پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏١٤:٥٤، ٢٣ی ئەیلوولی ٢٠٠٩

پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەى سروشتی (بە لاتین: Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica؛ بە ئینگلیسی: Mathematical Principles of Natural Philosophy) یان بە کورتی پرینسیپیا ماتماتیکا (Principia Mathematica)، یان هەر پرینسیپیا، پەڕتووکێکی سێ بەرگییە نووسینی ئیساک نیوتن کە بۆ جاری یەکەم لە 5ی جولای 1687 بڵاەبووەوە ^[١]. نیوتن هەروەها دوو نویسی دیکەشی بڵاوکردەوە، دوهەمگین لە 1713، و سێهەمگین لە 1726دا.

ناوەڕۆکی پرینسیپیا بریتییە لە یاساکانی جووڵەی نیوتن کە پێکهێنەری بناغەی میکانیکی کلاسیکن، وە هەروەها یاسای ڕاکێشانی گەردوونییەکەی و وەرگیرانێک لە یاساکەی کیپلەر بۆ جووڵەی هەسارەکان (کە سەرەتا بە شێوەی ئەزموونی بەرهەم هاتبوو).

پرینسیپیا بە یەکێک لە گرنگترین کارەکانی مێژووی زانست دێتە ئەژمار. پێشتر، فیزیکزان و بیرکاری فەڕانسەیی ئالێکسیس کلۆرۆ بەمەی زانیبوو، ئەو دەڵێ: "پەڕتووکی بەناوبانگی پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتی سەرەتای ڕاپەڕینێکی گەورەی لە فیزیکدا نیشاندارکرد. ئەو ڕێگایە کە نووسەرە ناودارەکەی، ئاغەی نیوتن، گرتیەبەر، تیشکی بیرکاریی خستە سەر زانستێک کە تا ئەو ڕۆژە لە تاریکاییی گومان و فەرزدا مابوەوە".

سەرچاوەکان

^ دەتوانی لێرە پەڕتووکەکە دابگری: Internet Archive

[Principia-1] دەتوانی لێرە پەڕتووکەکە دابگری: Internet Archive

[١]

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
 [[پەڕگە:Prinicipia-title.png|thumb|نویسی یەکەم: 1687]]
-'''پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەى سروشتی''' (بە لاتین: ''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica''؛ بە ئینگلیسی: ''Mathematical Principles of Natural Philosophy'') یان بە کورتی '''پرینسیپیا ماتماتیکا''' (Principia Mathematica)، یان هەر '''پرینسیپیا''' پەڕتووکێکی سێ بەرگییە نووسینی [[ئیساک نیوتن]] کە بۆ جاری یەکەم لە 5ی جولای 1687 بڵاەبووەوە <ref name=Principia>دەتوانی لێرە پەڕتووکەکە دابگری: [http://www.archive.org/details/newtonspmathema00newtrich Internet Archive]</ref>. نیوتن هەروەها دوو نویسی دیکەشی بڵاوکردەوە، دوهەمگین لە 1713، و سێهەمگین لە 1726دا.
+'''پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەى سروشتی''' (بە [[لاتین]]: ''Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica''؛ بە ئینگلیسی: ''Mathematical Principles of Natural Philosophy'') یان بە کورتی '''پرینسیپیا ماتماتیکا''' (''Principia Mathematica'')، یان هەر '''پرینسیپیا'''، پەڕتووکێکی سێ بەرگییە نووسینی [[ئیساک نیوتن]] کە بۆ جاری یەکەم لە 5ی جولای 1687 بڵاەبووەوە <ref name=Principia>دەتوانی لێرە پەڕتووکەکە دابگری: [http://www.archive.org/details/newtonspmathema00newtrich Internet Archive]</ref>. نیوتن هەروەها دوو نویسی دیکەشی بڵاوکردەوە، دوهەمگین لە 1713، و سێهەمگین لە 1726دا.
+ناوەڕۆکی ''پرینسیپیا'' بریتییە لە [[یاساکانی جووڵەی نیوتن]] کە پێکهێنەری بناغەی [[میکانیکی کلاسیک]]ن، وە هەروەها [[یاسای ڕاکێشانی گەردوونی]]یەکەی و وەرگیرانێک لە یاساکەی [[کیپلەر]] بۆ جووڵەی هەسارەکان (کە سەرەتا بە شێوەی ئەزموونی بەرهەم هاتبوو).
+''پرینسیپیا'' بە یەکێک لە گرنگترین کارەکانی [[مێژووی زانست]] دێتە ئەژمار. پێشتر، [[فیزیکزان]] و [[بیرکار]]ی فەڕانسەیی [[ئالێکسیس کلۆرۆ]] بەمەی زانیبوو، ئەو دەڵێ: "پەڕتووکی بەناوبانگی ''پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتی'' سەرەتای ڕاپەڕینێکی گەورەی لە فیزیکدا نیشاندارکرد. ئەو ڕێگایە کە نووسەرە ناودارەکەی، ئاغەی نیوتن، گرتیەبەر، تیشکی بیرکاریی خستە سەر زانستێک کە تا ئەو ڕۆژە لە تاریکاییی گومان و فەرزدا مابوەوە".
-ناوەرۆکی ''پرینسیپیا'' بریتییە لە [[یاساکانی جووڵەی نیوتن]] کە پێکهێنەری بناغەی [[میکانیکی کلاسیک]]ن، وە هەروەها [[یاسای ڕاکێشانی گەردوونی]]یەکەی و وەرگیرانێک لە یاساکەی [[کیپلەر]] بۆ جووڵەی هەسارەکان (کە سەرەتا بە شێوەی ئەزموونی بەرهەم هاتبوو).
 == سەرچاوەکان ==
 {{reflist}}
+[[en:Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica]]