتەوە. بەهۆی بەرزی ئاستی کۆدکردنەوە، ماڵپەڕەکان ناتوانن شوێنپێیجیۆلۆکیشن و ئایپی بەکارهێنەرەکانیان بگرن، بەکارهێنەرانیش ناتوانن ئەم زانیاریانە لەسەر هۆستەکە وەربگرن. بەم شێوەیە پەیوەندی نێوانبەکارهێنەرانی دارکنێت زۆر کۆدکراوە و ڕێگە بە بەکارهێنەران دەدات بە نهێنی قسە بکەن و بلۆگ بکەن و فایلەکان هاوبەش بکەن.

ناوەڕۆک

توێژینەوەیەکی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ لەلایەن گاریس ئۆین لە زانکۆی پۆرتسمۆسەوە دەرکەوتووە کە باوترین جۆری ناوەڕۆک کە لە تۆردامیوانداری دەکرێت، پۆرنۆگرافیای منداڵانە، دواتر بازاڕە ڕەشەکان، لە کاتێکدا ئەو سایتە تاکەکەسیانەی زۆرترین ترافیکییان هەبووە تایبەتبوون بە کارپێکردنی بۆتنێت (بڕوانە پێوەرەکانی هاوپێچ) . زۆرێک لە سایتەکانی زانیاریدان ئامادەیی خۆیان دەپارێزن و هەروەهامەکۆکانی گفتوگۆی سیاسیش. ئەو سایتانەی کە پەیوەندییان بە بیتکۆین و خزمەتگوزارییەکانی پەیوەست بە ساختەکاری وخزمەتگوزارییەکانی داواکاری پۆستەوە هەیە، هەندێک لەو سایتانەن کە زۆرترین بەرهەمیان هەیە. تا مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٠ ژمارەی سایتە چالاکەکانی تۆر لە .onion بە ٧٦،٣٠٠ مەزەندە کراوە (کە کۆپییەکی زۆری تێدایە). لەوانە ١٨ ٠٠٠ ناوەڕۆکی ڕەسەنیان دەبێت. لە مانگی تەمموزی ساڵی ٢٠١٧، ڕۆجەر دینگلدین، یەکێک لە سێ دامەزرێنەرانی پڕۆژەی تۆر، ڕایگەیاند کە فەیسبووک گەورەترینخزمەتگوزاری شاراوەیە. وێبی تاریک تەنها 3%ی ترافیکی تۆڕی تۆر پێکدەهێنێت. توێژینەوەیەکی شوباتی ٢٠١٦ لە توێژەرانی کۆلێژی کینگ لە لەندەن ئەم دابەشکردنی ناوەڕۆکە بەپێی کۆمەڵە پۆلێکی بەدیل دەدات، کەتیشک دەخاتە سەر بەکارهێنانی نایاسایی خزمەتگوزارییەکانی .onion.

ڕانسۆموێریهەروەها تۆڕی تاریک لە هەندێک پرۆسەی پەیوەست بە زەوتکردندا بەکاردەهێنرێت. باو و ئاساییە کە چاودێری داتاکانی هێرشیڕانسۆموێری بکرێت لەسەر چەندین وێب سایتێکی دارک، بۆ نموونە سایتەکانی فرۆشتنی داتا یان سایتەکانی کۆگای داتا گشتیەکان.

بۆتنێتەکان زۆرجار بۆتنێتەکان بە سێرڤەرە فەرمان و کۆنترۆڵەکانیان لەسەر بنەمای خزمەتگوزارییەکی شاراوەی بەرگری لە سانسۆر داڕێژراون، ئەمەش بڕێکی زۆر لە گرفت پەیوەست بە بۆتەکان دروست دەکات.

بازاڕەکانی دارکنێت بازاڕەکانی تۆڕی تاریکی بازرگانی نێوەندگیری مامەڵەکان دەکەن بۆ کاڵای نایاسایی و بە شێوەیەکی گشتی بیتکۆین وەک پارەدانبەکاردەهێنن. ئەم بازاڕانە ڕوماڵی میدیایی بەرچاویان بۆ خۆیان ڕاکێشاوە، سەرەتا لە بەناوبانگبوونی ڕێگای ئاوریشمSilk Road کەبازارێکی ئۆنڵاینە وە کەڤەرەکەی ڕەشە و بازاڕی دیابۆلۆس و دەستبەسەرداگرتنی دواتر لەلایەن دەسەڵاتە یاساییەکانەوە. جادەی ئاوریشمیەکێک بوو لە یەکەم بازاڕەکانی وێبی تاریک کە لە ساڵی ٢٠١١ سەریهەڵدا و ڕێگەی بە بازرگانیکردن بە چەک و سەرچاوەکانی ساختەکاریناسنامە داوە. ئەم بازاڕانە هیچ پارێزگارییەکیان بۆ بەکارهێنەرانی نییە و لە هەر کاتێکدا لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە دەتوانرێت دابخرێن. سەرەڕای داخستنی ئەم بازاڕانە، هەندێکی دیکە لە شوێنی خۆیان دەردەکەون. تا ساڵی ٢٠٢٠، لانیکەم ٣٨ شوێنی بازاڕی وێبی تاریکیچالاک هەبووە. ئەم بازاڕانە هاوشێوەی بازاڕەکانی ئیبەی یان کرێگسلیستن کە بەکارهێنەران دەتوانن کارلێک لەگەڵ فرۆشیاران بکەن وپێداچوونەوە سەبارەت بە بەرهەمەکانی بازاڕ بەجێبهێڵن. پشکنینی جیاوازی نرخەکان لە بازاڕەکانی وێبی تاریکدا لە بەرامبەر نرخەکان لە ژیانی ڕاستەقینەدا یان لە ڕێگەی وێبی جیهانییەوەهەوڵدراوە هەروەها لێکۆڵینەوە لە کوالیتی کاڵاکانی وەرگیراو لە ڕێگەی وێبی تاریکەوە. یەکێک لەو جۆرە توێژینەوەیانە لەسەر Evolution ئەنجامدرا، کە یەکێکە لە بەناوبانگترین بازاڕەکانی کریپتۆ کە لە مانگی یەکەمی ٢٠١٣ تا ئازاری ٢٠١٥ چالاکە. هەرچەندە زانیارییەدیجیتاڵییەکانی وەک شێوازەکانی شاردنەوە و وڵاتی گواستنەوە، "پێدەچێت ورد بێت"، بەڵام توێژینەوەکە کێشەکانی لەگەڵ... کوالیتی ماددەنایاساییەکان کە لە ئیڤۆلۆشن دەفرۆشرێن، کە دەڵێت، "پاکی ماددە نایاساییەکان جیاوازە لەو زانیاریانەی کە لە لیستەکانیاندا ئاماژەیانپێکراوە." کەمتر دەزانرێت دەربارەی پاڵنەرەکانی بەکاربەر بۆ دەستڕاگەیشتن بەم بازاڕانە و هۆکارەکانی پەیوەست بە بەکارهێنانیان. هەروەها بازاڕەکانی دارکنێت کارتی بانکیی دزەپێکراو دەفرۆشن کە دەتوانرێت بە خۆڕایی دابەزێنرێت یان بکڕدرێت بۆ ئەوەی لە چالاکییەنایاساییەکان بەکاربهێنرێت.

خزمەتگوزارییەکانی بیتکۆینبیتکۆین یەکێکە لە دراوە سەرەکییەکانی کریپتۆ کە لە بازاڕەکانی وێبی تاریکدا بەکاردەهێنرێت بەهۆی نەرمی و نادیاربوونی ڕێژەییدراوەکەوە. بە بیتکۆین مرۆڤەکان دەتوانن مەبەستەکانیان و هەروەها ناسنامەکانیان بشارنەوە. ڕێگەیەکی باو بریتی بوو لە بەکارهێنانیخزمەتگوزاری ئاڵوگۆڕی دراوی دیجیتاڵی کە بیتکۆینی گۆڕی بۆ دراوێکی یاری ئۆنلاین (وەک دراوی زێڕ لە وۆرلد ئۆف وارکرافت) کە دواتردەگۆڕدرێتەوە بۆ دراوی فیات. خزمەتگوزارییەکانی بیتکۆین وەکو تامبلەر زۆرجار لە تۆردا بەردەستن و هەندێکیان – وەک گرام – یەکخستنیبازاڕی تۆڕی تاریک پێشکەش دەکەن. توێژینەوەیەکی توێژینەوە کە لەلایەن ژان لوپ ڕیشێت، توێژەر لە ESSEC ئەنجامدراوە و لەگەڵئۆفیسی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ماددە هۆشبەرەکان و تاوان ئەنجامدراوە، تیشکی خستۆتە سەر ڕەوتە نوێیەکانی بەکارهێنانی تامبلەریبیتکۆین بۆ مەبەستی سپیکردنەوەی پارە. بەهۆی پەیوەندییەکەی لە جیهانی دیجیتاڵیدا، بیتکۆین بووەتە بەرهەمێکی بەناوبانگ بۆ بەکارهێنەران کە فێڵی لە کۆمپانیاکان بکەن. گروپەتاوانکارییە ئەلیکترۆنییەکانی وەک DDOS"4" بووەتە هۆی زیاتر لە 140 هێرشی ئەلیکترۆنی بۆ سەر کۆمپانیاکان لە دوای سەرهەڵدانیبیتکۆین لە ساڵی 2014. ئەم هێرشانە بوونەتە هۆی دروستبوونی گروپی تاوانکاری ئەلیکترۆنی تر و هەروەها سایبەری Extortion.

هاککردنی گروپ و خزمەتگوزارییەکان زۆرێک لە هاکەرەکان خزمەتگوزارییەکانیان یان بە تاک یان وەک بەشێک لە گروپەکان دەفرۆشن. ئەم جۆرە گروپانە بریتین لە xDedic،hackforum، Trojanforge، Mazafaka، dark0de و بازاڕی darknet TheRealDeal. هەندێکیان بەو کەسانە ناسراون کەبەدواداچوون و وەرگرتنی پارە لە منداڵفرۆشانی ڕواڵەتی. هەروەها لە ڕێگەی تۆڕی تاریکەوە خزمەتگوزاری تاوانە ئەلیکترۆنییەکان وهاککردن بۆ دامەزراوە داراییەکان و بانکەکان پێشکەش کراوە. هەوڵەکان بۆ چاودێریکردنی ئەم چالاکییە لە ڕێگەی ڕێکخراوەجۆراوجۆرەکانی حکومی و تایبەتەوە دراوە و پشکنینی ئەو ئامرازانەی کە بەکاردەهێنرێن دەتوانرێت لە گۆڤاری زانستی کۆمپیوتەریپرۆسێدیادا بدۆزرێتەوە. هەروەها بەکارهێنانی هێرشەکانی ڕەتکردنەوەی ڕەتکردنەوەی ڕەتکردنەوەی ڕەتکردنەوەی ڕەنگدانەوەیدابەشکراوی DNS (DRDoS) لەسەر ئاستی ئینتەرنێت لە ڕێگەی بەکارهێنانی وێبی تاریکەوە ئەنجامدراوە. زۆر سایتی فێڵبازی .پیازهەروەها ئامادەن کە لە کۆتاییدا ئامرازەکان دەدەن بۆ دابەزاندن کە تووشی ئەسپی ترۆجان یان دەرگای پشتەوە بوون. لەم دواییانەدا، نزیکەی ١٠٠ هەزار زانیاری چوونەژوورەوەی بەکارهێنەرانی ChatGPT کە تووشی مەترسی بوون لە ساڵی ٢٠٢٣ لە وێبیتاریکدا فرۆشران. سەرەڕای ئەوەش، لۆگەکان بە بۆچوونی توێژەران دەریانخست کە زۆربەی وشەی نهێنی ChatGPT کە لە مەترسیدابوون لەلایەن ڤایرۆسی دزینی زانیاری Raccoon دەرهێنراون .

دارایی و ساختەکاری سکۆت دووێکێ سەرۆک و دامەزرێنەری کۆمپانیای زێبریکس کۆنسڵتینگ دەڵێت، دراوی ئەلیکترۆنی ڕووسی وەک وێبمۆنی و پێرفێکت مۆنیلە پشت زۆربەی ئەو کارە نایاساییانەن. لە مانگی نیسانی ٢٠١٥ کۆمپانیای فلاشپۆینت وەبەرهێنانێکی ٥ ملیۆن دۆلاری وەرگرت بۆ ئەوەییارمەتی کڕیارەکانیان بدات لە کۆکردنەوەی زانیاری هەواڵگری لە وێبی قووڵ و تاریکەوە. چەندین مەکۆی کاردکردن و ماڵپەڕی بازرگانیپەیپاڵ و بیتکۆین و هەروەها خزمەتگوزاری ساختەکاری و ساختەکاری هەیە. زۆرێک لەم جۆرە سایتانە خۆیان فێڵن. فیشینگ لە ڕێگەیماڵپەڕە کلۆنکراوەکان و سایتەکانی تری فێڵکردنەوە زۆرن، زۆرجار بازاڕەکانی دارکنێت بە URLی ساختە ڕیکلامیان بۆ دەکرێت.

پۆرنۆگرافیای نایاسایی جۆری ناوەڕۆک کە زۆرترین ناوبانگ لە وێبی تاریکدا هەیە، پۆرنۆگرافیای نایاساییە- بە تایبەتیتر، پۆرنۆگرافیای منداڵان. نزیکەی 80%یترافیکی وێبەکەی پەیوەندی بە دەستگەیشتن بە پۆرنۆگرافیای منداڵانەوە هەیە سەرەڕای ئەوەی تەنانەت لە وێبی تاریکیشدا دۆزینەوەی قورسە. ماڵپەڕێک بە ناوی لۆلیتا سیتی کە لەو کاتەوە خرایە خوارەوە، زیاتر لە ١٠٠ گێگابایت میدیای پۆرنۆگرافی منداڵانی تێدابوو ونزیکەی ١٥ هەزار ئەندامی هەبوو. ڕێوشوێنی جێبەجێکردنی یاسای بەردەوام هەیە لە دژی ئەو سایتانەی کە پۆرنۆگرافیای منداڵان دابەش دەکەن – زۆرجار لە ڕێگەیسازشکردن لەسەر ماڵپەڕەکە و بەدواداچوون بۆ ناونیشانی ئایپی بەکارهێنەران. لە ساڵی ٢٠١٥ FBI لێکۆڵینەوەی کرد و ماڵپەڕێکی بە ناویPlaypen . لەو کاتەدا پلەیپێن گەورەترین ماڵپەڕی پۆرنۆگرافیای منداڵان بوو لەسەر وێبی تاریک کە زیاتر لە ٢٠٠ هەزار ئەندامیهەبوو. سایتەکان سیستەمی ئاڵۆزی ڕێنماییەکان، مەکۆ و ڕێکخستنی کۆمەڵگا بەکاردەهێنن. ناوەڕۆکی دیکە بریتین لە ئەشکەنجەدانی سێکسی و کوشتنی ئاژەڵ و پۆرن تۆڵەسەندنەوە. لە مانگی ئایاری ٢٠٢١ پۆلیسی ئەڵمانیا ڕایگەیاند کە یەکێک لە گەورەترین تۆڕەکانی پۆرنۆگرافیای منداڵانی جیهانیان لە وێبی تاریکدا هەڵوەشاندەوە کە بە بۆیستاون ناسراوە، ماڵپەڕەکە زیاتر لە ٤٠٠ هەزار بەکارهێنەریتۆمارکراوی هەیە. لە هەڵمەتەکاندا چوار کەس دەستبەسەر کرابوون، لەنێویاندا کەسێکی خەڵکی پاراگوای، بە تۆمەتی بەڕێوەبردنی تۆڕەکە. یۆرۆپۆل ئاماژەی بەوەشکردووە، لە ئۆپەراسیۆنە هەواڵگرییەکەدا کە ئەڵمانیا سەرکردایەتی دەکات، چەندین سایتی چاتی منداڵفرۆشیشخراونەتە خوارەوە.

تیرۆر

ڕێکخراوە تیرۆریستییەکان هەر لە ساڵانی نەوەدەکانەوە هاتنە سەر ئینتەرنێت؛ بەڵام لەدایکبوونی وێبی تاریک ئەم ڕێکخراوانەی ڕاکێشابەهۆی نادیاربوون و نەبوونی ڕێکخستن و کارلێکی کۆمەڵایەتی و دەستگەیشتن بە ئاسانی. ئەم گروپانە ماوەیەکە سوود لە پلاتفۆرمی چاتلەناو تۆڕی تاریکدا وەردەگرن بۆ ئیلهامبەخشین بۆ هێرشە تیرۆریستیەکان. تەنانەت گروپەکان ڕێنمایی "چۆن"یان بڵاوکردۆتەوە، کە خەڵکفێری ئەوە دەکەن چۆن ببنە تیرۆریست و ناسنامەکانیان بشارنەوە.

وێبی تاریک بوو بە مەکۆیەک بۆ پڕوپاگەندەی تیرۆریستی و ڕێنماییکردنی زانیاری و لە هەمووی گرنگتر پارەدان. لەگەڵ ناساندنی بیتکۆین،مامەڵەیەکی بێناو دروستکرا کە ڕێگەی بە بەخشین و پارەدان بە بێناو دەدا. تیرۆریستان بە قبوڵکردنی بیتکۆین، ئێستا توانیان پارە بۆ کڕینیچەک دابین بکەن. لە ساڵی ٢٠١٨ تاکێک بە ناوی ئەحمەد سەرسور تۆمەتبار کرا بە تۆمەتی هەوڵدان بۆ کڕینی تەقەمەنی و بەکرێگرتنیقەناس بەدەست بۆ یارمەتیدانی تیرۆریستانی سوریا، هەروەها هەوڵدان بۆ دابینکردنی پاڵپشتی دارایی بۆیان، هەموو ئەمانە لە ڕێگەیتۆڕی تاریکەوە.

لانی کەم هەندێک ماڵپەڕی ڕاستەقینە و ساختە هەیە کە بانگەشەی بەکارهێنانی داعش (داعش) دەکەن، لەنێویاندا ماڵپەڕێکی ساختە کە لەئۆپەراسیۆنی ئۆنیموسدا دەستی بەسەردا گیراوە. لەگەڵ زیادبوونی تەکنەلۆجیا، ڕێگەی بە تیرۆریستانی ئەلیکترۆنی داوە بە هێرشکردنە سەرخاڵە لاوازەکانی ئەو تەکنەلۆژیایە گەشە بکەن. لە دوای هێرشەکانی پاریس لە مانگی نۆڤەمبەری ٢٠١٥، ماڵپەڕێکی ڕاستەقینەی لەو جۆرەلەلایەن گروپێکی هاکەری سەر بە Anonymous بە ناوی GhostSec هاک کرا و لە شوێنیدا ڕیکلامێکی Prozac دانرا. گروپیئیسلامیی ڕاوتی شاکس لە سەردەمێکدا دەرکەوت کە لەسەر تۆڕی تاریک کاریان دەکرد.

تۆڕی کۆمەڵایەتی لەناو تۆڕی تاریکدا، پلاتفۆرمی سۆشیال میدیای سەرهەڵدەدات هاوشێوەی ئەوانەی لە وێبی جیهانیدا هەن، ئەمەش بە تۆڕی کۆمەڵایەتیوێبی تاریک (DWSN) ناسراوە. DWSN وەک سایتێکی تۆڕە کۆمەڵایەتییە ئاساییەکان کاردەکات کە ئەندامان دەتوانن لاپەڕەیتایبەتمەندیان هەبێت، هاوڕێیان هەبێت، وەک پۆستەکان، و بلۆگیان لە مەکۆکاندا هەبێت. فەیسبووک و پلاتفۆرمە تەقلیدییەکانی دیکەیسۆشیال میدیا دەستیان کردووە بە دروستکردنی وەشانی وێبی تاریکی ماڵپەڕەکانیان بۆ چارەسەرکردنی کێشەکانی پەیوەست بە پلاتفۆرمەتەقلیدییەکان و بەردەوامبوون لە خزمەتگوزارییەکانیان لە هەموو بوارەکانی وێبی جیهانیدا. بە پێچەوانەی فەیسبووک، سیاسەتی پاراستنینهێنی DWSN داوا دەکات کە ئەندامان بە هیچ شێوەیەک هیچ زانیارییەکی کەسی ئاشکرا نەکەن و بە بێناو بمێننەوە.

فێڵ و ناوەڕۆکی پشتڕاستنەکراوە ڕاپۆرتەکان باس لەوە دەکەن کە تیرۆرکردن و بکوژەکان بە کرێ بە پارەی جەماوەر؛ بەڵام پێدەچێت ئەمانە تەنها فێڵ بن. دروستکەری ڕێگایئاوریشم، ڕۆس ئۆلبریخت، لەلایەن لێکۆڵینەوەکانی ئاسایشی ناوخۆ (HSI) بەهۆی سایتەکەیەوە دەستگیرکرا و گوایە بکوژێکی بەکرێگرتووە بۆ کوشتنی شەش کەس، هەرچەندە دواتر تۆمەتەکانی هەڵوەشایەوە. ئەفسانەی شارستانی هەیە کە مرۆڤ دەتوانێت کوشتنیڕاستەوخۆ لە تۆڕی تاریکدا بدۆزێتەوە. زاراوەی "ژووری سوور" لەسەر بنەمای ئەنیمەیشنی ژاپۆنی و ئەفسانەی شار بە هەمان ناوداهێنراوە؛ بەڵام بەڵگەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە هەموو حاڵەتە ڕاپۆرتکراوەکان فێڵن. لە ٢٥ی حوزەیرانی ٢٠١٥ یاری ئیندی Sad Satan لەلایەن YouTubers Obscure Horror Corner پێداچوونەوەی بۆ کرا کەبانگەشەی ئەوە دەکەن لە ڕێگەی وێبی تاریکەوە دۆزیویانەتەوە. ناتەبایی جۆراوجۆر لە ڕاپۆرتکردنی کەناڵەکەدا گومانی خستە سەر وەشانیڕاپۆرتکراوی ڕووداوەکان. چەندین ماڵپەڕ هەن کە شیکاری و چاودێری وێبی قووڵ و وێبی تاریک دەکەن بۆ زانیاری هەواڵگری هەڕەشە.

هەوڵدان بۆ گەیشتن بە دارک وێب لە لایەن پۆلیسەوە

مشتومر هەبووە کە وێبی تاریک ئازادییە مەدەنییەکان بەرەوپێش دەروات، وەک "ئازادی قسەکردن، تایبەتمەندی، بێناونیشان". هەندێک لەداواکاری گشتی و دەزگاکانی حکومەت نیگەرانن لەوەی کە پەناگەیەکی چالاکیی تاوانکارییە. وێبی قووڵ و تاریک بەرنامەی تایبەتمەندییەیەکگرتووەکانی ئینتەرنێتە بۆ دابینکردنی تایبەتمەندی و نادیاربوون. پۆلیسیکردن بریتییە لە بە ئامانجگرتنی چالاکییە تایبەتەکانی وێبیتایبەت کە بە نایاسایی دادەنرێت یان کەوتوونەتە ژێر سانسۆری ئینتەرنێتەوە.

لە کاتی لێکۆڵینەوە لە گومانلێکراوەکانی ئۆنلاین، پۆلیس بە شێوەیەکی گشتی ناونیشانی IP (پرۆتۆکۆڵی ئینتەرنێت)ی تاکەکە بەکاردەهێنێت؛بەڵام بەهۆی دروستکردنی بێناونیشانی وێبگەڕەکانی تۆر، ئەمە دەبێتە تاکتیکێکی مەحاڵ. لە ئەنجامدا جێبەجێکردنی یاسا چەندین تاکتیکیدیکەی بەکارهێناوە بە مەبەستی دەستنیشانکردن و دەستگیرکردنی ئەو کەسانەی کە لە تۆڕی تاریکدا بەشداری چالاکیی نایاسایی دەکەن. OSINT، یان هەواڵگری سەرچاوە کراوە، ئامرازەکانی کۆکردنەوەی زانیارین کە بە شێوەیەکی یاسایی زانیاری لە سەرچاوە گشتییەکانەوەکۆدەکەنەوە. ئامرازەکانی OSINT دەتوانن تایبەت بن بە وێبی تاریک بۆ یارمەتیدانی ئەفسەرەکان بۆ دۆزینەوەی پارچە زانیاری کە دەبێتەهۆی بەدەستهێنانی زانیاری زیاتر سەبارەت بەو کارلێکانەی کە لە وێبی تاریکدا ڕوودەدەن.

لە ساڵی ٢٠١٥ ڕاگەیەندرا کە ئێستا ئینتەرپۆل بەرنامەیەکی تایبەتی ڕاهێنانی وێبی تاریک پێشکەش دەکات کە زانیاری تەکنیکی لەسەر تۆرو ئاسایشی ئەلیکترۆنی و دابەزاندنی بازاڕی تۆڕی تاریکی ھاوشێوە لەخۆدەگرێت. لە ئۆکتۆبەری ٢٠١٣ دەزگای نیشتمانی تاوانەکانیبەریتانیا و GCHQ پێکهێنانی "شانەی ئۆپەراسیۆنی هاوبەش"یان ڕاگەیاند بۆ ئەوەی گرنگی بە تاوانە ئەلیکترۆنییەکان بدات. لە مانگینۆڤەمبەری ٢٠١٥ ئەم تیمە ئەرکی بەرەنگاربوونەوەی ئیستغلالکردنی منداڵان لە وێبی تاریک و هەروەها تاوانە ئەلیکترۆنییەکانی دیکەدادەسپێردرێت. لە مانگی ئازاری ٢٠١٧ خزمەتگوزاری توێژینەوەی کۆنگرێس ڕاپۆرتێکی بەرفراوانی لەسەر وێبی تاریک بڵاوکردەوە، ئاماژەیبە گۆڕانی داینامیکی چۆنیەتی دەستگەیشتن و پێشکەشکردنی زانیاری لەسەری کرد؛ تایبەتمەندە بە نەزانراوەکان، جێگەی سەرنجیتوێژەران و جێبەجێکردنی یاسا و داڕێژەرانی سیاسەت زیاتر دەبێت. لە مانگی ئابی ٢٠١٧، بەپێی ڕاپۆرتەکان، کۆمپانیاکانی ئاسایشیئەلیکترۆنی کە تایبەتمەندن لە چاودێریکردن و لێکۆڵینەوە لە وێبی تاریک بەناوی بانکەکان و فرۆشیارانی تاکەکەسی، بە شێوەیەکی ڕۆتینیدۆزینەوەکانیان لەگەڵ FBI و لەگەڵ دەزگاکانی تری جێبەجێکردنی یاسا "لەکاتێکدا کە دەتوانرێت و پێویست بێت" سەبارەت بە ناوەڕۆکینایاسایی هاوبەش دەکەن. ئەو ژێرزەمینییەی کە بە زمانی ڕووسی قسە دەکات و مۆدێلی تاوان وەک خزمەتگوزاری پێشکەش دەکات، بەتایبەتی بەهێز دادەنرێت.

ڕۆژنامەگەری

زۆرێک لە ڕۆژنامەنووسان و ڕێکخراوە هەواڵییە بەدیلەکان و پەروەردەکاران و توێژەران کاریگەرن لە نووسین و قسەکردنیان لەسەر تۆڕیتاریک و ڕوونکردنەوەی بەکارهێنانی بۆ خەڵکی گشتی. ڕوماڵی میدیایی بە شێوەیەکی گشتی لە تۆڕی تاریکدا بە دوو شێوە ڕاپۆرت دەکات؛وردەکاری هێز و ئازادی قسەکردن وێبی تاریک ڕێگە بە خەڵک دەدات نایاسایی و ترسی ناوەڕۆکەکەی دووپات بکاتەوە، وەک هاکەرەکانی کۆمپیوتەر. زۆرێک لە مانشێتەکان وێبی تاریک بە پۆرنۆگرافیای منداڵانەوە دەبەستنەوە بە مانشێتەکانی وەک، "پیاوێکی نیوجرسی تۆمەتبارەبە گەڕان بە 'تۆڕی تاریک' بۆ کۆکردنەوەی نزیکەی 3K وێنەی پۆرنۆی منداڵان"، لەگەڵ چالاکییە نایاساییەکانی دیکە کە دەزگاکانی هەواڵ بە"ناوەندێک بۆ ڕەشپێستەکان" وەسفی دەکەن ئەو بازاڕانەی کە دەرمان دەفرۆشن یان دابەشی دەکەن".

سایتە هەواڵییە پسپۆڕەکانی کلیروێب وەک DeepDotWeb و All Things Vice ڕوماڵی هەواڵ و زانیاری پراکتیکی سەبارەت بە وێبسایت و خزمەتگوزارییە تاریکەکان پێشکەش دەکەن؛ بەڵام دیپدۆتوێب لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە لە ساڵی ٢٠١٩ داخراوە. ویکی شاراوە وئاوێنە و چنگاڵەکانی هەندێک لە گەورەترین بەڕێوەبەرایەتییەکانی ناوەڕۆک لە هەر کاتێکدا هەڵدەگرن. هەروەها میدیای نەریتی و کەناڵەهەواڵییەکانی وەک ئەی بی سی نیوز بابەتیان بڵاوکردۆتەوە کە بەدواداچوون بۆ تۆڕی تاریکی دەکەن.