لیمۆ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
Rannda (لێدوان | بەشدارییەکان) ب زیادکردنی خێرای پۆلی خواردن و خواردنەوەکان (بە HotCat) |
ئاسۆ (لێدوان | بەشدارییەکان) No edit summary |
||
| ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
{{خاوێنکردن}} |
|||
[[پەڕگە:Lemon.jpg|چەپ|220px|وێنۆک|وێنەی لیمۆ]] |
[[پەڕگە:Lemon.jpg|چەپ|220px|وێنۆک|وێنەی لیمۆ]] |
||
[[لیمۆ]] شوێنی سەرەکی باکووری [[هیندستان]]ە لە [[ئاسیا]]. لە سەدەی ١ ی زاینیدا گەیشتۆتە باشووری [[ئیتاڵیا]] لە [[ئەوروپا]]. |
[[لیمۆ]] شوێنی سەرەکی باکووری [[هیندستان]]ە لە [[ئاسیا]]. لە سەدەی ١ ی زاینیدا گەیشتۆتە باشووری [[ئیتاڵیا]] لە [[ئەوروپا]]. |
||
| ھێڵی ٣٤: | ھێڵی ٣٥: | ||
[[پۆل:خواردن و خواردنەوەکان]] |
[[پۆل:خواردن و خواردنەوەکان]] |
||
[[an:Limón]] |
|||
[[ar:ليمون]] |
|||
[[arz:لامون]] |
|||
[[ast:Citrus limon]] |
|||
[[az:Limon]] |
|||
[[bat-smg:Cėtrėna]] |
|||
[[be:Лімон]] |
|||
[[be-x-old:Лімон]] |
|||
[[bg:Лимон]] |
|||
[[bn:লেবু]] |
|||
[[bo:ལེ་མོན།]] |
|||
[[br:Suraval]] |
|||
[[bs:Limun]] |
|||
[[ca:Llimoner]] |
|||
[[cs:Citron]] |
|||
[[cv:Лимон]] |
|||
[[cy:Lemon]] |
|||
[[da:Citron]] |
|||
[[de:Zitrone]] |
|||
[[dsb:Citronowy bom]] |
|||
[[el:Λεμόνι]] |
|||
[[en:Lemon]] |
|||
[[eo:Citrono]] |
|||
[[es:Citrus × limon]] |
|||
[[et:Harilik sidrunipuu]] |
|||
[[eu:Limoi]] |
|||
[[fa:لیموترش]] |
|||
[[fi:Sitruuna]] |
|||
[[fr:Citron]] |
|||
[[ga:Líomóid]] |
|||
[[gl:Limón]] |
|||
[[gu:લીંબુ]] |
|||
[[gv:Limon]] |
|||
[[he:לימון]] |
|||
[[hi:नीबू]] |
|||
[[hr:Limun]] |
|||
[[hsb:Citronowc]] |
|||
[[ht:Sitron]] |
|||
[[hu:Citrom]] |
|||
[[id:Sitrun]] |
|||
[[io:Citrono]] |
|||
[[is:Sítróna]] |
|||
[[it:Citrus × limon]] |
|||
[[ja:レモン]] |
|||
[[jv:Lémon]] |
|||
[[ka:ლიმონი]] |
|||
[[kaa:Limon]] |
|||
[[kk:Лимон]] |
|||
[[kn:ನಿಂಬೆ]] |
|||
[[ko:레몬]] |
|||
[[koi:Лимон]] |
|||
[[kv:Лимон]] |
|||
[[la:Limon]] |
|||
[[lb:Zitroun]] |
|||
[[ln:Ndímo]] |
|||
[[lt:Tikrasis citrinmedis]] |
|||
[[lv:Citrons]] |
|||
[[mk:Лимон]] |
|||
[[ml:നാരകം]] |
|||
[[mn:Нимбэг]] |
|||
[[mrj:Лимон]] |
|||
[[ms:Lemon]] |
|||
[[my:ရှောက်]] |
|||
[[nah:Limacuahuitl]] |
|||
[[ne:कागती]] |
|||
[[nl:Citroen (vrucht)]] |
|||
[[nn:Sitron]] |
|||
[[no:Sitron]] |
|||
[[nv:Chʼil łitsooí díkʼǫ́zhígíí]] |
|||
[[oc:Citron]] |
|||
[[os:Лимон]] |
|||
[[pl:Cytryna zwyczajna]] |
|||
[[pms:Citrus limon]] |
|||
[[pnb:نمبو]] |
|||
[[ps:ليمو]] |
|||
[[pt:Limão]] |
|||
[[qu:Puquy k'allku]] |
|||
[[ro:Lămâi]] |
|||
[[ru:Лимон]] |
|||
[[sa:निम्बूकम्]] |
|||
[[sc:Limone]] |
|||
[[scn:Citrus limon]] |
|||
[[sh:Limun]] |
|||
[[simple:Lemon]] |
|||
[[sl:Limona]] |
|||
[[so:Liin dhanaan]] |
|||
[[sq:Limoni]] |
|||
[[sr:Limun]] |
|||
[[su:Jeruk mipis]] |
|||
[[sv:Citron]] |
|||
[[sw:Limau]] |
|||
[[ta:எலுமிச்சை]] |
|||
[[te:నిమ్మ]] |
|||
[[tg:Лимӯ]] |
|||
[[th:เลมอน]] |
|||
[[tl:Lemon]] |
|||
[[to:Lemani]] |
|||
[[tr:Limon]] |
|||
[[tum:Zobala]] |
|||
[[udm:Лимон]] |
|||
[[uk:Лимон]] |
|||
[[ur:لیموں]] |
|||
[[vi:Chanh tây]] |
|||
[[vo:Limoeiro]] |
|||
[[war:Limon]] |
|||
[[yi:לימענע]] |
|||
[[zh:柠檬]] |
|||
[[zh-min-nan:Lê-bóng]] |
|||
[[zh-yue:檸檬]] |
|||
وەک پێداچوونەوەی ١٣:٤٣، ٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠١١
 | ئەم وتارە لەوانەیە پێویستی بە خاوێنکردن ھەبێت تا بگات بە شێوازی ستانداردی نووسین. |
لیمۆ شوێنی سەرەکی باکووری هیندستانە لە ئاسیا. لە سەدەی ١ ی زاینیدا گەیشتۆتە باشووری ئیتاڵیا لە ئەوروپا.
مێژووی لیمۆ
لیمۆ یەكێك لە میوە ئاودارەكانە ، كە لە بنەماڵی رووەكی جۆری ( Citrus )ـە , سەرچاوەی پەیدا بوونی ئەم میوەیە بەتەواوەتی روون و ئاشكرا نیە ، لەبەر ئەوەش زانایان رای جیاوازیان هەیە لەسەر نیشتیمانی دایك بۆ لیمۆ ، هەندێك دەڵین وڵاتی هیندە یان چین و هەندێكی تریش پێیان وایە لە باشور و باشوری رۆژئاوای كیشوەری ئاسیا بۆ یەكەم جار بڵاو بووتەوەو دوای ئەوە بەرەو رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئافریقا بڵاو بووتەوە لە نزیكەی ساڵی 700 ی زاینی ، دوای ئەوە بڵاو بوویەوە بەرەو ئەوروپا و دوایش لە دوای ساڵانی 1493ز كە كریستوف كولومبو ئامریكای دۆزیەوە لیمۆ گەیشتە ئامریكاو لەوێش تۆی لیمویان چاند و بەكارهێنرا وەكو رووەكی جوانكاری و بۆ كاری پزیشكیش سوودی لێ وەردەگیرا.
ڤیتامین و كانزاكانی ناو لیمۆ لە هەر 100 گرامێك
- ڤیتامین B1 ......... 0.04 ملگم
- ڤیتامین C............ 50 ملگم
- كالسیوم ............. 40 ملگم
- فسفۆرات ........... 22ملگم
- كاربۆهایدراد ......... 8.7 گرام
- پڕۆتین ............ 9گرام
- ووزە ............ 32 كیلو كالێری
سوودەكانی لیمۆ
- سوودی بۆ گەدە : ئاوی لیمۆ بەتایبەت ئەگەر لەگەڵ ئاوی گەرم تێكەڵ بكرێت كێشەی دڵە سۆزە ( Heartburn ) كەم دەكاتەوە و ئارامی دەبەخشێت بە گەدە. و هەروەها یارمەتی هەرسكردنی خواردن دەدات .
- لیمۆ پێست جوانتر و گەنجتر دەكات بەهۆی رێژەیەكی بەر چاو لە ڤیتامین C كە دژە ئوكسانە و خواردنی روژانە گلاسێك لە ئاوی لیمۆ رێگری دەكات لە زوو دروست بوونی لوچ لە سەرچاوی مرۆڤ .
- ئاوی لیمۆ بۆ دەم و ددان باشە و ژانی ددان و پودی كەم دەكاتەوە و هەروەها وەكو پاككەرەوە وایە بۆ دەم و ددان .
- لیمۆ یارمەتی دەرە بۆ چاكبونەوەی هەوكردنی گەرو ( tonsillitis ) ئەمەش بە تێوەردانی ئاو لەدەم ( خڕ خڕە) ، و باشتر وایە نیو لەت لیمۆ لەگەڵ نیو گلاس ئاوبێت .
- بۆ كەم كردنەوەی كیش زۆر باشە زۆربەی سەرچاوەكان ئاماژە بەمە دەكەن كە تێكەڵكردنی ئاوی لیمۆ لەگەڵ ئاوی شلەتێن و خواردنەوەی روژانە گلاسێك لەم شەربەتە دەبێتە هۆی كەم كردنەوەی كێش لە دوای ماوەیەك لە بەكارهێنانی .
- خواردنی لیمۆ پەستانی خوین نزم دەكاتەوە (High blood pressure) و بۆ ئەم كەسانەی كێشەی پەستان بەرزی خوینیان هەیە زۆرباشە بەڵام بە رێژەیەكی گونجاو .
- لیمۆ بۆكەم كردنەوەی كێشەكانی تەنگە نەفەس ( Asthma ) باشە و هەناسەدان فراوانتر دەكات.
- بۆ رۆماتیزم ( Rheumatism ) باشەو و هەروەها یارمەتی چاكبونەوەی هەوكردنی جومگەكان (arthritis ) دەدات .
- خواردنی لیمۆ بۆ ئەوكەسانەی سەرئێشە یان هەڵامەتیان هەیە ، تا رادەیەك ئارامیان دەكات .
- رێژەی تووشبوون بە نەخۆشی ( Atherosclerosis ) رەقبونی دەمارەكانی دڵ كەم دەكاتەوە .
چۆنیەتی خواردنی لیمۆ بۆ ئەوەی زیاترین سوودی لێ ببینن
باشتر وایە كە نیو لەت لیمۆ بكەیتە ناو گلاسێك ئاوی شیرتێن و رۆژانە گلاسێك لەم شەربەتە بخۆیت ، و بۆ ئەو كەسانەی كە كێشیان زۆرە و قەڵەون وا باشە رۆژانە دوو گلاس لەم شەربەتە بخون . لەگەڵ ئەوەش نالێین لیمۆ وەكو میوە نەخورێت ، بەڵام زۆرینەی سەرچاوەكان ئەم رێگایەی كەباسمان كرد بە باشتر دەزانن بۆ زیاتر سوود وەرگرتن .