جیھانی عەرەب: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
تاگەکان: ئەگەری پیاھەڵدان دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
No edit summary
تاگەکان: دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
ھێڵی ٤: ھێڵی ٤:
گەورەترین وڵات جەزائیر
گەورەترین وڵات جەزائیر


بچوکتربن دورگەکانی قەمەر
بچوکترین دورگەکانی قەمەر


== وڵاتانی ئەندام ==
== وڵاتانی ئەندام ==

وەک پێداچوونەوەی ‏٢١:٤٥، ٩ی ئابی ٢٠٢٢

ئەو وڵاتانەی کە زمانی عەرەبی تاکە زمانی ڕەسمییە بە سەوز نیشان دەدرێت و ئەو وڵاتانەی کە عەرەبی یەکێکە لە زمانە فەرمییەکان بە شین نیشان دەدرێت بە کۆی گشتی بە (جیھانی عەرەب) ناودەبرێن.

جیھانی عەرەب (عەرەبی: العالم العربي) ئاماژەیە بە وڵاتگەلی عەرەبی-ئاخێو، کە لە ئۆقیانووسی ئاتلانتیک لە ڕۆژاوا ھەتا دەریای عەرەبی لە ڕۆژھەڵات، وە لە دەریای ناوین لە باکوور ھەتا قۆچی ئەفریقا و ئۆقیانووسی ھیند لە باشوور، دەگرێتەوە. ئەمە بریتییە لە ٢٢ وڵات و ٤٢٣ میلیۆن جەماوەر کە لە باکووری ئافریقا و ڕۆژاوای ئاسیادا بڵاو بوونەتەوە.[١]

گەورەترین وڵات جەزائیر

بچوکترین دورگەکانی قەمەر

وڵاتانی ئەندام

مێژوو

ئەسڵی عەرەبەکان دەگەڕێتەوە بۆ گروپێکی سامی لە نیمچەدوورگەی عەرەبی بە سنوورە سروشتیەکانی ئێستاییەوە لە کاتی کۆچ و کۆچبەرانی یەک لەدوای یەک لە نیمچە دوورگەی عەرەبەوە کە لە سەردەمانی کۆنەوە دەستی پێکرد و بە هاتنی ئیسلامەوە گەیشتە لوتکەی خۆیان. میسر لە ساڵی ٦٣٩ی زایینیدا کرایەوە و بڵاوبوونەوەی ئیسلام لە مەغریب بە دەستی عقبە کوڕی نافی و پاشان سەرکردەی موسڵمان موسا کوڕی ناسر دەستی پێکرد و لە ساڵی ٩٢ی کۆچیدا موسڵمانانی ژێر دەسەڵاتی تارق کوڕی زیاد دوای کردنەوەی مەغریب دەستیان بە کردنەوەی ئەندەلوس کرد، ئیسلام لە سەدەی ٨ بۆ ١١دا لە میسرەوە چووە ناو سوودانەوە. سەرکەوتن دەرگای بۆ عوسمانییەکان کردەوە لە شەڕی مەرجی دابیق بۆ چوونە ناو دیمەشق و سەلیمی یەکەم بە ئاسانی چوومە ژوورەوە. دەستی کرد بە ئامادەکاری بۆ کردنەوەی میسر و نەهێشتنی دەوڵەتی مەملووک دوای ئەوەی دەستی بەسەر دیمەشقدا گرت بە لاوازی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی و جەنگی جیھانی یەکەم و شۆڕشی گەورەی عەرەبی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی ڕووخا و موڵک و موڵک لە خاکی عەرەبدا لە نێوان فەڕەنسا و بەریتانیادا بەشکرا، کە عەرەبەکانی بەسەر دەوڵەتدا دابەشکرد.[٢]

سەرچاوەکان

  1. ^ "World Arabic Language Day | United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization". web.archive.org. 2017-10-27. Retrieved 2021-09-28.
  2. ^ "الوطن العربي", ويكيبيديا (بە عەرەبی), 2021-09-10, retrieved 2021-09-28