لێدوانی بەکارھێنەر:Suren~ckbwiki
ناساندنی زانستی سزادان[دەستکاری]
suren akram ناساندنی زانستی سزادان: زانستی تاوان لە دیاردەی تاوان دەكۆڵێتەوە وەك زانستی سروشتی و نیشانەكانی تاوانبار و سایكۆلۆژیای تاوان و سۆسیۆلۆژیای تاوان و زانستی سزا دان و سیاسەتی روبەروبونەوەی تاوان،لێرەدا باسی زانستی سزادان دەكەین:
زانستی سزادان: یەكێكە لە لقەكانی زانستی تاوان، كە لە چۆنیەتی دیاردەی روبەروبونەوەی تاوان دەكۆڵێتەوە، لەڕێی گرتنەبەری شێوازێكی دروست بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ تاوانبار و چۆنیەتی سەپاندنی سزا بەسەریدا
زانستی سزادان و یاسای سزادان: زانستی سزادان كۆمەڵێك رێ و شوێنەكە بەهۆیانەوە یاسادانەر یاساكەی دادەڕێژێت بۆ روبورو بونەوەی تاوان و شێوازی جێ بەجێ كردنیشی دیاری دەكات بەڵام یاسای سزادان هەندی َ كۆمەڵێ بنەمای یاساییە كەتاوانبار و تاوان و سزاكەشی دیاری دەكات. زانستی سزادان قانون نیە
خەسڵەتەكانی سزاكان:
سزای تاوانبار پێویستە ئەم چوار بنەمایە لەخۆ بگرێت
1/ بنەمای شەرعی سزا: مانای وایە تاوان و سزا دەبێت دەقێكی قانونی رەسمی هەبێت كەدیاریان بكات.هیچ كارێك تاوان نیە ئەگەر دەقیًَكی یاسای لەسەری نەبێت.واتە نابێت بە ئارەزوی خۆی كارێك بەتاوان دابنێت یان دای نەنێت
2/ بنەمای قەزائی سزا: واتە تەنها دەسەڵاتی قەزائی دەتوانێت سزا بۆ تاوان و چۆنیەتی جێبەجێكردنی دابێت ئەمە لە ماددەی(459)دیاری كراوە، واتە ئەگەر تاوانبار دانی بە تاوانەكەیدا نا نابێت لەلایەن پۆلیس یان هەركەسێكی تر سزا بدرێت جگە لە دادگا
3/ بنەمای كەسێتی سزا: ئەمە بنەمایەكی سەرەكیە :واتە دەبێت تەنها ئەو كەسە سزا بدرێت كە حوكمی لەسەر دراوە، نەك كەسێكی تر ، واتە ئەگەر كەسەكە ڕایكرد یان پێش جێبەجێكردنی سزاكە مرد ئەوا كەسی تر بەر پرس نیە لێی
4/ بنەمای تاكیًَتی سزا: واتە سزا چەسپاو نەگۆڕنیە بەڵكو بەپێی زیاد بوون و كەم بونی مەترسی تاوان سزاكەشی كەم و زیاد دەكات واتە رەنگە دوو كەس یەك جۆرە تاوان ئەنجام دەدەن بەڵاًم هەریەكەیان دەتوانرێت دوو جۆر سزا لەسەریان جێبەجێ دەكرێت
جۆرەكانی سزاكان جەوهەری سزا بریتیە لە ئازار چەشتن بەهەردوو لایەنی دەرونی و جەستەیی
1/سزای جەستەیی: لەسێدارەدان كۆنترین و توندترین جۆری سزایە، ئەگەرچی لەهەندێك وڵات ئێستا پەیرەو ناكرێت، ئەوانەی لەگەڵ پەیرەو كردنیدان مەبەستیان ترساندنی خەڵكانی ترە بۆ نەكرنی تاوان، ئەوانی دژی ئەم یاسایەن داوای ژیان و فرسەت دەروازەیەكی هیواو زیاد كردنی نرخی مرۆڤ دەكەن، جاری واش هەیە تۆمەتبار بەتاوانبار دەرناچێت .
2/سزای زەوت كردنی ئازادی: ئەمە تاوانبار بەدەزگابەندیەكان وەك بەندیخانە دەسپێرێت، یان كاری قورسی پێدەكرێت، لێدان ، بەپێی جۆری تاوان سزان جۆراو جۆرە، جیاوازیش هەیە لەماوی بەند كردن،تاوانبار لەژێر چاودێری پۆلیس دادەنرێت و لە جێگایەكی دوور نیشتەجێ دەكرێت، جاری واهەیە لە پێش حوكم دان پەیرەو دەكرێت ، سێ جۆری هەیە وەك ( كاری قورس ، كاری قورس و بەند كردن، بەندكردن)
3/سزای دارایی: ئەمەش چەند جۆرێكە وەك پێبژاردن، دەست بەسەرداگرتن، پێدانی پارە بەزەرەرمەند
جۆرەكانی دامەزراوە سزاییەكان
یەكەم : دامەزراوە داخراوەكان: مەبەستیان ئەوەیە تاوانبار لەكۆمەڵ دابڕن بەهۆی مەترسیانەوە، ئەمەش بەهۆی چاودێریەكی توندو تۆڵەوە دەبێت، وە تاوانباران بەهەموو جۆرێك تەمبێ دەكرێن مەبەستیان رێ گرتنە لەتاوان نەك چارەسەركردنی تاوانبار، زیاتر ئەو كەسانەن كە راهاتوون بە تاوان و وەجۆری سزاكەش درێژ خایەن بێت.
دووەم: دامەزراوەكراوەكان: بنچینەی كار لێرەدا متمانەیە لەنێوان تاوانبار و حكومەت، ئەوەندەی گرنگی بە چارەسەركردنی تاوانبار دەدەرێت ئەوەندە گرنگی بە چاودێری و سزادان نادرێت ڕێز لەنێوان مرۆڤەكاندا هەیە ، تاوانباران دەگەیەنرێنە هەستێك كە تاوانێكی كردووە و دەبێت سزاكەی بە هێمنی وەربگرێت، ئەم دامەزراوانە زیاتر لەدەرەوەی شارن و بیناكەیان ڕازاوە و جوانە.
سێ هەم:دامەزراوە نیمچە كراوەكان: لەڕوی پاسەوانی و خزمەتەوە پلە پلەیە تاوانبار تا زیاتر باش بێت پلەیەك بەرز دەبێتەوە لە دوا چاك بوندا ڕزگار دەكرێت
چەرخە هەمەجۆرەكانی پەرەسەندنی سزا
1/سەردەمی تۆڵەسەندنەوەی تاكایەتی: تاك تۆڵەی لەو كەسە دەكردەوە كە وانانێكی بەرامبەر دەكرد وەك خوێنبایی لە بكوژ سەنراوەتەوە.
2/سەردەمی تۆڵە سەندنەوەی گشتی: دوای دروست بوونی بەرژەوەندی گشتی لە كۆمەڵگا ،كۆمەڵگا بۆ پاراستنی قەوارەی خۆی كۆمەڵێك یاسای داڕشت، لێرەدا سزا لە دەزگا كۆمەڵایەتیەكان دەردەچوو بەرامبەر بە تاوانبار سزاكانییش جۆراو جۆرە و توندە.نیەتی سزا تەمێ كردن بوو
3/سەردەمی بەزەیی و مرۆڤایەتی: لێرەدانۆبەرەی چاككردنی كۆمەڵایەتی سەری هەڵدا لەفەرەنسا مۆنتسكیۆ و ڤۆڵتێر، سمس لە بەریتانیا، بیكارێ،مەبەستیان لە سزادان ئەشكەنجەدان نیە بەڵكو ڕێگرتنە لەتاوان.
4/سەردەمی زانستی نوێ: لەم سەردەمەدا لەدوای شكست هێنانی سزای قورس روكرایە چاككردن و هەڵسەنگاندن، ئەمەش بەهۆی هاتنەكایەی چەندین تیۆر و ڕێباز.بەتایبەتی دوای سەر هەڵدانی ڕێبازی واقعی كە پێی وایە هەلومەرجی ژیان هۆكارە بۆ رودانی تاوان
سیستەمی بەندیخانەكان مەبەست لێی چۆنیەتی ئەو ژیانەیە زیندانان لە زیندان بەسەری دەبەن، وە شێواز پراكتیزەكردنی بەرنامەی چاككردن بەسەریاندا،زۆربەی وڵاتان یەكێك لەم سیستەمانەی تیایە0
یەكەم: سیستەمی كۆمەڵی بەندكراوان شەو وڕژ پێكەوەن لەهەموو بوارەكاندا، بەپێی ژمارەی بەند كراوان لە قاعەی گەورەدا شوێنی نوستن و دانیشتنیان بۆ دیاری كراوە، تەنها پیاوان لە ئافرەتان و گەورە لە بچوك جیادەكرێتەوە نەك بەپێی جۆری تاوان، باشەكانی: كەمی تێچوون، ئاسانی بەڕێوەبردن، ئاسانی چاودێری، كەمتر زیان (جەستەیی و دەرونی ) بە زیندانی دەگات خراپەكانی: بەهای چامككردن كەم دەبێتەوە، تاوانی گەورەو بچوك تێكەڵ دەبێت،گروپە تاوانبار دروست دەبێت، رای گشتی و ناڕەزایی دروست دەبێت بەرامبەر كارگێڕی بەندیخانە، چەندین تاوان لەناو بەندیخانە دووبارە دەكرێتەوە
دووەم: سیستەمی تەنهایی لەم سیستەمی تاوانبار تەنهایە لەژورێكی تەنها دادەبڕدرێت، بەڵام بەندكراو چاوی بەمامۆستاو پیاوانی ئاینی و ڕاوێژكاری دەرونی و پسپۆڕی كۆمەڵایەتی دەكەوێت چەندین پەرتوكی دەدرێتێ بەپێی داواكاری خۆی دەیان خوێنێتەوە، وە دەتوانێت وەرزش بكات و هەموو خزمەتگوزاریە سەرەكیەكانی ژیانی بۆ فەۆاهەم دەكرێت ئەم سیسەتەمە یەكەمجار لە ساڵی 1790 لە كەنیسەی شاری فیلادلفیا جێ بەجێ كرا0
ئەو ڕەخنانەی لەم سیستەمە گیراون - پێویستی بە ژور و دارایی زۆرە0 - ئامادەكرنی پیاوانی ئاینی و ڕاوێژكاری دەرونی زەحمەتە0 - دژ بەسروشتی مرۆڤایەتییە0 - تاوانبار توشی دابڕانی دەرونی دەبێت دووبارە ڕاهاتن بەژیانی كۆمەڵگا كارێكی زەحمەتە0
سێ هەم: سیستەمی تێكەڵاو ئەمە بۆ یەكەمجار لە بەندیخانەی ئۆبۆرن لە ویلایەتی نیۆرك لە ساڵی 1821 جێ بەجێ كرا، بەمەبەستی چارەسەركردنی ئەو كەموو كورتیانەیە لە دوو سیستەمەكەی تر گیراوە، لە ڕۆژ بەندكراوان پێكەوەن و لە شەو لەیەكتر لەیەكتر جیادەكرێنەوە دەبێت هەموو یان بێدەنگ بن بۆیە زۆرجار بە سیستەمی بێدەنگ دەناسرێت0
چوارەم: سیستەمی پلەدار ماوەی بەندیەكە بەچەند قۆناغێكدا تێدەپەڕێت، وەك سیستەمی بەند كردنی تەنهایی، پاشان بەند كردنی تەنهایە لە شەودا، پاشان ئازاد كردنی مەرج دار، ئەم سیستەمە بۆیەكەمجار لە دورگەكانی ئوسترالیا لە ساڵی 1840 پەیڕەو كرا، ئەمە بە سیستەمی ( ماكۆنۆچی)، ئەو ڕەخنەی لەم سیستەمە دەگیرێت ئەوەیە كە ئەگەر بەند كراو نەیتوانی چاك ببێت ئەوا دەخرێتەوە قۆناغی یەكەم، سزایی دڵڕەقانەتری دەدرێت.
پێنجەم: سیستەمی چاككردن
ئەمە بۆیەكەمجار لە شاری نیۆرك لە دەزگای چاككردنی ئەلمێرا ساڵی 1876 جێ بەجێ كرا، بۆ ئەوانە بو تەمەنیان لە نێوان (16-30) ساڵی بوو، سەرەتا بەند كراو لە پلەی ناوەند دادەنرێت ، ئەگەر خۆی چاككردن دەخرێتە پلە یەك ، ئەگەر خراپتر بوو دەخرێتە پلە سێ ، قۆڕینی قۆناغەكان دوای شەش مانگ دەبێت0زۆر زیاتر لە هەموو سیستەمێك بایەخ بە فێربوون و ئامۆژگاری كردن دەدرێت0
ڕەفتارو مامەڵەكردنی سزایی مەبەست لێی چۆنیەتی مامەڵەكردنە لەگەڵ تاوانبار لەناو بەندیخانە،ئەم بابەتە لە یەكەمین كۆنگرەی نەتەوەیی لە ساڵی 1955 لە جنێف بەسترا 94 بنەماو پرانسیپ پێك هاتبوو ، ئەمە شێوازی هەڵس و كەوتی حكومەت دەگرێتەوە دوای ڕزگار كردنییش بۆ ئەوەی لەگەڵ ژیانی كۆمەڵگا رابێتەوە0
مامەڵەكردن لەناو دامەزراوە سزاییەكاندا ئەمە چەند جۆرێكە و پلە بەندیە یەكەم:پشكنین
ئەمە پسپسۆری دەرونی و كۆمەڵایەتی و تەندروستی پێی هەڵدەستێت بە پشكنینی (بایەلۆژی ، عەقڵی، سایكۆلۆژی، كۆمەڵایەتی، ئەزموونی)
دووەم: پۆلێن كردن دابەشكردنی بەند كراوان بۆ چەند پۆل و دەستەو هاوشێوە لەروی ڕەگەز و تەمەن و جۆری تاوان، ئەمە پاش پشكنین دێت، ئەمەش دوو جۆرە، ئاسۆی دابەشدەكرێن بەسەر دامەزراوە سزاییە جۆراو جۆرەكان بە پێی جۆری تاوان، ستونی:لەناو یەك دامەزراوە بۆ چەند دەستەو گروپێك دابەش دەكرێن0
سێ یەم: فێركردن و پاكژكردنەوە فێركردنیان و رۆشنبیركردنیان، چەسپاندنی برواو متمانە بەخۆبونیان ، ئەمەش چەند بوارێكی هەیە وەك 1/فێركردنی گشتی : سەرجەم بەندیەكان دەگرێتەوە وەك خوێندەوار كردنیان، پێدانی زانست و زانیاری، 2/فێركردنی هونەری ( پیشەیی):كاری دەستی وەك ئاسنگەری ، دارتاشی، بەرگ دوورە، سەرتاشی، ئەمەش بۆ دوای ڕزگار بوون هەندێك جار دەبێتە سەرچاوەی بژێوی 3/چالاكی: وەك وەرزش كردن ، بواری هونەری وەك شانۆ ، بواری رۆشنبیری وەك محازەرەی زانستی
بوارەكانی پاكژكردنەوە
1-: پاكژكردنەوەی ئاینی لێرەدا زیندانی فێری بنەماو یاساكانی ئاینەكەی خۆی دەكرێتفێری هەرسێ پەیوەندیەكەی خۆی لەگەڵ خۆی و خوا و خەڵك دەكرێت، ئەم كارەش لەلایەن مامۆستای ئاینی تایبەت بە زیندانیەكان دەكرێت،ئاین بەزۆر كەسداناسەپێنرێت بەڵكو بەپێی داوا و خواستی زیندانیەكە دەبێت ، شوێنی تایبەت دادەنرێت بۆ پەیرەو كردنی مەراسیمە ئاینیەكان0
1-: پاكژكردنەوەی ئاكاری لێرەدا بەها و رەوشت لەناخی زیندانیدا دەچێنرێتەوە،گەشە بەگیانی هاوكاری و راستگۆی و دەستپاكی دەدرێت، ئەم كارەش پسپۆرانی دەروونی و كۆمەڵناسی پێی هەڵدەستن
بوارەكانی كاركردن لەبەندیخانە بەمەبەستی ، كارپێكردن وەك سزا بۆ بەند كراو،كاركردن وەك راهێنانەوەی بەند كراو، بەرهەمهێنان،
چاودێری تەندروستی: وەك خۆپاراستن لە نەخۆشی لەناو بەندیخانەدا، ئەمەش بوارەكانی چۆنیەتی بیناو جل و بەرگ و ئاو و هەوا و شوێنی نوستن و تیشكی خۆر بچێتە ناو هۆلەكان، گەرماو و ئاودەست و هتد دەگرێتەوە، چارەسەر كردن: دەبێت بەخۆرایی بێت و پزیشك لەناو بەندیخانە هەبێت ، خواردەمەنی
چاودێری كۆمەڵایەتی: مەبەست لێی یارمەتی دانی بەندكراوە بۆ راهاتن لەگەل ژیانی ناو بەندیخانە و سەركەوتن بەسەر كێشە شەخسیەكانیدا، شێوازەكانی چاودێری كۆمەڵایەتسیش بریتیە لە :توێژینەوە لەباری كۆمەڵایەتی بەند كراو، ڕێكخستنی كاتەكانی بێكاری، ڕێكخستنی پەیوەندی بەجیهانی دەرەوە،
مامەڵەكردن لەدەرەوەی دامەزراوە كۆمەڵایەتیەكان 1-هەڵسەپاردنی سزای سەپێنراو 2-تاقیكردنەوە 3-ئازادكردنی مەرج دار سةرجاوة صابر بكر بؤكانى،تاوانبار و سزا
Your account will be renamed[دەستکاری]
Hello,
The developer team at Wikimedia is making some changes to how accounts work, as part of our on-going efforts to provide new and better tools for our users like cross-wiki notifications. These changes will mean you have the same account name everywhere. This will let us give you new features that will help you edit and discuss better, and allow more flexible user permissions for tools. One of the side-effects of this is that user accounts will now have to be unique across all 900 Wikimedia wikis. See the announcement for more information.
Unfortunately, your account clashes with another account also called Suren. To make sure that both of you can use all Wikimedia projects in future, we have reserved the name Suren~ckbwiki that only you will have. If you like it, you don't have to do anything. If you do not like it, you can pick out a different name.
Your account will still work as before, and you will be credited for all your edits made so far, but you will have to use the new account name when you log in.
Sorry for the inconvenience.
Yours,
Keegan Peterzell
Community Liaison, Wikimedia Foundation
١٩:٣٧، ١٧ی ئازاری ٢٠١٥ (UTC)
Renamed[دەستکاری]
This account has been renamed as part of single-user login finalisation. If you own this account you can log in using your previous username and password for more information. If you do not like this account's new name, you can choose your own using this form after logging in: تایبەت:GlobalRenameRequest. -- Keegan (WMF) (talk)
٠٢:٥٢، ١٩ی نیسانی ٢٠١٥ (UTC)