ماتماتیک

ئوقلیدوس، بیرکاری یۆنانی، سەدەی سێی پێش لەدایکبوونی مەسیح

ماتماتیک یان بیرکاری (بە ئینگلیزی: Mathematics) خوێندنی چەندێتی، پێکھاتە، ڤاڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسووفان ڕای جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسەی بیرکاری، ھەندێک لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون. یەکێ لەو پێناسەگەلە پێناسەی بێرتراند ڕەسڵ'ە: بیرکاری بریتییە لە ژیربێژیی ھێمایی (ڕەمزی).

بیرکاران بەردەوام بۆ نەخشگەلی بنەڕەتی دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، و بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکان بە چەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەنێن.

لەسەر ئەوەی کە ئاخۆ شتگەلی بیرکارانە (وەکوو ژمارەکان یان خاڵەکان) سروشتیین و خۆڕسکانە بوونیان ھەیە یان مرۆڤ خولقاندوونی ھێشتا باس و گفتوگۆ دەکرێ. بیرکار "بێنجەمین پێرس" ئاوەھا بیرکاری دەناسێنێ: "ئەو زانستەی کە دەرەنجامە پێویستەکانمان بۆ گەڵاڵە دەکات". لە لایەکی ترەوە، ئەلبێرت ئەینشتاین، دەڵێ: "تا ئەو شوێنەی کە یاساکانی بیرکاری ئاماژە بە ڕاستەقینە دەدەن، بێگومان نین؛ و تا ئەو شوێنەی کە بێگومانن، ئاماژە بە ڕاستەقینە نادەن".

بە کەڵک وەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. بوارەکانی ژماردن، پێوان، توێژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕۆژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبن.

بوارەکانی بیرکاری

چەندێتی

لێکۆڵینەوەی چەندێتییەکان بە ژمارەکانەوە دەست پێدەکات:

$1,2,3\,\!$	$-2,-1,0,1,2\,\!$	$-2,{\frac {2}{3}},1.21\,\!$	$-e,{\sqrt {2}},3,\pi \,\!$	$2,i,-2+3i,2e^{i{\frac {4\pi }{3}}}\,\!$
ژمارە سروشتییەکان	ژمارە تەواوەکان	ژمارە ڕێژەیییەکان	ژمارە ڕاستییەکان	ژمارە ئاوێتەکان

بۆشایی

لێکۆڵینەوی فەزا بە ئەندازەوە دەست پێدەکات:

ئەندازە	سێگۆشەزانی	ئەندازەی دیفرانسیێلی	تۆپۆلۆژی	ئەندازەی فراکتالی

گۆڕان

ئاڕاستەکراوەکان	جیاکاری و تەواوکاریی ئاڕاستەکراو	ھاوکێشە جیاکارییەکان	سیستەمی دینامیکال	بیردۆزی شێواوی

پێکھاتە

بیردۆزی ژمارە	جەبری پەتی	بیردۆزی گرووپ	بیردۆزی تیۆری

بناغەکان و فەلسەفە

$p\Rightarrow q\,$
ژیربێژی	تیۆریی کۆمەڵە	بیرۆدۆزی پۆلێن