مێژووی نووسینی کورمانجی

کرمانجی یا کورمانجی یەکێک لە زاراوەکانی کوردییە. ئەم زارەوە چەندین ناوی هەیە وەک( کوردیی باکووری، بادینی، شکاکی، کورمانجیی سەروو ) بەڵام زیاتر بە کورمانجی ناسراوە. کورمانجەکان بە شێوەیەک زۆر بەلاوە لە گەورترین جوگرافی نێوان رووبارەکانی یجلە و فورات لە باکووری کوردستان هەتا سوریە و موسل دەگرێتەوە. ژمارەی ئاخێوەرانی لە 28 بۆ 30 ملیون کەس دەخەملێنێت کا زۆرترین قسەکریان هەیە لە ناوە زەرورە کانی کوردیدا.

• لە باشووری کوردستان لە شارەکانی دھۆک و ھەولێر و موسل نێزیک ٣ ملیون کەس.
• لە ڕۆژئاوای کوردستان ٣ ملیون و نیو
• لە ڕۆژھەلاتی کوردستان لە شاری ئورمییە و دەوروبەر یەک ملیۆن و نیو. لە خوراسانی باکووری ڕۆژھەلاتی ئێرانیش نێزیک ٢ ملیون و نیو
• زۆربەیان دەکەونە باکوری کوردستانن کە نێزیک ٢٠ ملیون کەس زیاتر دەبن.
• لە شارەکانی تری تورکیا کە وەک ئەستانبوول و ئەنکەرە و ئەنادۆڵ نێزییەکی ٥ ملیوون کەس لی دەژین. ئەم شارانە جیانە لە باکوری کوردستان. کوردانی باکور لە پێناوە دۆزینی کاردا لە کۆنەوە کۆچیان کردووە بۆ ئەو شارانە.
• -لە دەروەی وەلات نێزیک ٣ ملیون کەس دەژین. کە ٢ ملیونیان تەنیا لە ئەلمانیا دەژین.
• - هەروها زیاتر لە 1 ملیوون لە کوردانی ئێزدی پێک دەهێن کە لە رووسیا و ئەرمنستان،،، دەژین.}}

ڕەوشی کار و چالاکییەکانیان.

کورمانجی و ئاینی ئێزدی

مێژووی کوون

ئێمە ناتوانین بە ئاسانی مێژووی کۆنترینایان دەست نیشان بکەین، بەلام زیاتر دەتوانی پشت بە ئاینی میترای ببەستین، پاش نەمانی ئاینی میترای ئاینی کی تر جێگای دەگرێت، بە ناوەی ئاینی ئێزدانی (ئەزدا) یاخود ئەز دایم، کە ئەو کاتە ئاینی زۆربەی کوردەکان بووە، لە نووسینە ھەر کۆنەکانیی ئەم ئاینە بریتین لە دوو کتێب بە ناوی مەسحەف ڕەش و جلوە ئێمە دەتوانی وەک یەکەمین نووسینی کورمانجی دەست نیشان بکەین، کە بە زارەوەی کورمانجی نووسراون.

 ھەکە تو ئێکی دبینی
 و تو خێرەکێ پێرە دگەینی
 نە بێژێ تو ژ کی دینیی

 ھەکە تە خێرەک دەبت
 و تە د ئاڤێ دا بەردابت
 ل با خودێ ھندا نابت

مێژووی نووێدا

ھەرچی مێژووی تازەیەشی، دیسان ئیزدییەکانی پشکی شێریان بەردەکەوێت لە بزاڤی نووسینی کورمانجی دا، بۆ نموونە چەندین داستانی وەک دەرویشێ عەبدی و زەمبیل فرۆش ھەروھا بگرە کەسەتییەکانی وەک عەرەبی شەمۆ، ھەروھا قەناتی کوردۆ و حاجی جندی و چەندین کەسەتی تریش کە بەرھەمیان ھەبوو لە نووسین و خەباتی زمانی کوردی دا، بۆ نموونە دەرکردنی یەکەمین ڕۆژنامە لایان ھەمان کەساوە بە زاراوەی کورمانجی دەمەزراند بە ناوی ڕییا نوو،[١] ھەروھا یەکەمین کەنالی ڕادیووی کوردیشی بە ناوی ڕادیۆی یریڤانیش لەسەر دەستی ئەم دوو کەساتییە و چەند کەساتییەکی تر ئاینی ئیزدی لە سۆڤییەت دەمەزرە.

مێژووی چالەکییەکان

نووسین و پەرتووکەکان

ھەردوو کتێبی ئاینی ئیزدی، جەلوە و مەسحەفی ڕەش بە کۆنترین کتێب دائەنرێت کە بە کورمانجی نووسرەبێن

مێژوو نووس

شەرفخانی بەدلیسی شەرەفخانی بەدلیسی یەکەمین دیرۆک نووسی کورد بوو، کە شەرفنامەی لە سالی ١٥٩٧ دا نووسیووە، لە شەرفنامە دا باسی مێژووی کوردستان و ھۆز و ئاینەکانی کورد دەکەت

مێژووی ھەلبەست

عەلی حەریری ھەرچی سەبارت بە مێژووی شعریشە، عەلی حەریری یەکەمین کەس بووی کە شعری کورمانجی نووسیبێت، ژیان و مردنی ئەوندە ڕۆن و ئاشکرا نییە بەلام خانێ لە شعرەکانی دا بە مردوو ناوی دەبیت، ھندەک لە نووسەرەکان تەخمینی ئەوە دکەن ژیان و مردنی دەکەوێت سالی ١٠٠٩–١٠٧٩

مێژووی ھەلبەستی نەتەوەی

ئەحمدی خانی بە یەکەمین نووسەر دەدانێت کە بیجگە لە ئاین و خۆشەویستی ھەلبەستی لەسەر ھەستی نەتەوەتی و یەکگرتنەوەی کورد نووسیووبێت چونکە ھەلبەستڤانەکانی پێش خانێ بیجگە لە ئاین و خۆشەویتسی ھیچ یەکەکیان ئەو ڕێگەیان لاندابوو شعری نەتەویەتی بلێت. ژیان و مردنی دەکەوێتە نێوان سالی ١٦٥٠–١٧٠٧ لە دیرە ھەلبەستی خانی دا، خانی ھانی کورد ئەدەت بۆ یەک گرتن.

گەر دێ ھەبوا مە ئیتیفاقەک،

ڤێگرا بکرایە مە ئینقیادەک

ڕوم و عەرەب و عەجەم بە تەمامی،

ھەمیان ژ مە ڕا دکر خولامی

مێژووی ڕۆمان

عەرەبی شەمۆ بە باوکی ڕۆمانی کوردی دەناسرێت، کە یەکەمین جارە ڕۆمانی کوردی نووسیبێت، شەمۆ سەر بە خێزانەکی شێخانی کوردانی ئێزدی بوو، لە سالی ١٨٩٧ لە شاری قارسی باکوری کوردستان لە دایک بووە.

مێژووی ژن گورانی بێژەکان

مریەم خان (١٩٠٤- ١٩٤٩) گۆرانیبێژی کوردی لەدایکبووی بۆتانە. مرییەم خان (مێرەم خان) یەکەمین ژنە گۆرانیبێژی کوردە کە گۆرانی‌یەکانی لەسەر قەوان یان گرامافۆن تۆمار کراوە.
گۆرانیا ھەر کۆنەکان و فلکلۆرییەکا بریتین

Memyane,Zembîl Froş,Mîr Kut,Tewlê Narê,heylo qurlngo,Xensê Xensê,bilbende, Eman Neman Koçerê,Dê Wernê,Nêrgiz Nêrgiz,Lorkê Lorkê,Male barkin,Lê Kundirê Mîranî, Ez kevok im,Ez Befir im,Lê Xanimê,Lê Zeynê,Lê Lê Xifşê,Lê Wesê,Lê meylo,Lê Xim Ximê,Lê Kinê,Mele Îsa,Eyşoka Romanî,weyla lê min xarîbê.

مێژووی داستان

ھەرچی مێژووی داستانەکان لە کورمانجی دا، ئەمانە لە داستانە ھەر کونەکان.

• دروێشی عەڤدی
• خەج و سیامەند
• مەم و زین
• فلیتی قتۆ
• زەمبیل فرۆش

سەرەتای مێژووی سۆسیال میدیا

تیڤی

مێژووی سۆسیال میدیایی کورمانجی، مەد تیڤی بە یەکەمین کەنالی کوردی دەدانرێت کە لە سالی ١٩٩٥دا لەلایان پارتی کرێکارانی کوردستانەوە لە ئاورەپە دەمەزرەبوو، مەد تیڤی بیجگە لە کورمانجی بە زاروەکانی تری کوردییش بارنەمەی ھەبوو.

رادیۆ

رادیۆی یریڤان یەکەمین ڕادیۆی کوردی بوو کە لەلایان ئێزدییەکانی سوفەیت لسەر دەستی قەناتێ کوردۆ، و عەرەبی شەملیوف، و ھاورییەکانی تریان دەست بە بەخشی خویکرد بە یەکەمین ڕادیۆی کوردی دەنارێت بارنەمەکانی بە زارەوەی کورمانجی بوون.

ڕۆژنامە

رۆژنامە ڕێیا نوو، یەکەمین ڕۆژنامە کورمانجی لاتینی دادەنریت، دیسان ئەم ڕۆژنامەیەشێ وەک ڕادیوو لە یەکێتی سوڤەیت یەکەم ژمارەی لە ١ی نیسانی سالی ١٩٣٠ چاپکرە، عەربێ شەمۆ یەکە بوو لە دەمەزرێنەری ئەم ڕۆژنامەیە

سەرچاوەکان

https://www.youtbe.com/watch?v=T61Hs5Q7JqU https://archive.org/details/abo_abdrahman_kordi_barid_20160429_1858 https://jamekurdi.com/celebrities/ئەحمەد-خانی.html?__cf_chl_jschl_tk__=e2c3919cbc202edf8875701ef55233e99281c509-1586249032-0-ATaEG8dFahnoIMfMuz61atEYbPST0sEx7-78gR15OI0CLdu144g9RxtybJEATnAmZez-qbdBSIgzDLkBBMRf6Aw-yqK1mJoGcJrnoI8sHK7cUZUZ7yHFQI0WoZmRY2Kjk7JpwxntDpciX2G3jR683CYQJIUxO5J4uy_rSm2GNQb2m-O1gqnEJ-t85HjqTS5xGNcrmvaujhmhV8W9Ti_Tu50T1GhS_1awFy__y72Tt0LYC3o4g2K5VrQLQ5a6_juKeL29pKKp-8-JnP3Kd0Vir-ibkl-Y9kjMKuc0l58kYTGPlJKwYFdJq6gqk2MCBtevAuHxVWiBwhFfJ64jafjN6jAp0L2LBX-7pjqBWFp_CoAT6LSeYCmKBwGoYZGi5eER8w