جەلیل گادانی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب گۆڕینی ناونیشانی بەش: پەیوەندیدار ← ئەمانەش ببینە بە بەکارھێنانی ئامراز
زیاد کردنی زانیاری بەرهەمەکانی جەلیل گادانی
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری
ھێڵی ٢٥: ھێڵی ٢٥:
== لەتبوونی حیزبی دێموکرات دوای کۆنگرەی ١٣ ==
== لەتبوونی حیزبی دێموکرات دوای کۆنگرەی ١٣ ==
ساڵی ٢٠٠٦ و ماوەیەک دوای کۆنگرەی ١٣ی حیزبی دێموکرات کە تێیدا [[مستەفا ھیجری]] وەکوو سکرتێری ئەو حیزبە ھەڵبژێردرا، کێشە و ناکۆکی ناوخۆیی سەریان ھەڵدایەوە، بەڵام نەک لە نێوان دوو ڕەوتی پێشوو، بەڵکوو لە نێوان لایەنێک بە سەرۆکایەتی مستەفا ھیجری و لایەنێک بە سەرۆکایەتی [[عەبدوڵڵا حەسەنزادە|عەبدوڵڵا حەسەن زادە]] سکرتێری پێشوو. ناکۆکی ئەمجارە لە سەر پەڕاوێز خران و دەرکرانی بەشێک لە ئەندامانی حیزبی دێموکرات بوو کە دواتر خۆیان لە باڵی [[عەبدوڵڵا حەسەنزادە|عەبدوڵا حەسەن زادە]] دا بینییەوە. بە گوتەی ئەو لایەنە، باڵی مستەفا ھیجری لە ھەوڵی تەسفیە کردنی تەواوی حیزبەکە بووە لە ناڕازییەکان و ڕەخنە گرانی ئەو حیزبە. ھەر بۆیە ساڵی ٢٠٠٦، باڵی [[عەبدوڵڵا حەسەنزادە|عەبدوڵڵا حەسەن زادە]] خۆیان وەکوو [[حیزبی دێموکراتی کوردستان (حدک)|حیزبی دێموکراتی کوردستان]] (بێ ناوی ئێران) ڕاگەیاند و ڕیزەکانی خۆیان لە [[حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران]] جیا کردەوە.<ref>زاگرۆس پۆست، https://zagrospost.com/16015</ref> جەلیل گادانی خۆی ڕیزی خۆی و کەسانی نزیک لە خۆی خستە ڕیزی [[حیزبی دێموکراتی کوردستان (حدک)|حیزبی دێموکراتی کوردستان]] بە سەرۆکایەتی [[عەبدوڵڵا حەسەنزادە|عەبدوڵڵا حەسەن زادە]]. لە کۆنگرەی ١٤ و یەکەم کۆنگرەی دوای لەت بوون، حەسەن زادە خۆی بۆ ھیچ پلەیەکی حیزبی کاندید نەکرد و [[خالید عەزیزی]] وەکوو سکرتێر ھەڵبژێردرا و جەلیل گادانی بوو بە ڕاوێژکاری کۆمیتەی ناوەندی و بەرپرسی کۆمیتەی چاودێری بەرنامە و ئەساسنامە. لەو کاتەوە زنجیرەیەک وتوێژ لە ئارا دابووە کە ھەر دوو حیزبەکە تێکەڵ بنەوە.<ref name=":0"/>
ساڵی ٢٠٠٦ و ماوەیەک دوای کۆنگرەی ١٣ی حیزبی دێموکرات کە تێیدا [[مستەفا ھیجری]] وەکوو سکرتێری ئەو حیزبە ھەڵبژێردرا، کێشە و ناکۆکی ناوخۆیی سەریان ھەڵدایەوە، بەڵام نەک لە نێوان دوو ڕەوتی پێشوو، بەڵکوو لە نێوان لایەنێک بە سەرۆکایەتی مستەفا ھیجری و لایەنێک بە سەرۆکایەتی [[عەبدوڵڵا حەسەنزادە|عەبدوڵڵا حەسەن زادە]] سکرتێری پێشوو. ناکۆکی ئەمجارە لە سەر پەڕاوێز خران و دەرکرانی بەشێک لە ئەندامانی حیزبی دێموکرات بوو کە دواتر خۆیان لە باڵی [[عەبدوڵڵا حەسەنزادە|عەبدوڵا حەسەن زادە]] دا بینییەوە. بە گوتەی ئەو لایەنە، باڵی مستەفا ھیجری لە ھەوڵی تەسفیە کردنی تەواوی حیزبەکە بووە لە ناڕازییەکان و ڕەخنە گرانی ئەو حیزبە. ھەر بۆیە ساڵی ٢٠٠٦، باڵی [[عەبدوڵڵا حەسەنزادە|عەبدوڵڵا حەسەن زادە]] خۆیان وەکوو [[حیزبی دێموکراتی کوردستان (حدک)|حیزبی دێموکراتی کوردستان]] (بێ ناوی ئێران) ڕاگەیاند و ڕیزەکانی خۆیان لە [[حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران]] جیا کردەوە.<ref>زاگرۆس پۆست، https://zagrospost.com/16015</ref> جەلیل گادانی خۆی ڕیزی خۆی و کەسانی نزیک لە خۆی خستە ڕیزی [[حیزبی دێموکراتی کوردستان (حدک)|حیزبی دێموکراتی کوردستان]] بە سەرۆکایەتی [[عەبدوڵڵا حەسەنزادە|عەبدوڵڵا حەسەن زادە]]. لە کۆنگرەی ١٤ و یەکەم کۆنگرەی دوای لەت بوون، حەسەن زادە خۆی بۆ ھیچ پلەیەکی حیزبی کاندید نەکرد و [[خالید عەزیزی]] وەکوو سکرتێر ھەڵبژێردرا و جەلیل گادانی بوو بە ڕاوێژکاری کۆمیتەی ناوەندی و بەرپرسی کۆمیتەی چاودێری بەرنامە و ئەساسنامە. لەو کاتەوە زنجیرەیەک وتوێژ لە ئارا دابووە کە ھەر دوو حیزبەکە تێکەڵ بنەوە.<ref name=":0"/>

== بەرهەمەکانی جەلیل گادانی ==

* پەنجا ساڵ خەبات
* یادداشتهای یک پیشمەگ قهرمان ـ شاپور فیروزی
* چرچەی فەرماندە : بەشێک لە ژیان و خەباتی شەهید محەممەد ئەمین بارام میرزا ناسراو بە چرچه لە بیرەوەریی هاوڕێیانی دا
* ژیان و خەباتی جەلیل گادانی ـ لە داهاتوودا چاپ دەبێ

=== وەرگێڕان ===

* اسیر فرشته وش
* بی خانمان
* پایان شب سیه
* خەرمانی خەم و پەژارە
* شۆڕشی مەشرووتە
* سێ شانۆ
* با نەبێتە درۆی پاش مردوو
* یەکیەتیی قەومی کورد و ماد
* چارەنووسی مرۆڤێک
* کۆمەڵێک بەیت و باو و گۆرانی
* قیام بابک خرم دین ـ شانۆنامە
* کورتە مێژووی ئەدەبی فارسی
* انسان چگونه غول شد


== ئەمانەش ببینە ==
== ئەمانەش ببینە ==
* [[ئەحمەد تۆفیق]]
* [[ئەحمەد تۆفیق]]
* [[حیزبەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]
* [[حیزبەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان|حیزبەکانی ڕۆژھەڵاتی کوردستان]]
* [[حیزبی دێموکراتی کوردستان (حدک)|حیزبی دێموکراتی کوردستان]]
* [[حیزبی دێموکراتی کوردستان (حدک)|حیزبی دێموکراتی کوردستان]]
* [[حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران]]
* [[حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران]]
ھێڵی ٤٤: ھێڵی ٦٧:
[[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٣٤]]
[[پۆل:لەدایکبووانی ١٩٣٤]]
[[پۆل:مردووانی ٢٠٢٠]]
[[پۆل:مردووانی ٢٠٢٠]]
[[پۆل:کەسایەتی سیاسی]]
[[پۆل:حیزبە کوردییەکان]]

وەک پێداچوونەوەی ‏١٧:٥٣، ١١ی ئابی ٢٠٢٠

جەلیل گادانی

لەدایکبوون١٩٣٤
مەرگ٦ی ئابی ٢٠٢٠
ھۆکاری مەرگنەخۆشیی کۆڕۆنا
شوێنی گۆڕگۆڕستانی شەھیدانی حیزبی دێموکڕات، کۆیە
نەتەوەکورد
ناوەکانی ترمام جەلیل، مامە گیان
پەروەردەبەکالۆریۆس (لیسانس)ی زمانی فەڕانسی
چالاکبوون١٩٤٨–٢٠٢٠
حیزبی سیاسیحیزبی دیموکراتی کوردستان

جەلیل گادانی (لەدایکبووی ١٩٣٤ – مردووی ٦ی ئابی ٢٠٢٠) سیاسی و ئەندامێکی لەمێژینەی حیزبی دێموکراتی کوردستان (حدک) بوو کە لە سەردەمی کۆماری کوردستانەوە تێکەڵ بە ژیانی سیاسی و حیزبی بوو و چەندین دەورە ئەندامی سەرکردایەتی و بۆ ماوەی ٨ ساڵ سکرتێری حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران ـ ڕێبەرایەتی شۆڕشگێر بوو. ناوبراو ڕۆژی ٦ی ئابی ٢٠٢٠ لە تەمەنی ٨٦ ساڵیدا لە باشووری کوردستان کۆچی دوایی کرد.[١] بەگوتەی زۆربەی کەسایەتییە سیاسییەکانی ھەر چوار پارچەی کوردستان، جەلیل گادانی ڕۆڵێکی گرنگی لە مێژووی بزووتنەوەی سیاسیی کورد بە تایبەت لە رۆژھەڵاتی کوردستاندا ھەبووە.[٢]

ژیاننامە

جەلیل گادانی لە دایکبووی ساڵی ١٩٣٤ لە شاری مەھاباد لە رۆژھەڵاتی کوردستانە. خوێندنی سەرەتایی و ناوەندیی و دوا ناوەندی ھەر لەو شارە درێژە پێ داوە. ناوبراو ساڵی ١٩٤٨ بە ھۆی ئەحمەد تۆفیقەوە بە ناوی نھێنی حەبیبزادە بووە بە ئەندامی حیزبی دێموکراتی کوردستان. دواتر لە لایەن حکوومەتی ئەو کاتی ئێرانەوە چەند جار زیندانی دەکرێ و سەرجەم بۆ ماوەی ١٣ ساڵ لە زینداندا ماوەتەوە. ھەر لە ماوەی زینداندا درێژە بە خوێندنی زانکۆ دەدەا و ساڵی ١٩٧٢ دەتوانێ بەکالۆریۆس یان لیسانسی زمانی فەڕانسی وەدەست بێنێ. ساڵی ١٩٧٩ کە لە ئێران شۆڕش ڕوو دەدا، جەلیل گادانی وەکوو ئەندامی ڕێبەری حیزبی دێموکرات ھەڵدەبژێردرێ. لە ساڵی ١٩٨٨ لە کۆنگرەی ٨ی حیزبی دێموکرات بە ھۆی کێشەی ناوخۆیی لەو حیزبە جیا دەبێتەوە و لە ژێر ناوی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران ـ ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێر وەکوو سکرتێری ئەو حیزبە ھەڵدەبژێردرێ و بۆ ماوەی ٨ ساڵ کەسی یەکەمی ئەو حیزبە دەبێ و لە ساڵی ١٩٩٦ دووبارە لەگەڵ حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران یەک دەگرنەوە. لە ساڵی ٢٠٠٦ ماوەیەک دوای کۆنگرەی ١٣ دووبارە حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران تووشی لێکترازان دەبێ و جەلیل گادانی لەگەڵ حیزبی دێموکراتی کوردستان دەکەوێ و وەکوو ڕاوێژکاری کۆمیتەی ناوەندی و بەرپرسی کۆمیسیۆنی چاودێری دیاری دەکرێ.[٣] جەلیل گادانی خاوەنی چەندین کتێبی سیاسی و ئەدەبییە.

کۆنگرەی ٨ی حیزبی دێموکرات و لێک ترازان

ساڵی ١٩٨٨، کۆنگرەی ٨ی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران بەسترا. لەو کۆنگرەیەدا کێشە و ناکۆکی کەوتە نێوان ئەندامانی کۆنگرە، لایەنێک بە سەرۆکایەتیی عەبدولڕەحمان قاسملوو و لایەنێک بە سەرۆکایەتیی جەلیل گادانی. کێشەکە لە سەر ئەوە بوو کە عەبدولڕەحمان قاسملوو کە تا ئەو کات سکرتێری حیزبی دێموکرات بوو، لیستەیەکی پێشکەش بە کۆنگرە کرد بە ناوی لیستەی فیکس و داوای ئەوەی لە ئەندامانی کۆنگرە کرد کە دەبێ بۆ ھەڵبژاردنی ئەندامانی کۆمیتەی ناوەندی دەنگ بەو لیستەیە بدەن و ھیچ کەسی دیکە لە دەرەوەی ئەو لیستەیە نابێ کاندید بکرێ. ئەوەش ناڕەزایەتی بەشێکی زۆر ە ئەندامانی کۆنگرەی لێ کەوتەوە. دوای ئەوەی کێشە و ئاڵۆزی لە نێو کۆنگرەدا دروستبوو و ئەندامانی کۆنگرە بە سەر دوو بەرە دا دابەشبوون، لایەنی ناڕازی کە دژی لیستەی فیکس بوون، ڕیزی خۆیان جیا کردەوە و لە ژێر ناوی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران ـ ڕێبەرایەتیی شۆڕشگێر درێژەیان بە کار و چالاکییەکانیان دا و جەلیل گادانی کە دوایین کەس بوو لەگەڵ نارازییەکان کەوت، وەکوو سکرتێری حیزبەکە دیاریکرا.[٤] ئەو لێک ترازانە تەنیا بە جیا بوونەوە کۆتایی نەھات، بەڵکوو شەڕی براکوژیشی لێ کەوتەوە کە بە ھەر دوولا نززیکەی ٢٥ کەس کوژراویان ھەبوو. ساڵی ١٩٩٦ ددوای زنجیرەیەک وتووێژ، ھەر دوو حیزب یەکیان گرتەوە.[١]

لەتبوونی حیزبی دێموکرات دوای کۆنگرەی ١٣

ساڵی ٢٠٠٦ و ماوەیەک دوای کۆنگرەی ١٣ی حیزبی دێموکرات کە تێیدا مستەفا ھیجری وەکوو سکرتێری ئەو حیزبە ھەڵبژێردرا، کێشە و ناکۆکی ناوخۆیی سەریان ھەڵدایەوە، بەڵام نەک لە نێوان دوو ڕەوتی پێشوو، بەڵکوو لە نێوان لایەنێک بە سەرۆکایەتی مستەفا ھیجری و لایەنێک بە سەرۆکایەتی عەبدوڵڵا حەسەن زادە سکرتێری پێشوو. ناکۆکی ئەمجارە لە سەر پەڕاوێز خران و دەرکرانی بەشێک لە ئەندامانی حیزبی دێموکرات بوو کە دواتر خۆیان لە باڵی عەبدوڵا حەسەن زادە دا بینییەوە. بە گوتەی ئەو لایەنە، باڵی مستەفا ھیجری لە ھەوڵی تەسفیە کردنی تەواوی حیزبەکە بووە لە ناڕازییەکان و ڕەخنە گرانی ئەو حیزبە. ھەر بۆیە ساڵی ٢٠٠٦، باڵی عەبدوڵڵا حەسەن زادە خۆیان وەکوو حیزبی دێموکراتی کوردستان (بێ ناوی ئێران) ڕاگەیاند و ڕیزەکانی خۆیان لە حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێران جیا کردەوە.[٥] جەلیل گادانی خۆی ڕیزی خۆی و کەسانی نزیک لە خۆی خستە ڕیزی حیزبی دێموکراتی کوردستان بە سەرۆکایەتی عەبدوڵڵا حەسەن زادە. لە کۆنگرەی ١٤ و یەکەم کۆنگرەی دوای لەت بوون، حەسەن زادە خۆی بۆ ھیچ پلەیەکی حیزبی کاندید نەکرد و خالید عەزیزی وەکوو سکرتێر ھەڵبژێردرا و جەلیل گادانی بوو بە ڕاوێژکاری کۆمیتەی ناوەندی و بەرپرسی کۆمیتەی چاودێری بەرنامە و ئەساسنامە. لەو کاتەوە زنجیرەیەک وتوێژ لە ئارا دابووە کە ھەر دوو حیزبەکە تێکەڵ بنەوە.[١]

بەرهەمەکانی جەلیل گادانی

  • پەنجا ساڵ خەبات
  • یادداشتهای یک پیشمەگ قهرمان ـ شاپور فیروزی
  • چرچەی فەرماندە : بەشێک لە ژیان و خەباتی شەهید محەممەد ئەمین بارام میرزا ناسراو بە چرچه لە بیرەوەریی هاوڕێیانی دا
  • ژیان و خەباتی جەلیل گادانی ـ لە داهاتوودا چاپ دەبێ

وەرگێڕان

  • اسیر فرشته وش
  • بی خانمان
  • پایان شب سیه
  • خەرمانی خەم و پەژارە
  • شۆڕشی مەشرووتە
  • سێ شانۆ
  • با نەبێتە درۆی پاش مردوو
  • یەکیەتیی قەومی کورد و ماد
  • چارەنووسی مرۆڤێک
  • کۆمەڵێک بەیت و باو و گۆرانی
  • قیام بابک خرم دین ـ شانۆنامە
  • کورتە مێژووی ئەدەبی فارسی
  • انسان چگونه غول شد

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان