سیمین بێھبەھانی

سیمین بێھبەھانی (بە فارسی: سیمین بھبھانی) لە دایکبووی ١٣٠٦ی کۆچی ھەتاوی (١٩٢٧ زایینی) لە تاران، خاتوونە شاعیری غەزەلنووسی ھاوچەرخی ئێرانە. سیمین بێھبەھانی بەھۆی تازەگەری و ھێنانە کایەی کێشی نوێ و دەق‌نەشکاو لە غەزەلدا، نازناوی نیمای غەزەلی پێ دراوە.

ژیان و چالاکی

سیمین بێھبەھانی ساڵی ١٩٢٧ لە تارانی پایتەختی ئێران لە دایک بوو. دایک و باوکی سیمین ھەرتکیان نووسەر و ڕۆژنامەوان بوون. خوێندنی باڵای لە زانکۆی ماف تەواو کرد. سیمین لە چاردەساڵەییەوە سەرقاڵی ھۆندنەوەی شێعر بوو. سەرەتا بە ھۆندنەوەی شێعری چوارپاژی نیمایی (شێعری کۆپلەیی، کە ھەر کۆپلەیەکی چوار میسرەعە و میسرەعەکانی یەک و دوو و چوار پێکەوە ھاوقافیەن) دەستی پێ‌کرد و دواتر ڕووی کردە غەزەل ھۆندنەوە. سیمین گۆمی مەندی غەزەلی لە ئێران شڵەقاند و شەپۆلانی تێ‌خست؛ غەزەلی بە باس و خواسی ڕۆژانە و سووژەگەلی شانۆ و وت‌ووێژەکانەوە گرێ دا. تا ئەوکات غەزەل ھەر خانەی خۆشەویستی و لانکەی ئەوین و دڵداری بوو و جاروبارە نەبێ لەو ئاراستەیە نەترازابوو. غەزەلی سیمین سەبک و شێوازێکی تایبەت بەخۆی و جیاوازی ھەیە. لە تەمەنی شاعیرێتیدا زیاتر لە ٦٠٠ غەزەلی ھۆندەوە کە سەرجەم لە ٢٠ دیواندا چاپ کراون.

بەرھەمەکان

دیوانە شێعرەکانی سیمین ھەموویان بە زمانی فارسین، کە بەشێکیان بریتین لە:

1. جێگە پێ
2. چلچرا
3. مەڕمەڕ
4. ھەستانەوە
5. دێڕێک لە خێرایی و لە ئاگر
6. دەشتی ئەرژەن (ئەرژەن جۆرێک دارە)
7. دەلاقەیەک ئازادی

نموونەی شێعر

غەزەلی "دوبارە می سازمت وطن" (واتە: سەرلەنوێ بنیاتت دەنێمەوە نیشتمان) یەکێک لە سەرکەوتووترین شێعرەکانی سیمینە. داریووش (سترانبێژی ناسراوی ئێران) ئەو غەزەلەی کردۆتە گۆرانی و شارام نازری (سترانبێژی کورد) لە ڕۆژی ناشتنی سیمیندا ئەو غەزەلەی لە سەر تەرمەکەی چڕی. دەقی غەزەلەکە:

دوبارە می‌سازمت وطن! اگر چە با خشت جان خویش 

ستون بە سقف تو می زنم، اگر چە با استخوان خویش 

دوبارە می بویم از تو گُل،  بە میل نسل جوان تو 

دوبارە می شویم از تو خون،  بە سیل اشک روان خویش

دوبارە، یک روز آشنا، سیاھی از خانە میرود

بە شعر خود رنگ می زنم،  ز آبی آسمان خویش 

اگر چە صد سالە مردە ام، بە گور خود خواھم ایستاد 

کە بردَرَم قلب اھرمن، ز نعرە ی آنچنان خویش

کسی کە «عظم رمیم» را  دوبارە انشا کند بە لطف 

چو کوە می بخشدم شکوە، بە عرصە ی امتحان خویش 

اگر چە پیرم ولی ھنوز، مجال تعلیم اگر بُوَد، 

جوانی آغاز می کنم کنار نوباوگان خویش

حدیث حب الوطن ز شوق بدان روش ساز می کنم 

کە جان شود ھر کلام دل، چو برگشایم دھان خویش 

ھنوز در سینە آتشی،  بجاست کز تاب شعلە اش

گمان ندارم بە کاھشی، ز گرمی دمان خویش

دوبارە می بخشی ام توان، اگر چە شعرم بە خون نشست 

دوبارە می سازمت بە جان، اگر چە بیش از توان خویش  

کۆچی دوایی

سیمین بێھبەھانی ڕۆژی ٢٨ی گەلاوێژی ٢٠١٤ ماڵاوایی لە ژیان کرد و سێ ڕۆژ دواتر بە ئامادەبوونی گەورەپیاوانی وەک مەحموود دەوڵەت‌ئابادی (نووسەر)، شەجەریان (سترانبێژ)، شارام نازری (سترانبێژ) و... لە گۆڕستانی بەھەشتی زارای تاران نێژرا.