پارتی دیموکراتی کوردستان

پارتی دیموکراتی کوردستان
سەرکردە	مەسعوود بارزانی
دامەزران	١٩٤٦
پێگەی سەرەکی	دھۆک[ژێدەر پێویستە]

پارتی دیموکراتی کوردستان (PDK) (بە کورمانجی: Partiya Demokrata Kurdistanê) یەکێک لە پارتە سەرەکییەکانی کوردستانە کە لە ساڵی ١٩٤٦ لە مەهاباد دامەزراوە.

مێژوو

پارتی دیموکراتی کوردستان ( 1946 ) له‌ کۆمارى مهاباد دا سه‌رۆک بارزانى، همزه‌ عبدالله‌، میر حاج احمد، نورى احمد، مسته‌فا خوشناو، محمد محمود قدسى، خیرالله‌ عبدالکریم، عزت عبدالعزیز، په‌یره‌و و پرۆگروامى پارتیان دانا، بۆ هه‌مان مه‌به‌ست همزه‌ عبدالله‌ یان نارده‌ کوردستانى عێراق که‌ سىَ راسپارده‌ى پىَ بوون : یه‌که‌م / ده‌ستکارى له‌ په‌یره‌و و پرۆگرامى نه‌کرێت که‌ له‌ مهاباد دارێژراوه‌ . دووه‌ م / حزبه‌ کوردستانیه‌کان به‌ گژ حکومه‌تى ناوه‌ندیدا نه‌چن تا خۆیان جێگر ده‌که‌ن . سێهه‌م / شێخ له‌تیف و کاکه‌ زیاد بکرێنه‌ جێگرى یه‌که‌م و دووه‌م . بریارى سێهه‌م بوو به‌ هۆى ناکۆکى و ئه‌م ناکۆکیه‌ش بوو به‌ هۆى ئینشقاق ، بۆیه‌ ێالح حیدرو نافع یونس چوونه‌ ناو شۆڕش ، همزه‌ عبدالله‌ش له‌گه‌ڵ حزبى رزگارى کۆبووه‌و بریاریان دا بێنه‌ ناو پارتى ، رزگارى و شۆڕش سه‌ره‌تاى ئاب کۆنگره‌یان به‌ست و خۆیان هه‌ڵوه‌شانده‌وه‌ . له‌ 16/8/1946 له‌ به‌غدا به‌ ئاماده‌بوونى 70 ئه‌ندام کونگره‌ى یه‌که‌م به‌سترا . 1 / له‌ کونگره‌ى یه‌که‌م په‌یره‌و پرۆگرام په‌سه‌ند کرا . 2 / ناوى بووه‌ به‌ پارتى دیموکراتى کورد . 3 / قیاده‌ى حزب هه‌ڵبژێردرا : بارزانى سه‌رۆک ، شێخ له‌تیف و کاکه‌ زیاد / جێگرى یه‌که‌م و دووه‌م . م . س : همزه‌ عبدالله‌ ، د . جعفر ، على عبدالله‌ ، عبدالکریم توفیق ، رشید عبدالقادر . کۆمیته‌ى ناوه‌ندى : میرحاج احمد ، ێالح یوسفى ، رشید باجلان ، ملا حکیم ، عونى یوسف ، ته‌ها محى الدین . سه‌رکردایه‌تى سه‌رقالى خۆ رێکخستن بوو ، و رۆژنامه‌ى رزگاریش ده‌ورێکى کاریگه‌رى بینى له‌ بڵاوکردنه‌وه‌ى ئایدلوژیاى پارتى ، له‌ بوارى سیاسه‌تى نێوده‌وله‌تیش خه‌ریکى رێکخستنى په‌یوه‌ندى بوون له‌گه‌ڵ بلوکى شه‌ق و له‌ هه‌مان کاتدا په‌یوه‌ندییه‌کى پته‌و ، له‌گه‌ڵ هه‌یئه‌تى دامه‌زرێنه‌ر له‌ مهاباد دا هه‌بووه‌ و په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ ئه‌حزابى عیراقى و عه‌ره‌بى ده‌کرا و له‌ هه‌مان کاتدا له‌گه‌ڵ حزبى شیوعى په‌یوه‌ندى هه‌بوو ، رووخانى کۆمارى مهاباد تڕسیرێکى سلبى له‌سه‌ر کوردستانى عێراق کرد بوو ، بارزانى له‌ 13/5/1947 به‌ره‌و سۆڤیه‌ت کاروانه‌که‌ى وه‌رىَ خست و له‌ 18/6/1947 گه‌یشته‌ سۆڤیه‌ت . شێخ احمد گه‌رایه‌وه‌ کوردستان ، چوار له‌ ئه‌فسه‌ره‌که‌ له‌گه‌ڵ شێخ دا بوون له‌ 19/9/1947 شه‌هید کران له‌ زمانى حکومه‌تى ێالح جبر . ( 3 ) قیاده‌ى حزبى شوعى ( فهد ، زکى بسیم ، محمد الشبیى ) له‌ سێداره‌دران ، موراقه‌به‌ خرایه‌ سه‌ر پارتیمان و همزه‌ عبدالله‌ له‌ به‌غدا خۆى شارده‌وه‌ و پاشان چوو بۆ سلێمانى . چاپخانه‌ى حزب له‌ بغداد گوازرایه‌وه‌ بۆ سیته‌ک له‌ سلێمانى .

پاشان همزه‌ له‌ سلێمانى گیرا و له‌ به‌غدا ته‌قدیمى دادگا کرا ، پاشان رزگار کرا ، که‌ ئه‌م رزگار کردنه‌ گومانى دروست کرد ، له‌ کۆتایى 1947 هه‌ندىَ له‌ به‌رپرسانى حزب ماوه‌ى زیندانیان ته‌واو بوو وه‌کو ( ابراهیم احمد و عونى یوسف و جلیل هوشیار ) پاشان به‌ په‌سه‌ند زانرا که‌ کونگره‌ ببه‌ستن .

کونگره‌ى دووه‌م : له‌ ئازارى 1951 له‌ به‌غدا به‌سترا ، ( 30 ) ئه‌ندام به‌شدارییان تێدا کرد . بریاره‌کان : 1. سکرتێر و ئه‌و ئه‌ندامانه‌ى که‌ گومانیان له‌سه‌ر بوو ، تاکو گومانه‌که‌ وه‌لا ده‌نرێت مه‌سئولیه‌تیان پىَ نه‌درێت . 2. ئیعاده‌ نه‌زه‌ر بکرێت له‌ په‌یره‌و و پرۆگرامى حزب . 3. قیاده‌یه‌کى موقت بۆ حزب دابنرێت ( ابراهیم احمد ، نورى شاویس ، جلیل هوشیار ، عومه‌ر مسته‌فا ، بکر اسماعیل ، محمد امین مسته‌فا ) به‌ بىَ سکرتێر و م . س .

همزه‌ عبدالله‌ سه‌ره‌راى به‌ بریاره‌کانى کونگره‌ رازى نه‌بوو ، حکومه‌ت گرتى و حکومه‌ت هه‌وڵى دا که‌ ناوبراوى بۆ تورکیاوه‌ دوورى بخاته‌وه‌ ، به‌ڵام له‌ زاخۆ خۆى رزگار کرد و پاشان له‌ سلێمانى ته‌نزیمێکى نوىَ دروست کرد به‌ ناوى ( به‌ره‌ى پێشکه‌وتووى پ . د . کورد ) و ئه‌مانه‌ى خواره‌وه‌ له‌گه‌ڵدا بوون : 1 ــــ محرم محمد امین 2 ـــــ شهاب شێخ نورى 3 ـــــ محمد کریم فتح الله‌ .

کونگره‌ى سێهه‌م : له‌ 26 / کانوونى دووه‌مى 1953 له‌ که‌رکوک به‌ ئاماده‌بوونى ، 35 ــــ 40 ئه‌ندام به‌سترا . بریاره‌کان : 1. ناوى حزب گۆرا و کرا به‌ پارتى دیموکراتى کوردستان . 2. ته‌به‌نى افکارى مارکسى لینینى کرا . 3. ئورگانى حزب له‌ رزگارى کرا به‌ خه‌بات . 4. رێکخراوه‌ جه‌ماوه‌رییه‌کان ( ئافره‌تان و قوتابیان و لاوان ) دامه‌زرا . 5. ده‌رکردنى همزه‌ عبدالله‌ به‌ یه‌کجارى له‌ حزب . 6. هه‌ڵبژاردنى سه‌رکردایه‌تى پارتى به‌م شێوه‌یه‌ :

لیژنه‌ى مه‌رکه‌زى ( میرحاج احمد ، جعفر محمد ، ابراهیم احمد ، نورى شاویس ، على عبدالله‌ ، نورى احمد ته‌ها ، جلال تالبان ، عومه‌ر مسته‌فا ، على محمدى ، رشید عبالقادر ، محمد امین ، معروف ، جلیل هوشیار ) . ابراهیم احمد / سکرتێر . م . س / نورى شاویس ، على عبددالله‌ ، عومه‌ر مسته‌فا ( ده‌بابه‌ ) .

کونگره‌ى چواره‌م : له‌ سه‌ره‌تاى مانگى 10 نیسانى 1959 له‌ به‌غدا به‌سترا . • له‌ ساڵى 1958 شۆڕشى ته‌مووز به‌ سه‌رۆکایه‌تى عبدالکریم قاسم سه‌رکه‌وت . • له‌ 6/10/1958 سه‌رۆک بارزانى هاورىَ له‌گه‌ڵ هه‌ڤاڵانى له‌ سوڤیه‌ته‌وه‌ گه‌رایه‌وه‌ عێراق . • پارتى خۆى کرد بوو حزبێکى شیوعى و ده‌یویست په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ یه‌سارى و شیوعى به‌ قوه‌ت بکات و داواى له‌ ته‌نزیماتى شیوعى ده‌کرد بۆ یه‌کگرتنى بزوتنه‌وه‌یه‌کى شیوعى . پارتى به‌شدارى له‌ هه‌ڵبژاردنى پارله‌مانى 1954عێراق کرد و مسعود محمدى نوێنه‌رى پارتى بوو له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا . له‌ 1955 همزه‌ عبدالله‌ گه‌رایه‌وه‌ ناو پارتیمان ( نه‌ژاد احمد ، خسرو توفیق ) و ناوى حزب به‌ پێشنیارى ئه‌و گۆرا به‌ پارتى دیموکراتى یه‌کگرتووى کوردستان و خه‌بات بۆ خه‌باتى کوردستان ، نژاد احمد و خسرو توفیق هاتنه‌ ناو قیاده‌ى پارتیمان . 1 ـــ سه‌رۆک بارزانى / سه‌رۆک . 2 ــــ ابراهیم احمد / سکرتێر . 3 ــــ على عبدالله‌ و نورى احمد ته‌ها و عومه‌ر مسته‌فا و همزه‌ عبدالله‌ و جلال تالبان و حبیب محمد کریم و نه‌ژاد احمد و خسرو توفیق / ئه‌ندام .

له‌ ساڵى ( 57 ) ێالح حیدرى ، حمید عوسمان و عاێم حیدریش بوون به‌ قیاده‌ى حزب ، ئه‌م مارکسیانه‌ که‌ هاتنه‌ ناو پارتى ، ده‌ست کردى شیوعى بوون و ده‌یان ویست پارتى بکه‌نه‌ دووباڵ و له‌ هه‌مان کاتدا ، جىَبه‌جىَ که‌رى کارى سیاسه‌ته‌کانى حزبى شیوعى بێت ، شوعیه‌کانى ناو پارتى راپۆرتیان له‌سه‌ر جلال و ابراهیم احمد نووسى و دایانه‌ قیاده‌ى حزب و به‌ بریارى سه‌رکردایه‌تى ناوبراوان تجمید کران و پاش ئه‌م گۆرانه‌ ، همزه‌ عبدالله‌ بوو به‌ سکرتێرى حزب ، بارزانى له‌ وه‌زعى ناو پارتى تێگه‌یشت بۆیه‌ داواى به‌ستنى کۆنگره‌ى کرد ، لاینگرانى حزبى شوعى دژى به‌ستنى کونگره‌ بوون . بارزانى و له‌گه‌ڵ لیژنه‌ى مه‌رکه‌زى له‌ 30/6/59 کۆنفرانسێکیان له‌ ماڵى بارزانى له‌ به‌غدا به‌ست و مه‌کته‌بى سیاسى و سکرتێر به‌شدارى کۆبوونه‌وه‌که‌ نه‌بوون ، به‌ڵام کۆنفرانسه‌که‌ به‌سه‌رکه‌وتووى کاره‌کانى خۆى جىَبه‌جىَ کرد و چه‌ند بریارێکى دا .. بریاره‌کان : 1. تجمید کردنى مه‌کته‌بى سیاسى . 2. بریارى دا به‌ ، به‌ستنى کونگره‌ى چواره‌م .

پاشان لیژنه‌ى ئاماده‌کارى کونگره‌ پێک هێنرا که‌ له‌م هه‌ڤاڵانه‌ بوو : مه‌لا عبدالله‌ اسماعیل ، عبدالوهاب باجلان ، جوهر هیرانى ، ێالح محمود بارزانى . له‌ 3/ 10/59 له‌ به‌غدا به‌ ئاماده‌بوونى ( 130 ) ئه‌ندام به‌سترا . کونگره‌ىچواره‌م له‌به‌ر ئه‌م هۆیانه‌ گرنگ بوو : 1. بۆ یه‌که‌م جاربوو ، سه‌رۆک بارزانى سه‌رپه‌رشتى کونگره‌ى ده‌کرد . 2. سه‌رانى باند بازى ( همزه‌ عبدالله‌ ، حمید عوسمان ، ێالح حیدرى ، نژاد احمد ، خسرو توفیق ) به‌ یه‌کجارى له‌ رێزه‌کانى حزب ده‌ران کان . 3. گۆرانکارى له‌ رێبازى پارتى کرا و گه‌رایه‌وه‌ سه‌ر رێبازى پێشووى که‌ سوود له‌ مارکسیه‌ت وه‌ربگرێت . بریاره‌کان : 1. سه‌رانى باند بازى له‌ سه‌رکردایه‌تى ده‌ر کران . 2. ناوى پارتنى گۆرا به‌ پارتى دیموکراتى کوردستان له‌ عێراق . 3. فکره‌ى رۆیشتن له‌ به‌ر تیشکى مارکسیه‌ت گورا به‌ سوود وه‌رگرتن له‌ فکره‌ى مارکسیه‌ت .

قیاده‌ى تازه‌ هه‌ڵبژێردرا : سه‌رۆک مه‌لا مسته‌فا بارزانى / سه‌رۆک . لیژنه‌ى مه‌رکه‌زى / ابراهیمى احمد ، نورى شاویس ، على عبدالله‌ ، عومه‌ر مسته‌فا ، جلال عبدالرحمان ، احمد عبدالله‌ ، عونى یوسف ، سید عزیز ، نورى احمد ، د . مراد ، مه‌لا عبدالله‌ اسماعیل . ابراهیم احمد / سکرتێر . م . س / على عبدالله‌ ، نورى شاویس ، سید عزیز ، د . مراد . و بۆ یه‌که‌م جار هه‌یئه‌تى موراقه‌به‌ و ته‌فتیش دامه‌زرا که‌ له‌م هه‌ڤاڵانه‌ بوو : شمس الدین مفتى ، حبیب خیلى ، على عسکرى ، یدالله‌ کریم ، زکیه‌ اسماعیل حقى . جلال تالبان ، نورى احمد ، سید عزیز ناویان ئاشکرا نه‌کرا .

کونگره‌ى پێنجه‌م : سه‌ره‌تاى ئایارى 1960 به‌ ئاماده‌بوونى 148 ئه‌ندام به‌سترا . حکومه‌تى عێراق یاسایێکى نوىَ بۆ کومه‌ڵه‌کان ده‌رکردبوو ، به‌ پێى ئه‌م یاسایه‌ ، حزبێک مۆڵه‌تى پىَ ده‌درێت که‌ له‌ ماوه‌ى شه‌ش مانگ دا کونگره‌ى خۆى ببه‌ستێت . پاش ده‌رچوونى ئه‌م یاسایه‌ سه‌رکردایه‌تى پارتیمان له‌ لایه‌ن ( بارزانى ، ابراهیم احمد ، عومه‌ر ده‌بابه‌ ، على عبدالله‌ ، نورى شاویس ، شمس الدین مفتى ، على عسکرى ، مه‌لا عبدالله‌ ، جلال عبدالرحمان ، اسماعیل عارف ) داوایه‌کى ئاراسته‌ى وه‌زاره‌تى ناوخۆ کرد که‌ داواکه‌ش موافقه‌ى له‌سه‌ر کرا و مۆڵه‌تى کارکردن به‌ پارتى دیموکراتى کوردستان درا . عبدالکریم دوو تێبینى له‌سه‌ر منهجى پارتى هه‌بوو : 1. به‌ پێویستى نه‌ده‌زانى مادده‌ى په‌یره‌و کردنى مارکسى لینى تێدا بىَ . 2. ناوى پارتى دیموکراتى کوردستانى عێراقى بىَ . کونگره‌ له‌ به‌غدا به‌سترا و 5 رۆژى خایاند 148 ئه‌ندام به‌شدار بوون ، بارزانى افتتاحى کونگره‌ى کرد ، ته‌قدیرى م . س ، موراقه‌به‌ و ته‌فتیش خوێندرایه‌وه‌ ، قیاده‌ى نوىَ هه‌ڵبژێردرایه‌وه‌ . 1. بارزانى / سه‌رۆک . 2. م . س / ابراهیم احمد ، نورى شاویس ، د . مراد ، سید عزیز ، على عبدالله‌ . 3. کۆمیته‌ى ناوه‌ندى / عومه‌ر مسته‌فا ، ێالح یوسف ، عونى یوسف ، ناهیده‌ شێخ سه‌لام ، جلال عبدالرحمان ، احمد عمادى ، هاشم عقراوى ، عبدالله‌ اسماعیل ، على عسکرى ، حلمى على .

جلال تالبانى و نورى احمد و سید عزیز بوون به‌ ئه‌ندام سه‌رکردایه‌تى ، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ى ئه‌فسه‌رى احتیاگ بوون ، رانه‌گه‌یندرا . له‌ هه‌مان کاتدا ده‌سته‌ى چاودێرى و پشکنینى باڵا له‌ ناو کونگره‌ هه‌ڵبژێردرا : حبیب محمد کریم ، عباس حسین ، جمال شالى ، یدالله‌ کریم ، خالد حسن یوسفى له‌ هه‌مان کاتدا مۆڵه‌ت به‌ حزبى شوعى نه‌درا .

کونگره‌ى شه‌شه‌م / له‌ 1/ 7/ 1964 له‌ قه‌لادزىَ به‌ ئاماده‌بوونى 600 ئه‌ندام به‌سترا .

له‌ نێوان کونگره‌ى پێنج تاکو کونگره‌ى شه‌شه‌ کومه‌ڵێک رووداو له‌ ئاستى عێراق و هه‌رێمایه‌تى رووى دا . له‌ ئاستى عێراقدا حکومه‌تى عبدالکریم قاسم هه‌ندێک ئیجرائاتى کرد : یه‌که‌م / خۆماڵى کردنى نه‌وت . دووه‌م / ده‌ر کردنى یاساى چاکسازى کشت و کالى . له‌ ئاستى هه‌رێمایه‌تى : • عێراق په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ سوریا و میسر باش نه‌بوو . • له‌ هه‌مان کاتدا په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ ئوردونیش خراپ بوو . چونکه‌ بنه‌ماڵه‌ى هاشمى له‌ عێراقدا له‌ ناو برد بوو . • له‌گه‌ڵ ئێران و تورکیاش په‌یوه‌ندى به‌ پێى پێویست نه‌بوو . • له‌گه‌ڵ حکومه‌تى کویتیش په‌یوه‌ندى باش نه‌بوو چونکه‌ بریارى هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ى ده‌وڵه‌تى کویت دابوو . په‌یوه‌ندى پارتیمان و حکومه‌تى عێراق : 1 ــــ په‌یوه‌ندى پارتیمان و حکومه‌تى عێراق له‌سه‌ر مادده‌ى 2 ى ده‌ستوورى عێراقى که‌ ده‌لێت عێراق به‌شێکه‌ له‌ ئومه‌ى عه‌ره‌بى به‌ره‌و ساردى ده‌روێشت و پارتى راى وابوو که‌ به‌شه‌ عه‌ره‌بیه‌که‌ى عێراق به‌شێکه‌ له‌ ئومه‌ى عه‌ره‌بى . 2 ــــ حکومه‌ت له‌ڕێگه‌ى ( ئیسماعیل عبادى ) به‌رێوه‌به‌رى پولیسى موسل هێنده‌ک کوردى چه‌کدار کردبوو به‌ دژى بارزانى و پارتى . 3 ـــــ له‌ ئازارى 1961 جه‌نابى بارزانى له‌ به‌غداوه‌ گه‌رایه‌وه‌ بارزان . 4 ـــــ له‌ 30 / 7 / 1971 پارتى یاداشتێکى دایه‌ حکومه‌تى عێراق که‌ 13 خالى له‌ خۆده‌گرت که‌ یه‌کێک له‌ خاله‌کان کشانه‌وه‌ى هێزه‌کانى میرى بوو که‌ تازه‌ هێندرابوونه‌ کوردستان . 5 ـــ حکومه‌تى ناوه‌ندى ده‌ستى کرد به‌ گرتنى که‌وادیرى پارتى و مه‌سئولین . 6 ــــ زۆربه‌ى هه‌ڤاڵانى پارتى له‌ ناو سوپا و پولیس په‌یوه‌ندییان به‌ پارتى وه‌ ده‌کرد . 7 ــــ ماوه‌ى 3 تا 4 مانگ هه‌وڵێکى زۆر درا که‌ وه‌زع نه‌گاته‌ شه‌ر ، به‌ڵام قاسم تاکیدى له‌سه‌ر ئه‌وامرى ده‌کرده‌وه‌ . 8 ــــ له‌ 6/9/1961 پارتى مانگرتنى له‌ شاره‌کان راگه‌یاند ، دژى کرده‌وه‌کانى حکومه‌تى ناوه‌ندى که‌ سه‌رکه‌وتوو بوو رێگاکانى هه‌ولێر ـــ که‌رکوک ، سلێمانى ــــ که‌رکوک ، هه‌ولێر ــــ موسل له‌ لایه‌ن لایه‌نگرانى پارتى وه‌ گێرا . 9 ــــ له‌ 11/9/1961 دا حکومه‌ت هێرشى هێنایه‌ سه‌ر کوردستان ، سه‌ره‌تا هێنده‌ک سه‌رکه‌وتنى به‌ده‌ست هێنا که‌ واى زانى شۆڕش نه‌ماوه‌ . 10 ــــ قاسم له‌ سه‌ردانه‌که‌ى دا له‌ کۆتایى 1961 له‌ سه‌ده‌ى ده‌ربه‌ندیخان گووتى سه‌رکێشى نه‌ماوه‌ .

هه‌ڵوێستى پارتى عێراقیه‌کان له‌سه‌ر شۆڕشى ئه‌یلول : 1 ـــ حزبى شیوعى سه‌ره‌تا دژى شۆڕش بوون و به‌ کونه‌ په‌رستیان له‌ قه‌ڵه‌م ده‌دا به‌ڵام دوایى هه‌ڵوێستیان گۆرى داواى ئاشتبوونه‌وه‌یان ده‌کرد . 2 ــــ حزبى به‌عسى عه‌ره‌بى ئیشتراکى و ئه‌حزابى ترى عه‌ره‌بى دژى شۆڕش و حکومه‌تى عبدالکریم قاسم بوون ، وه‌زعى عبدالکریمیان ئیستغلال کرد و له‌ 1963 کوده‌تایان کرد و له‌ دواییدا قاسمیان کوشت .

له‌ ئازار 1963 بارزانى کونگره‌یه‌کى نه‌ته‌وه‌یى له‌ کۆیه‌ به‌ست ، که‌ سه‌رکردایه‌تى حزب و به‌رپرسانى پێشمه‌رگه‌ و که‌سایه‌تى کۆمه‌ڵایه‌تى و عه‌شائرى به‌شداریان تێدا کردوو و بارزانى داواى حوکمى ژاتى ده‌کرد بۆ هه‌مان مه‌به‌ست وه‌فدێکى به‌ سه‌رۆکایه‌تى جه‌لال تاله‌بانى و ئه‌ندامیه‌تى ێالح یوسفى محمود محمد ، حسین خانه‌قا ، حمد محمد ، حبیب محمد کریم ، عه‌گید ێدیق ، شاخه‌وان نامق ، بابه‌کر ره‌سول ،مسته‌فا عزیز ، که‌ بۆ ووتوێژ چوونه‌ به‌غدا ، پاشان حکومه‌تى لامه‌رکه‌زى له‌ جیاتى حوکمى ژاتى راگه‌یه‌ندرا ، وه‌فدى کوردیش به‌ هیلیکوپته‌ر له‌ به‌غداوه‌ گوازرانه‌وه‌ که‌رکوک له‌وێش گیران .

له‌ تشرینى دووه‌مى 1963 عبدالسلام عارف کوده‌تایه‌کى سه‌ربازى کردو پاش کوده‌تاکه‌ داواى راگرتنى شه‌رى کرد بارزانیش راگرتنى شه‌رى به‌ په‌سه‌ند زانى و شه‌ر راگیرا . پاش راوه‌ستانى شه‌ر دیسان ووتوێژ ده‌ستى پێکرده‌وه‌ ، که‌ شاندى کوردى بریتى بوون له‌ سه‌رۆک بارزانى و جه‌لال تاله‌بانى و نورى شاوه‌یس و وه‌فدى حکومه‌تیش پارێزگارى سلێمانى حاجى محمود عبدالرزاق بوو ، اتفاق له‌سه‌ر بریاره‌که‌ى کرا به‌ڵام کاتێک که‌ جه‌لال تاله‌بانى و نورى شاوه‌یس چوونه‌ ماوه‌ت ، مه‌کته‌بى سیاسى رازى نه‌بوو ، له‌وىَ جه‌لالیش راى گۆرى ، مه‌کته‌بى سیاسى به‌یانێکى ده‌رکرد و قسه‌ى ناشیرینى به‌ بارزانى گووت بوو ، واته‌ به‌یانیان ده‌رکرد که‌ ئایا رێککه‌وتنى مشیر و بارزانى ئاشتى یه‌ یان خۆدانه‌ ده‌ست .

له‌ نیسانى 1964 واته‌ له‌ 6/10 / 1964 کۆنفرانسێک له‌ ماوه‌ت له‌ لایه‌ن مه‌کته‌بى سیاسى به‌سترا ، که‌ ژماره‌یان نزیکه‌ى 80 ئه‌ندام ده‌بوو له‌م کونفرانسه‌دا بریارى ڕووت کردنه‌وه‌ى بارزانیان له‌ هه‌ر جۆره‌ به‌رپرسیارییه‌تێک دا ، لیژنه‌ى موراقه‌به‌ ویستیان له‌ چاره‌سه‌رى ئینشقاقه‌که‌ ده‌ور ببینن ، به‌ڵام مه‌کته‌بى سیاسى رازى نه‌بوو ، بارزانى ناچار بوو که‌ کونگره‌ ببه‌ستێت ، لیژنه‌ى ئاماده‌کارى کونگره‌ى شه‌ش له‌ سه‌ره‌تاى مانگى 5/1964 که‌ له‌م هه‌ڤاڵانه‌ى خواره‌وه‌ پێکهاتبوو ، پێک هێنرا : عزیز عه‌قراوى ، هاشم عه‌قراوى ، نعمان عیسا ، ئیسماعیل عارف ، شێخ محمد مه‌رسینى ، ئیسماعیل مه‌لا عزیز ، محمد مه‌لا قادر ، بابه‌ شێخ عومه‌ر ، ئه‌حمه‌د گه‌روته‌ ، عبدالله‌ ئیسماعیل .

کونگره‌ى شه‌شه‌م له‌ سه‌ره‌تاى مانگى ته‌موزى 1964 له‌ قه‌ڵادزىَ به‌سترا ، کونگره‌ وه‌فدێکى نارده‌ ماوه‌ت تاکو ببنه‌ ئه‌ندام ، به‌ڵام نه‌هاتن و کونگره‌یان ره‌ت کرده‌وه‌ ، وه‌فده‌که‌ش له‌م هه‌ڤاڵانه‌ پێک هاتبوون : على هه‌ژار ، مجید ئه‌ترۆشى ، احمد ئه‌ترۆشى ، فاتح محمد ، ئیسماعیل مه‌لا عزیز ، جلال محمود بک .

بریاره‌کانى کونگره‌ : 1 / مه‌لا مسته‌فا بارزانى به‌ کوى ده‌نگ به‌ سه‌رۆکى پارتى هه‌ڵبژێردرا ، کومیته‌ى ناوه‌ندیش له‌م هه‌ڤاڵانه‌ پێک هاتبوو : حبیب محمد کریم ، د . محمود عوسمان ، عزیز عه‌قراوى ، ێالح یونس ، د . فوئاد جه‌لال ، ره‌مه‌زان عه‌قراوى ، نعمان عیسا ، ئیسماعیل مه‌لا عزیز ، ئیسماعیل عارف ، شێخ محمد مه‌رسینى ، على سنجارى ، یدالله‌ کریم ، عومه‌ر شریف ، محمد قه‌ره‌داغى ، حمد امین به‌ک ، عه‌گید ێدیق . له‌ کومیته‌ى ناوه‌ندى پێشووش ئه‌مانه‌ى خواره‌وه‌ ده‌رکران : ابراهیم احمد ، جلال تاله‌بانى ، سید عزیز ، نورى احمد ته‌ها ، على عسکرى ، عومه‌ر مسته‌فا ، مه‌لا عبدالله‌ ئیسماعیل ، جلال عبدالرحمان ، نورى شاوه‌یس ، حلمى على شریف ، حمه‌ حاجى تاهیر ، کمال محى الدین . مه‌کته‌بى سیاسى به‌م شێوه‌یه‌ بوون : 1 ـــ حبیب محمد کریم سکرتێر . د . محمود عوسمان ، مسته‌فا قه‌ره‌داغى ، ئیسماعیل عارف ، حیپم عه‌قراوى . ده‌سته‌ى چاودێرى / شه‌وکه‌ت حاجى على ، محمد مه‌لا قادر ، فارس کوره‌ مارکى ، مه‌لا ێالح حاجى ، مه‌لا حیدر . 2 / کونگره‌ داواى مه‌وجوداتى حزب کرد که‌ ماوه‌ت موافقه‌یان نه‌کرد بارزانى موافقه‌تى کونگره‌ى وه‌رگرت که‌ بچێته‌ ماوه‌ت بۆ وه‌رگرتنى که‌ل و په‌لى پارتى ، وه‌کو ئیزگه‌ و چاپخانه‌ ، پاش چوونى بارزانى ئه‌م تاقمه‌یه‌ چوونه‌ ئێران و که‌ل و په‌له‌که‌ گه‌رایه‌وه‌ بۆ حزب .

کونگره‌ى حه‌وته‌م : • پارتى ویستى نه‌وعه‌ موسساتى تازه‌ له‌ کوردستان دروست بکات بۆ به‌رێوه‌بردنى کاروبارى ئیدارى ، که‌ئه‌مه‌ش سه‌رکه‌وتنێکى باش به‌ ده‌ست هێنا ، له‌ راپه‌راندنى کاروبارى ئیدارى . • په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ حکومه‌تى ناوه‌ندى عێراق باش نه‌بوو ، چونکه‌ حکومه‌تى عبدالسلام باوه‌رى به‌ چاره‌سه‌ر کردنى کێشه‌ى کورد نه‌بوو ، حکومه‌ت کابینه‌ى خۆى راگه‌یاند و ته‌نیا وه‌زیرێکى ( محسن دزه‌یى ) دایه‌ پارتى و وه‌زیرێکیش دایه‌ جه‌ماعه‌تى هه‌مه‌دان ( ته‌ها محى الدین معروف ) که‌ به‌عس ئه‌م کاره‌ى کرد پارتى خۆى کێشایه‌وه‌ . • لیژنه‌ى ئاماده‌کارى کونگره‌ى حه‌وته‌م پێکهێنرا له‌ هه‌ندێک ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى و که‌سانى تازه‌ش که‌ گه‌رابوونه‌وه‌ ناو حزب وه‌ک على عبدالله‌ و نورى شاوه‌یس . • لیژنه‌ى ئاماده‌کارى له‌ هاوینى 1966 ده‌ستیان کرد به‌ هه‌ڵبژاردنى نوێنه‌رانى کونگره‌ . • له‌ 15/11/1966 له‌ گه‌لاله‌ به‌ ئاماده‌بوونى 370 ئه‌ندام کونگره‌ ده‌ستى به‌ کاره‌کانى خۆى کرد : 1 ــ له‌م کونگره‌دا هه‌ندىَ ده‌ستکارى له‌ په‌یره‌و و پرۆگرام کرا ، مه‌کته‌بى سیاسى له‌ 5 ئه‌ندامه‌وه‌ کرایه‌ 7 ئه‌ندام . 2 ـــ چه‌ند ئه‌ندامێکى کومیته‌ى ناوه‌ندى به‌ یه‌کجارى له‌ رێزه‌کانى پارتیمان ده‌ر کران وه‌ک : د . فوئاد جلال ، ره‌مه‌زان عه‌قراوى ، مسته‌فا قه‌ره‌داغى ، عه‌گید ێدیق . سه‌رۆک بارزانى به‌ کوى ده‌نگ به‌ سه‌رۆکى پارتیمان هه‌ڵبژێردرا . کومیته‌ى ناوه‌ندى به‌م شێوه‌یه‌ هه‌ڵبژێردرا : حبیب محمد کریم ، د . محمود عوسمان ، ێالح یوسفى ، على عبدالله‌ ، نورى شاوه‌یس ، سامى عبدالرحمان ، عزیز عقراوى ، شه‌وکه‌ت عه‌قراوى ، هاشم عه‌قراوى ، حمد امین به‌ک ، على سنجارى ، نعمان عیسا ، شه‌فیق امین ، فاتح محمد امین ، شێخ محمد ، مجید ئه‌ترۆشى ، احمد ئه‌ترۆشى . م . س : حبیب محمد ، د . محمود عوسمان ، ێالح یوسفى ، على عبدالله‌ ، نورى شاوه‌یس ، سامى عبدالرحمان و عزیز عه‌قراوى . ده‌سته‌ى چاودێرى : رشید عارف ئه‌ترۆشى / سه‌رۆک . نجم الدین یوسفى ، مه‌لا حیدر حمد ، ێبرى بۆتانى ، مه‌لا ێالح حاجى .

1969 • حکومه‌ت هێرش کرده‌ سه‌ر کوردستان و بوردومانى ناوچه‌کانى بادینانى کرد . • حکومه‌ت ده‌رگاى خه‌باتى داخست و رۆژنامه‌ى نورى له‌ جیاتى ده‌رکرد . • حکومه‌ت له‌ کۆتایى 1969 داواى ووتوێژى له‌گه‌ڵ پارتى دا کرد و پارتیش که‌ هه‌رده‌م دیالۆگى پىَ له‌ شه‌ر باشتر بوو ، ئه‌م داواییه‌ى حکومه‌ت په‌سه‌ند کرد و وه‌فدى پارتى بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ چوونه‌ به‌غدا و گه‌یشتنه‌ رێککه‌وتنه‌ نامه‌ى 11 ئازارى 1970 .

کونگره‌ى هه‌شته‌م : ئه‌م کونگره‌یه‌ له‌ 1 / 7 / 1970 به‌ ئاماده‌بوونى 488 ئه‌ندام به‌سترا . ئه‌م کونگره‌یه‌ له‌به‌ر ئه‌م هۆیانه‌ى خواره‌وه‌ به‌ کونگره‌ێکى نموونه‌یى داده‌نرا : 1. ئه‌ندامانى کونگره‌ زۆربه‌یان به‌ هه‌ڵبژاردن ، بۆ بوونه‌ ئه‌ندامى کونگره‌ ، ئه‌وانه‌ى که‌ له‌ ناو شاره‌کان بوون پاش 11 ى ئازار هه‌ڵبژێردرابوون و ئه‌وانه‌ى تریش پێش 11 ى ئازار هه‌ڵبژێردرابوون . 2. ژماره‌یه‌کى زۆرى ئافره‌ت بۆ یه‌که‌م جار به‌شدارى کونگره‌یان کرد . 3. نێردراوى چه‌ندین پارتى عێراقى میوانى کونگره‌ بوون وه‌ک حزبى شیوعى ، حزبى به‌عس و نوێنه‌رى رێکخراوى فه‌له‌ستین و ... 4. له‌ که‌ش و هه‌وایه‌کى دیموکراسینه‌دا کونگره‌ به‌رێوه‌چوو و بارزانى ووتارێکى بابه‌تیانه‌ى پێشکه‌ش کرد . بارزانى به‌ کۆى ده‌نگ به‌ سه‌رۆکى پارتى هه‌ڵبژێردراوه‌ . کومیته‌ى ناوه‌ندى له‌ 21 ئه‌ندام هه‌ڵبژێردرا به‌م شێوه‌ى خواره‌وه‌ : حبیب محمد کریم ، ئیدریس بارزانى ، مسعود بارزانى ، ێالح یوسفى ، دکتور محمود ، سامى عبدالرحمان ، على عبدالله‌ ، نورى شاوه‌یس ، هاشم عقراوى ، اسماعیل مه‌لا عویو ، عزیز عقراوى ، فاخیر میرگه‌سورى ، فارس باوه‌ ، رشید سندى ، شکیب عقراوى ، عبدالوهاب ئه‌تروشى ، على سنجارى ، دارا توفیق ، عبدال سوران ، ێدیق ئه‌مین و زکیه‌ اسماعیل حقى . مه‌کته‌بى سیاسى یه‌م شێوه‌یه‌ هه‌ڵبژێردرا : حبیب محمد کریم / سکرتێر . د . محمود عوسمان ، سامى عبدالرحمان ، عزیز عقراوى ، ێالح یوسفى ، على عبدالله‌ و نورى شاوه‌یس ، ساڵى 1973 چه‌ند ئه‌ندامێکى کومیته‌ى ناوه‌ندى به‌ هۆى هه‌بوونى گومان له‌ رێزه‌کانى پارتیمان ده‌ر کران ( زکیه‌ اسماعیل حقى ، فاخیر میرگه‌سورى ) و چه‌ند ئه‌ندامێکیش رێزه‌کانى پارتیمانیان به‌ جىَهێشت چوونه‌ به‌غدا ( عزیز عقراوى و هاشم عقراوى و اسماعیل مه‌لا عزیز ) و له‌ جیاتى ئه‌م ئه‌ندامانه‌ ، پێنج ئه‌ندامى یه‌ده‌کى کومیته‌ى ناوه‌ندى جێگایان گرتووه‌ : رشید عارف / محمد مه‌لا قادر ، على هه‌ژار ، حمید به‌روارى و شێخ رچا گولانى . هه‌ڤاڵ ئیدریس بارزانى له‌ جێگاى عزیز عقراوى کرا به‌ ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى و هه‌ڤاڵ مسعود بارزانیش کرا به‌ موره‌شه‌حى مه‌کته‌بى سیاسى . له‌ 29/9/1971 بارزانى نه‌مر به‌ موعجیزه‌ له‌ مه‌رگ رزگار بوو و له‌ مانگى 5/1970 پیلانێک بۆ تیرورى کاک ئیدریس بارزانى گێردرا به‌ڵام پێلانه‌که‌ سه‌رکه‌وتوو نه‌بوو و کاک حمید به‌روارى له‌م پیلانه‌ بریندار بوو . کونفرانسى ئابى 11/8/1976 / به‌رلین . له‌ ئازارى 1975 شۆڕش تووشى نسکو بوو به‌ هۆى رێکه‌وتنامه‌ى جزائیرله‌ نێوان شاى ئێران و رژێمى به‌عسى عێراقى . خه‌ڵکێکى زۆر ئاواره‌ى ئێران و ئه‌وروپا و ئه‌مریکا بوون ، و ئه‌مریکیه‌کان له‌ دارشتنى سیاسه‌تى ئه‌ستراتیژێکى خۆیان له‌ رۆژهه‌لاتى ناڤین ، خیارى پشت کردن له‌ کوردیان هه‌ڵبژارد . له‌ هاوێنى 1975 خوێندکارانى ئه‌وروپا کونگره‌یه‌کیان به‌ست که‌ لیژنه‌ى به‌رێوه‌بردن ( د . رۆژ ، د . محمود ێالح ، ره‌شو دیلان ، د . شێرزاد ، د . ناێح ) له‌م کونگره‌یه‌دا شورشى ئه‌یلولیان هه‌ڵسه‌نگاند ، هه‌ندێک ئه‌ندامى سه‌رکردایه‌تى گه‌یشتنه‌ ئه‌وروپا ( سامى عبدالرحمان ، على عبدالله‌ ، نورى شاوه‌یس ، کاک مسعود بارزانیش گه‌یشته‌ ئه‌مریکا ) . له‌ شوباتى 1976 کۆبوونه‌وه‌یه‌ک له‌ ئه‌لمانیا به‌سترا و باس له‌ رێکخستنه‌وه‌ى پارتى کرا . کومه‌ڵه‌ى خوێندکارانیش هه‌مان ساڵ کونگره‌ى خۆى به‌ست و د . رۆژ بوو به‌ سکرتێرى کومه‌ڵه‌که‌ ، پاش نسکوى 1975 ، له‌ 26 /5 / 1976 شۆڕشى گولانى پێشکه‌وتنخواز بلیسه‌ى شۆڕشى گه‌لانى کوردستان جارێکى تر بلند کرده‌وه‌ . له‌ 11 ـــ 16/ئابى / 1976 له‌ برلینى به‌ به‌شدارى 80 هه‌ڤاڵى پارتیمان کونفرانسێک به‌سترا ، له‌م کونفرانسه‌دا سه‌رکردایه‌تى کاتى پارتى که‌ پێشتر دانرا بوون ، په‌سه‌ند کرایه‌وه‌ که‌ پێکهاتبوو له‌ هه‌ڤاڵ مسعود بارزانى ، ئیدریس بارزانى ، سامى عبدالرحمان ، على عبدالله‌ ، نورى شاوه‌یس ، جوهر نامق ، ئازاد به‌روارى ، کریم سنجارى ، عارف تیفور ، محمد ره‌زا ، کمال کرکوکى ، دلشاد میران ، وریا سعاتى ، ئازاد خفاف و عبدالرحمان پێداوى . له‌م کونفراسه‌دا ره‌خنه‌یه‌کى زۆر له‌ شۆڕش گیرا و ئه‌م ره‌خنانه‌ش واى کرد که‌ جارێکى تر به‌ روحێکى تازه‌ و رێکخستنه‌ێکى په‌ته‌وه‌وه‌ ده‌ست به‌ ئیعاده‌ى رێکخستن بکرێته‌وه‌ و خه‌ڵکێکى زۆرى له‌ ده‌وره‌ى کۆ ببێنه‌وه‌ ، ئه‌م رێبازه‌ له‌ کونگره‌ى 9 یه‌م په‌سه‌ند کرا . له‌م کونفرانسه‌ درێژه‌ دان به‌ شۆڕش په‌سه‌ند کرا .

کونگره‌ى نویه‌م : 4/12/1975 . له‌ ناوه‌راستى مانگى 5/1979 له‌ گوندى شاوانه‌ له‌ ناوچه‌ى شنوى کوردستانى رۆژهه‌لات سه‌رکردایه‌تى کاتى و زۆربه‌ى ئه‌ندامانى کونگره‌ کۆبوونه‌وه‌ و بریارى به‌ستنى کونگره‌یان دا و بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ لیژنه‌ى ئاماده‌کارى کونگره‌یان پێک هێنا که‌ له‌م هه‌ڤاڵانه‌ى خواره‌وه‌ پێک هاتبوو : هه‌ڤاڵ ئیدریس بارزانى و على عبدالله‌ ، محمد مه‌لا قادر و رشید سندى و عارف تیفور و کریم سنجارى و وریا ساعاتى . لیژنه‌ى ئاماده‌کارى ده‌ست کرد به‌ ئاماده‌کارى بۆ به‌ستنى کونگره‌ که‌ دوو روانگه‌ى جیاواز هه‌بوون سه‌باره‌ت به‌ به‌ستن و نه‌به‌ستنى کونگره‌ . هۆیه‌کانى نه‌به‌ستنى کونگره‌ : 1. کوچى رێبه‌رى روحى نه‌ته‌وه‌ى کورد . 2. شاى ئێران به‌ هۆى شۆڕشى گه‌لانى ئێران تووشى شکست ببوو و له‌ تێروانینى رژێمى نوىَ سه‌باره‌ت به‌ شۆڕش دوو دل بوون . به‌ڵام سه‌ره‌راى ئه‌م دوو روانینه‌ ، بریار به‌ به‌ستنى کونگره‌ درا . ناکۆکى هه‌بوو ، به‌ڵام ناکۆکییه‌که‌ فکرى نه‌بوو هه‌ر بۆیه‌ش پاش ماوه‌یه‌ک زۆربه‌یان گه‌رانه‌وه‌ ناو پارتى . له‌ 4/12/1979 له‌ گوندى ده‌ربه‌ند له‌ ناوچه‌ى مه‌رگه‌وه‌رى پارێزگاى ورمىَ به‌ ئاماده‌بوونى 325 ئه‌ندام کونگره‌ به‌سترا له‌م کونگره‌یه‌دا وه‌فدێکى حزبى شیوعى به‌ سه‌رۆکایه‌تى ابو حکمت به‌شداربوون که‌ وه‌تارێکشیان خوێنده‌وه‌ و بروسکه‌ى پارته‌کانى کوردستانى تورکیا و سوریا خوێندرایه‌ . ئه‌م کونگره‌یه‌ 12 رۆژى خایاند و له‌م کونگره‌یه‌دا رێبازى بزوتنه‌وه‌ى ئازادى خوازى کورد په‌سه‌ند کرا . له‌م کونگره‌یه‌دا بریار درا که‌ پارتى رۆلى ناوبژیوان ببینێت له‌ نێوان حزبى دیموکراتى کوردستانى ئێران و کۆمارى ئیسلامى ئێران ، سه‌ره‌راى هه‌وڵێکى زۆر ئه‌م هه‌وڵانه‌ بىَ ئه‌نجام بوون . هه‌روه‌ها بریار درا به‌ دامه‌زراندنى به‌ره‌یه‌کى نیشتمانى عێراقى و هه‌روه‌ها به‌ره‌یه‌کى کوردستانى ، له‌م کونگره‌یه‌دا توراسى فکرى بارزانى نه‌مر بوو به‌ سه‌رچاوه‌یه‌کى فکرى و گۆرانکاریش له‌ مادده‌ى 5 پرۆگرام کرا . • هه‌ڤاڵ مسعود بارزانى به‌ کۆى ده‌نگ به‌ سه‌رۆکى پارتى هه‌ڵبژێردرا . کومیته‌ى ناوه‌ندى له‌ 21 ئه‌ندام پێک هات : على عبدالله‌ ، ئیدریس بارزانى ، نورى شاوه‌یس ، د ، رۆژ نورى شاوه‌یس ، فلک الدین کاکه‌یى ، فازل میرانى ، د . محمد ێالح جمعه‌ ، د . جرجیس حسن ، محمد مه‌لا قادر ، خورشید شێره‌ ، رشید عارف ، ملازم یونس ، ملازم على ، محمد سعید دۆسکى ، هوشیار زێبارى ، حمید به‌روارى ، هجر سندى ، رئیس عبدالله‌ ێدیق ، ئازاد به‌روارى ، د . سعید احمد بارزانى و نجم الدین یوسفى . ئه‌ندامانى کومیته‌ى ناوه‌ندى پێشوو ، ئه‌وانه‌ى رێزى پارتیمان به‌ جىَهێشت بوون له‌ رێزى پارتى ده‌ر کران جگه‌ له‌ ێالح یوسفى نه‌بێت که‌ ئه‌ویش به‌ بریارى بارزانى گه‌رابووه‌ عێراق . به‌ سه‌رۆکایه‌تى مسعود بارزانى له‌ ئوردوگاى زێوه‌ کومیته‌ى ناوه‌ندى کۆبووه‌ و له‌م کۆبوونه‌وه‌یه‌دا مه‌کته‌بى سیاسى پێک هێندرا : على عبدالله‌ / سکرتێر . هه‌ڤاڵ ئیدریس بارزانى ، فازل میرانى ، نورى شاوه‌یس ، د . محمد ێالح جمعه‌ ، رئیس عبدالله‌ له‌ ساڵى 1983 ، رۆژ نورى شاوه‌یس و د . جرجیس له‌ جێگاى نورى شاوه‌یس و رئیس عبدالله‌ کرانه‌ ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى . له‌ 1984 محمدى مه‌لا قادر له‌ جێگاى د . محمد ێالح هه‌ڵبژێردرا به‌ ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى . رووداوه‌کان : 1. هه‌ندێک له‌ ئه‌ندامنى سه‌رکردایه‌تى کاتى له‌ پارتى دابران و پارتێکى نوێیان پێک هێنا به‌ ناوى پارتى گه‌لى دیموکراتى کوردستان . 2. له‌ 28/11/1980 به‌ره‌ى نیشتمانى عێراقى ( جود ) له‌ نێوان ، پارتى دیموکراتى کوردستان و حزبى شیوعى عێراق و حزبى سوسیالیستى کوردستان و پارتى سوسیالیستى کورد پێک هات . 3. له‌ 13/11/1984 چوار پارتى ترى عێراقى و کوردستانى هاتنه‌ ناو به‌رى جود : حزبى گه‌لى دیموکراتى کوردستان ـــ حزبى الاشتراکى عێراقى ـــ کومه‌ڵه‌ى دیموکراتى عێراقى . 4. یه‌کێتى شه‌رى دژى به‌ره‌ جود هه‌ڵگیرساند به‌ڵام له‌ 1986 له‌ تاران ئاشت بوونه‌ له‌ نێوان پارتى و یه‌کێتى کۆتایى به‌م شه‌ره‌ هێنا . 5. له‌ 2/5/1988 به‌ره‌ى کوردستان پێک هات له‌ 7 حزبى کوردستانى : • پارتى دیموکرراتى کوردستان . • یه‌کێتى نیشتمانى کوردستان • حزبى شیوعى عێراقى ـــ اقلیمى کوردستان . • حزبى سوسیالیستى کوردستان . • حزبى سوسیالیستى کورد . • حزبى گه‌لى دیموکراتى کوردستان . • حزبى زه‌حمه‌ت کێشانى کوردستان .

6 . رژێمى به‌عسى عێراقى له‌ 16/3/1987 شارى هه‌له‌بجه‌یان کیمیا باران کرد . 7 . له‌ خواکورک 45 رۆژ شه‌ر له‌ نێوان هێزى پێشمه‌رگه‌ى کوردستان و رژێمى عێراق به‌رده‌وام بوو که‌ رژێم هێزێکى یه‌کجار زۆرى هێنابوو به‌ره‌کانى شه‌ر و له‌م به‌ره‌یه‌دا زه‌ربه‌یه‌کى گه‌وره‌ى لىَ که‌وت .

له‌ شۆڕشى گولان ئه‌م کارانه‌ى خواره‌وه‌ جىَبه‌جىَ کران : 1. ده‌ست کرا به‌ دروست کردنى په‌یوه‌ندییه‌کان و مه‌کته‌بى په‌یوه‌ندییه‌کانى ده‌ره‌وه‌ دانرا . 2. بڵاوکراوه‌یه‌کى هاوبه‌ش له‌گه‌ڵ دیموکرات بڵاوکرایه‌وه‌ . 3. په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ پارته‌کانى کوردستانى تورکیا و سوریا کرا . 4. ئیزگه‌ى کوردستان و رۆژنامه‌ى خه‌بات سه‌رله‌ نوىَ دامه‌زرایه‌وه‌ . 5. رێکخراوه‌ جه‌ماوه‌رییه‌کان زیندوو کرایه‌وه‌ . 6. ده‌زگاى په‌روه‌رده‌ى و ته‌ندروستى دانران . 7. ده‌وره‌ى کادیران کرانه‌وه‌ ( 7 ـــ 8 ) . 8. له‌ کونگره‌دا بریارى دامه‌زراندى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستانیان دا که‌ دابمه‌زرێن .

کونگره‌ى ده‌یه‌م : له‌ ساڵى 10/ 1989 کارى هه‌ڵبژاردنى لیژنه‌ى ئاماده‌کارى کونگره‌ى کۆتایى پىَ هات و هه‌ڵبژاردن کۆتایى پىَ هات به‌ڵام له‌به‌ر هه‌ندىَ هۆ کونگره‌ دوا خرا بۆ 2/12/1989 . له‌ 2/12/1989 کونگره‌ له‌ گوندى هاشم ئاوه‌ ( هێشماوه‌ ) ناوچه‌ى مه‌رگه‌وه‌ره‌ به‌ ئاماده‌بوونى 332 ئه‌ندام به‌سترا . سه‌رۆک بارزانى له‌م کونگره‌یه‌دا جارێکى تر به‌ هۆى گوشارى زۆرى ئه‌ندامانى کونگره‌ به‌ کۆى ده‌نگ به‌ سه‌رۆکى پارتى هه‌ڵبژێردرایه‌وه‌ . ئه‌ندامانى کومیته‌ى ناوه‌ندى له‌م هه‌ڤاڵانه‌ى خواره‌وه‌ پێک هات : هه‌ڤاڵ نێژیرڤان بارزانى ، فلک الدین کاکه‌یى ، رۆژ نورى شاوه‌یس ، جوهر نامق ، فازل میرانى ، هوشیار زێبارى ، جرجیس حسن ، عبدالمهیمن بارزانى ، حمید ئه‌فندى ، مسعود ساله‌یى ، رێبوار یلدا ، عزالدین به‌روارى ، ئازاده‌ قه‌ره‌داغى ، زعیم على ، پیروت احمد ، قادر قادر ، قادر عبدالعزیز ، د . على بابه‌ ، د . محمد ێالح ، عومه‌ر مێرگه‌سورى و کمال که‌رکوکى . ئه‌ندامانى مه‌کته‌بى سیاسى / نێچیرڤان بارزانى ، فازل میرانى ، رۆژنورى شاوه‌یس ، د . جرجیس حسن ، جوهر نامق ، هوشیار زێبارى و زعیم على .

کونگره‌ى یانزده‌هه‌م : کومیته‌ى ناوه‌ندى له‌ مانگى 3/3/1992 بریارى دا لیژنه‌ى ماوه‌ کارى کونگره‌ پێک هێنرا . له‌م کونگره‌یه‌دا چه‌ند پارتێکى کوردستانى بریاریان دا بێنه‌ ناو پارتى : 1. پارتى یه‌کگرتن ( سوسیالیست ، پاسول ، گه‌ل ) . 2. یه‌کێتى دیموکراتى کوردستان . 3. بزوتنه‌وه‌ى کوردى فه‌یلى موسلمان .

رۆژى 16/ئابى/1993 کونگره‌ له‌ شارى هه‌ولێر به‌سترا و له‌ 26/ئاب کوتایى پىَ هات . له‌م کونگره‌یه‌دا سه‌رۆک بارزانى به‌ کۆى ده‌نگ به‌ سه‌رۆکى پارتى هه‌ڵبژێردرا . هه‌ڤاڵ على عبدالله‌ / به‌ جێگرى سه‌رۆک . ئه‌ندامانى کومیته‌ى ناوه‌ندى له‌م هه‌ڤاڵانه‌ پێکهات : هه‌ڤاڵ نێچیرڤان بارزانى ، سامى عبدالرحمان ، هوشیار زێبارى ، جوهر نامق ، فازل میرانى ، د . رۆژ نورى ، ئازاد به‌روارى ، عزالدین به‌روارى ، عارف تیفور ، د . جرجیس حسن ، زعیم على ، ملازم سید کریم ، سعد عبدالله‌ ، رمزى شعبان ، فرنسو حریرى ، عبدالله‌ ئاگرین ، مسعود ساله‌یى ، قادر جه‌بارى ، نڤام الدین گلى ، ێلاح ده‌لو ، بروسک نورى ، کمال کرکوکى ، شه‌وکه‌ت شێخ یه‌زدین ، عومه‌ر بوتانى ، على سنجارى ، کریم سنجارى ، ملازم یونس ، جلیل فه‌یلى ، محمد مه‌لا قادر ، شیرین ئامێدى ، عومه‌ر عوسمان ، قادر قادر ، عبدالعزیز گیب ، سید کاکه‌ ، ملازم شوان ، درویش ئاغا ، حمه‌ى حاجى محمود . مه‌کته‌بى سیاسى به‌م شێوه‌یه‌ پێک هات : نێچیرڤان بارزانى ، جوهر نامق ، سامى عبدالرحمان ، هوشیار زێبارى ، فازل میرانى ، د . رۆژ نورى شاوه‌یس ، د . جرجیس حسن ، زعیم على ، حمه‌ى حاجى محمود ، ملازم سید کریم . پاش ماوه‌یه‌ک حمه‌ پارتى به‌ جێهێشت و عزالدین به‌روارى له‌ جێگاى بوو به‌ ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى وه‌ پاش شه‌هید بوونى ملازم سه‌ید که‌ریم ، هه‌ڤاڵ عارف تیفور بوو به‌ ئه‌ندامى مه‌کته‌بى سیاسى .

کونگره‌ى دوانزده‌ : له‌ 6 ــــ 14/10/1999 له‌ پایته‌ختى هه‌رێمى کوردستان به‌سترا . له‌ مانگى 5/1999 لیژنه‌ى ئاماده‌کارى کونگره‌ى دوانزده‌ پێک هات : فلک الدین کاکه‌یى سه‌رۆکى لیژنه‌ ، د . محمد سالح جومعه‌ / جێگرى سه‌رۆکى لیژنه‌ ، شیخ الله‌ ابراهیم ، ته‌مه‌ر ره‌مه‌زان ، نجم الدین یوسفى ، مامۆستا حسن و لیژنه‌ کاره‌کانى خۆى به‌ سه‌رکه‌وتووى جىَبه‌جىَ کرد . کونگره‌ له‌ 6/10/1999 له‌ شارى هه‌ولێر ده‌ستى پىَ کرد . له‌م کۆنگره‌یه‌دا کومیته‌ى ناوه‌ندى له‌ 37 ئه‌ندام کرا به‌ 31 ئه‌ندام و ( 9 ) ئه‌ندامى یه‌ده‌ک . سه‌رۆک بارزانى به‌ کۆى ده‌نگ به‌ سه‌رۆکى پارتى هه‌ڵبژێردرایه‌وه‌ . به‌م شێوه‌ى خواره‌وه‌ کومیته‌ى ناوه‌ندى پێک هات : هه‌ڤاڵ نێچیرڤان بارزانى ، مسرور بارزانى ، شوکت شیخ یزدین ، فازل میرانى ، د . رۆژ نورى شاویس ، هوشیار زێبارى ، سامى عبدالرحمان ، ئازاد به‌روارى ، کریم سنجارى ، نورى حمه‌ على ، عارف تیفور ، فریدون جوازویى ، زعیم على ، ێلاح ده‌لو ، جوهر نامق ، رمزى شعبان ، عومه‌ر بوتانى ، شیرین ئامیدى ، جمال موزکه‌ ، کمال کرکوکى ، سرباز هه‌ورامى ، فرنسو حریرى ، عومه‌ر عوسمان ، بروسکه‌ نورى شاویس ، سه‌فین رمزى ، قادر قادر ، عزالدین به‌روارى ، سعد عبدالله‌ ، محمد مه‌لا قادر ، د . جرجیس حسن ، یونس رۆژبه‌یانى . له‌م کونگره‌یه‌دا هه‌ڤاڵ على عبدالله‌ وه‌کو جێگرى سه‌رۆک هه‌ڵبژێردرا . ئه‌ندامانى مه‌کته‌بى سیاسى // هه‌ڤاڵ نێچیرڤان بارزانى ، هوشیار زێبارى ، مسرور بارزانى ، جوهر نامق ، فازل میرانى ، سامى عبدالرحمان ، ئازاد به‌روارى ، رۆژ نورى شاوه‌یس ، زعیم على

ئەمانەش ببینە

• مەسعوود بارزانی
• مەلا مستەفا بارزانی
• نێچیرڤان بارزانی