ھێزی بەرەوناوەند: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب r2.6.3) (بۆت زیادکردن: sn:Fosi yehudzivapakati
ب r2.6.7) (بۆت زیادکردن: am:አዙሪት ጉልበት; دەستکاریی جوانکاری
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Centripetal force diagram.svg|thumb|200px|ئەوەی لەم وێنەیەدا ھاتووە:<br/>
[[پەڕگە:Centripetal force diagram.svg|thumb|٢٠٠px|ئەوەی لەم وێنەیەدا ھاتووە:<br />
<div style="direction:ltr; text-align:left">
<div style="direction:ltr; text-align:left">
Orbit: خولگە <br/>
Orbit: خولگە <br />
Axis: تەوەرە <br/>
Axis: تەوەرە <br />
Centripetal force: ھێزی بەرەوناوەند <br/>
Centripetal force: ھێزی بەرەوناوەند <br />
Velocity: خێرایی
Velocity: خێرایی
</div>
</div>
]]
]]


'''ھێزی بەرەوناوەند''' یان '''ھێزی ڕووبەناوەند''' یان '''ھێزی ڕاکێشران بەرەو ناوەند''' ئەو [[ھێز (فیزیک)|ھێزەیە]] کە [[تەنی فیزیکی|تەنێک]] ناچار بە شۆنکەوتنی ڕێڕەوێکی [[کەوانە|کەوانەیی]] دەکات: ئاراستەی ھەمیشە ستوون لەسەر [[خێرایی|خێراییی تەنەکە]]، بەرەو ناوەندی کەوانەکەیە. ئەم ھێزە لەسەر ھەر تەنێک کە لە دەوری ناوەند یان چەقێکدا بسووڕێتەوە کار دەکات. بۆ نموونە، ھەر [[ھەسارە|ھەسارەیەک]] لە ئاسماندا کە بە دەوری [[ئەستێرە|ئەستێرەیەکدا]] دەسووڕێتەوە، ھێزی بەرەوناوەندی ئەستێرەکە ئەو لە [[خولگە|خولگەکەیدا]] ڕادەگرێت. [[ئیساک نیوتن]] دەڵێت: "ھێزێکی بەرەوناوەند ئەوەیە کە بەھۆیەوە تەنەکان ڕادەکێشرێن یان ھەڵدەپێچرێن، یان ھەر چۆنێک بێت دەخوازرێن، بەرەو خاڵێک وەک بەرەو ناوەندێک".<ref>ئەمە دەقی وتەکەی نیوتنە بە زمانی ئینگلیزی:
'''ھێزی بەرەوناوەند''' یان '''ھێزی ڕووبەناوەند''' یان '''ھێزی ڕاکێشران بەرەو ناوەند''' ئەو [[ھێز (فیزیک)|ھێزەیە]] کە [[تەنی فیزیکی|تەنێک]] ناچار بە شۆنکەوتنی ڕێڕەوێکی [[کەوانە|کەوانەیی]] دەکات: ئاراستەی ھەمیشە ستوون لەسەر [[خێرایی|خێراییی تەنەکە]]، بەرەو ناوەندی کەوانەکەیە. ئەم ھێزە لەسەر ھەر تەنێک کە لە دەوری ناوەند یان چەقێکدا بسووڕێتەوە کار دەکات. بۆ نموونە، ھەر [[ھەسارە|ھەسارەیەک]] لە ئاسماندا کە بە دەوری [[ئەستێرە|ئەستێرەیەکدا]] دەسووڕێتەوە، ھێزی بەرەوناوەندی ئەستێرەکە ئەو لە [[خولگە|خولگەکەیدا]] ڕادەگرێت. [[ئیساک نیوتن]] دەڵێت: "ھێزێکی بەرەوناوەند ئەوەیە کە بەھۆیەوە تەنەکان ڕادەکێشرێن یان ھەڵدەپێچرێن، یان ھەر چۆنێک بێت دەخوازرێن، بەرەو خاڵێک وەک بەرەو ناوەندێک".<ref>ئەمە دەقی وتەکەی نیوتنە بە زمانی ئینگلیزی:
<p style="direction:ltr">A centripetal force is that by which bodies are drawn or impelled, or in any way tend, towards a point as to a center.</p>
<p style="direction:ltr">A centripetal force is that by which bodies are drawn or impelled, or in any way tend, towards a point as to a center.</p>
</ref>
</ref>
ھێڵی ١٩: ھێڵی ١٩:
[[پۆل:فیزیک]]
[[پۆل:فیزیک]]


[[am:አዙሪት ጉልበት]]
[[be-x-old:Нармальнае паскарэньне]]
[[be-x-old:Нармальнае паскарэньне]]
[[ca:Força centrípeta]]
[[ca:Força centrípeta]]

وەک پێداچوونەوەی ‏١٩:٠٤، ٢٢ی تشرینی دووەمی ٢٠١١

ئەوەی لەم وێنەیەدا ھاتووە:
Orbit: خولگە
Axis: تەوەرە
Centripetal force: ھێزی بەرەوناوەند
Velocity: خێرایی

ھێزی بەرەوناوەند یان ھێزی ڕووبەناوەند یان ھێزی ڕاکێشران بەرەو ناوەند ئەو ھێزەیە کە تەنێک ناچار بە شۆنکەوتنی ڕێڕەوێکی کەوانەیی دەکات: ئاراستەی ھەمیشە ستوون لەسەر خێراییی تەنەکە، بەرەو ناوەندی کەوانەکەیە. ئەم ھێزە لەسەر ھەر تەنێک کە لە دەوری ناوەند یان چەقێکدا بسووڕێتەوە کار دەکات. بۆ نموونە، ھەر ھەسارەیەک لە ئاسماندا کە بە دەوری ئەستێرەیەکدا دەسووڕێتەوە، ھێزی بەرەوناوەندی ئەستێرەکە ئەو لە خولگەکەیدا ڕادەگرێت. ئیساک نیوتن دەڵێت: "ھێزێکی بەرەوناوەند ئەوەیە کە بەھۆیەوە تەنەکان ڕادەکێشرێن یان ھەڵدەپێچرێن، یان ھەر چۆنێک بێت دەخوازرێن، بەرەو خاڵێک وەک بەرەو ناوەندێک".[١]

ھێزی پێچەوانەی، ھێزی دژەناوەندە.

سەرچاوە

  1. ^ ئەمە دەقی وتەکەی نیوتنە بە زمانی ئینگلیزی:

    A centripetal force is that by which bodies are drawn or impelled, or in any way tend, towards a point as to a center.