بەکارھێنەر:Bahram Abdulla
ڤایرۆسی سەرمایەداری: و چارەسەرەكانی كارڵ ماركس سەرمایەداری سیستەمێكی بەڕێوە بردنە و كار لەسەر بازاری ئازاد دەكات و كاری گەری تەواوی بەسەر چەمكەكانی ژیانی مرۆڤەوە هەیەو بەجۆرێ ئەو توانایەی هەیە سیستەمی كۆیلایەتی بەشێوازێكی نووێ درووست بكاتەوە، ئێستایش ئەوسیستەمە بۆتە (ڤایرۆسی سەرمایەداری) وەك ئەزانین ڤایرۆس نازیندووە تەنھا کە ئەچێتە ناو لەشی مرۆڤەوە، بە ڕێگەی زیاد کردنی دەتوانێ خانەکانی لەشی مرۆڤ لە ناو بەرێت و خانەکان بکا بە کارگەیەک بۆ دروستکردنی ڤایرۆس، هەروەها سەرمایەداریش ئەوسیستەمەیە كەلەسەرەوە باسمان كرد ، ئە توانین بڵێین ئەم دوو وشەیە بەیەكەوە مانای نەخۆشیەكی بەربڵاو و زۆر مەترسی دار دەدات، كە زۆرێك لە خەڵكی لە جیهاندا گیرۆدەی ئەم نەخۆشیەنوو بێ ئاگان . بۆیە دەبێت باس لەو نەخۆشیە بكەین كە بەچ شێوازێك تەشەنە دەكات و زۆرێك لەخەڵكی تووش بووە، ئایە چارەسەری هەیە ؟ ئایە ئایە (ڤایرۆسی سەرمایەداری) هێندە مەترسیدارە كە هەوڵ بۆ ڤاكسین و چارەسەرێكی بنبڕی هەمیشەی بدەین ، بێگوومان بەڵێ . لە كۆندا وەك زۆرێك دەزانن لەدوای شۆڕشی پیشەسازی یەكەم بەپێشڕەوی ئینگلیز لەسەدەی (19) دواتریش وڵاتانی وەك ئەڵمانیاو فەڕەنساو تا ئەمریكای باكووریش كەدەست كرا بە كاری وەبەرهێنان لە كار گەكانوو درووست كردنی ئامێری پێشكەوتوو گەڕانی بازرگانی ماوەدرێژ بەتایبەت لەڕێگە ئاویەكانەوە و هەروەها داهێنانی تازە لە بواری پزیشكی ئەمە بووە هۆكارێك باش بوو بۆ ڕەوشی ژیان لەقۆناخی جوتیاری بۆ پیشەسازی وایكرد ڕێژەیدانیشتوانیش هێواش هێواش زیاد بكات بەڵام لەگەڵ باش بوونی كەمێك گوزەرانی خەڵك نەهامەتیەكانیش سەریان هەڵدا و منداڵاكان و ژنو پیاوبە ساڵا چوەكانیش ناچار بە كاری كارگەكان كرانوو هەرچی دەرەبەگوو ئا غاكانی گووندیش بوونە خاوەنی كارگەكانوو داهاتیان زۆر لە جاران زیاتر بوو كەسەرمایەكانێشیان نەوە بەنەوە بەردەوامەو بەدزینی هێزی كاری كرێكاران ئەوان بوونە سەرمایەدار. هەروەها لەساڵی ١٨٨٠ دووەم شۆڕشی پیشەسازی بەدۆزینەوەی نەوت و كارەبا سەریهەڵداو سەرمایەداریش زیاتر گەشەی كرد ساڵەكان بەنیسبەت ئێمە زوو دوڕواو بۆ سەرمایەدارەكانیش هێشتا سەرتایە. وەك (كارل ماركس) كەنوسەرێكی گەورەی سەدەی (١٩) بوو دەڵێت سەرمایەو كارگەو بەرهەم هێنان لەحەدێكی وەهادایە كە هەر كەس دەكرێت سەیارە و ماڵ و خوێندنگە و نە خۆش خانەی تایبەت بە خۆی هەبێت، بەڵام پرسیارێك دێتە پێش ئایە دوو سەدە بەر لە ئێستا دەكرا مرۆڤ ئەوشتانەی هەبێت ئایە لۆژیك نییە ئەگەر بڵێن دەبوو ئێستا هەر تاكێك لەوەش زیاترو زیاتری هەبووایە .؟؟ بەپێی ئامارێكی ساڵی (2006)لە (7) ملیار كەس لەسەر گۆی زەوی (2)ملیاری كەس داهاتی ڕۆژانەیان دوو دۆلار تێناپەڕێت ، لە ئاماری تازەی ساڵی (2023) ڕێژەی دانیشتوانی مرۆڤ لە سەر گۆی زەوی بۆ (8) ملیار زیادی كردوە و بەدڵنیایش ڕێژەی سەرمایەدار و چینی هەژار (پرۆلیتاریا) بەوشێوازە. (ڤایرۆسی سەرمایەداری) كاردەكاتە سەرمێشكی مرۆڤ وادەكات بە پێی ئاڕاستە كانی ئەو هەنگا و بنێت و ئەوڕێگایەی خۆت پێی ئاشنابووی لێت ون دەكات و تاكەكان والێدەكات بەهرەكانی خۆیان لەناخیاندا زیندە بەچاڵ بكەن و كارێكی تر بكەن لە شوێنێ كە جێی ئەوان نییە، مرۆ ڤەكان دەكاتە كاڵا و سەرمایەدار بەدڵی خۆی كاریان لێدەكێشێتەوەو هەر وەختێك هەست بەزەرەر بكات لەشوێنی كارەكەیان دەریان دەكات بێ هیچ ڕوحمێك و یاخود ئەگەر تەكنەلۆژیایەك جێی كرێكار بگرێتەوە بێتە هۆكارێك بۆ قازانج كردنی زیاتر و كەمەش خودی سەرمایەدار پێی هەڵدەستێت. ئایە ئەو كارەی دەیكەیت لەزەت بە خشی ژیانتە ئەوكارەی دەیكەیت ئەوكارەیە خەونت پێوە بینیوە ؟؟ بێگومان بۆزۆرێك ئەم پرسیارە وەڵامەكەی نەخێرە!!ئایە دەزانیت ئەگەر وەڵامەكەت نەخێر بێت تۆتووشبوو بە (ڤایرۆسی سەرمایەداری). ئایە دەزانیت ئەوە مافێكی ڕەوای تۆیە ئەوكارەكەیت وا حەزی پێدەكەیت، بەڵام بەربەستی ئەوەی تۆ لەبەر كەمیداهاتی كارەكەی خۆت ڕوودەكەیتە كارگەو كاردەكەیت بۆ سەرمایەدارێك دەزانیت مەجبوور كراویت بە قۆرغكردنی كار لە هەموو لایەك.. خاڵێكی گرنگ كە نوسەری گەورە (كارڵ ماركسی) ناڕەحەت كردبوو ئەوەیە كە هەمیشە سەرمایدارەكان كرێی كرێكارەكان كەم دەكەنەوە بۆ ئە وەی زیاتر قازانج بكەن كە قازانجیش زاراوەیەكی جوانی ڕازاوەی سەرمایەدارەكانە بۆ چەوسانەوەی كرێكار و لەولاشەوە سەرمایەدارەكان خەڵات دەكرێنوو ڕێزدار ئەكرێن، كە ماركس پێی وایە قازانجی سەرمایەداران زۆر بەسادەیوو ئاشكرا دزیە ئەوەش كە ئەی دزن بریتییە لە بەهرەو كۆششی ماندوونەناسانەی كرێكار (پرۆلیتاریا) هەرەوها كارڵ ماركس پێیوایە دەكرێت زۆركەسیش كار نەكەن لای ماركس كار نەكردن واتا ئازادی نەك ناوێكی ناشرینی وەك بێكار بچەسپێنن. پێویسناكات هەموان لەجێگەیەك كار بكەن دەكرێت ڕێزبگیرێت لە كاتە بەتەڵەكان و كەڵكی لێوەر بگیرێت . بۆ ئەمەش ماركس پێی وایە پێویستە دەست بگیرێت بەسەر بڕێكی پارەی كۆمپانیا گەورەكان كە بەردەوام داهاتیان زیاد دەكات و دابەش بكرێت بەسەر ئەوكەسانەی كار ناكەن..! وەلە كۆ تایشدا تەنیا تیۆریەكانی ماركسە دەبێتە دەرمانی نە خۆشیەكانی (ڤایرۆسی سەرمایەداری)..
نوسینی ئەمابابەتە
لەلایەن : بەهرام عبدللە
سەرچاوە
ویكیپدیای كوردی
بابەتی نوسەر
تیۆریەكانی كارڵ ماركس