چین: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

کۆماری گەلی چین
کۆماری گەلی چین
	[[ی چین \|]]
پایتەخت	پیکەن; 2°20′N 1°40′E / 2.333°N 1.667°E
گەورەترین	شانگھای
زمانە فەرمییەکان	زمانی ستانداردی ماندارین، زمانی ھەرێمەکان
دەوڵەت	تاک حیزب - کۆمۆنیزم
ڕووبەر
ژمارەی دانیشتوان
دراو	ییوان (CNY)
ناوچەی کاتی	UTC (UTC+٨)
پاوانی ئینتەرنێت	.cn

گەڕان بە مێژوودا

→ گۆڕانکاریی کۆنتر گۆڕانکاریی نوێتر ←

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

دیداریویکیدەق

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏١٢:٢٦، ٢ی ئازاری ٢٠٢٠

پۆتانەکان: 35°N 103°E / 35°N 103°E / 35; 103

ئەم وتارە سەبارەت بە کۆماری گەلی چین نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە چین (ڕوونکردنەوە).

کۆماری گەلی چین (بە ماندارین: 中华人民共和国, پین‌یین Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó) کە زۆرتر بە چین (بە ماندارین: 中国, پین‌یین Zhōngguó, چونگوا) ناسراوە (بە چینیی سادە: 中华人民共和国, بە چینیی کۆن: 中华人民共和国) ژمارەی دانیشتووانەکەی بە زۆرتر لە ١٫٣ میلیارد کەس مەزەندە کراوە و بەمەش دەبێتە پڕدانیشتووانترین وڵاتی جیھان. چین لە ڕۆژھەڵاتی ئاسیادا ھەڵکەوتووە. پایتەختی کۆماری گەلی چین شاری پەکینە.

سیاسەتی ئێستا

لەئێستادا دەسەڵاتی چین لەسەر جۆری سۆشیالیستی کۆمۆنیستی دەڕوات. لەم وڵاتەدا سیستەمی مەرکەزی پەیڕەو دەکرێت، و ھاوکاتیش چین وڵاتێکی تاکپارتییە؛ واتا فرەپارتی یان فرەحیزبی نییە. لە چین شی جین ثین سەرۆک کۆمارە، و سەرۆک وەزیرانیش ڤەن جیابائۆ

ئابووری

دوای وەرگرتنی دەسەڵات لەلایەن کۆمۆنیستەکانەوە، چین لەسەر بیردۆزی مارکس و ئەنگەڵس ئابووریەکی پتەوی داڕشت تاکو لە قەیرانەکان ڕزگار بێت. بە ھۆی زۆریی دانیشتووانەوە، ئابووریی چین ھەردەم بەرەو پێشەوە چووە. لە ڕووی زۆریی داھاتی بەرھەمھێنانەوە، ئابووریی چینی لە پلەی دووەم دێت لەدوای ئەمریکا ئابوورییەکەی لە ساڵی (٢٠١٤) (١١٬٦) ترلیۆن دۆلار بووە

پەروەردە و فێرکردن

لە ساڵی ١٩٨٦ی زایینی کۆماری چین بیری لەوە کردەوە کە گرنگیی زۆرتر بەلایەنی پەروەردە و فێرکردن بدرێت وەک لەوەی گرنگی بەلایەنی سەربازی و شەڕ بدات، ھەر بۆیە لەو کاتەوە تا ساڵی ٢٠٠٧ ٣٩٨٬٥٦٧ خوێندنگای سەرەتایی بنیادنراوە و ٩٤٬١١٦ خوێندنگای ناوەندی بنیادنراوە ئەم ڕێژەیەش بۆ ڕێژەی دانیشتووان گونجاوە و حکومەتی چین لەماوەی پێنج ساڵدا زۆرتر لە ٢٨ میلیارد دۆلاری لە کەرتی پەروەردەدا خەرج کرد. لە کردنەوەی زانکۆ و پەیمانگا چین کەمتەرخەم نەبووە؛ جۆرەھا زانکۆی جۆراوجۆری لەگشت بوارەکان کردۆتەوە؛ لە ناوبانگترینیان:

لە شاری پەکین: زانکۆی پەکین، زانکۆی چینگوا، زانکۆی پەکین تایبەت بە مامۆستایان، زانکۆی ڕەنمین.
لە شاری شەنگەھای: زانکۆی شەنگەھای، زانکۆی ڕۆژھەڵاتی پەکین تایبەت بە مامۆستایان.
لە شاری ھاربین: پەیمانگای ھاربین تایبەت بە ئایتی و تەکنەلۆژیا
زانکۆی زانست و تەکنەلۆژیا
زانکۆی وھان
زانکۆی تچیانگ

جوگرافیا

چین سێیەم گەورە وڵاتی جیھانە لە ڕووی ڕووبەرەوە، ئەمەش لەپاش ڕووسیا و کەنەدا دێت. سنووری چین بە چواردە دەوڵەت لکاوە ئەوانیش لە ڕۆژھەڵاتی ئاسیا ھەریەکە لە ڤیەتنام و لاوس و میانمار وە لە باشووریش ھەریەکە لە ھیندستان و نیپال و بووتان وە پاکستان دێن وەھەروەھا لە ناوەڕاستی ئاسیاش چین بەستراوە بە ھەریەکە لە ئەفغانستان و تاجیکستان و کازاخستان و قرغیزستان وە لە باکووری ئاسیا چین بە ھەریەکە لە کۆریای باکوور و ڕووسیای فار ڕۆژھەڵات لکاوە

دانیشتوان

بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١٤ ژمارەی دانیشتوانی کۆماری گەلی چین ١٬٣٩٣٬٧٨٣٬٨٣٦ کەس بووە کە دەکاتە ١٩٫٢٤ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مامناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٥٫٧ ساڵە. ھەروەھا ٥٤ لە سەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.^[١]

ئایین

بەپێی سەرژمێری زۆرتر لەنیوەی دانیشتیوانی چین ھیچ ئاینێکیان نیە جگە لەوەش کۆمەڵەی تر ھەن پەیڕەوی کۆنفۆشی، بوزی، مەسیحیەت و ئیسلام دەکەن. لە چین ھەڵبژاردنی ئاینی تاکەکەس ئازادە، بەڵام لەسەر بنەمای ڕێزگرتن لە بیروبۆچوونی ئاینی کەسی بەرامبەر دەبێت.

سەرچاوەکان

ویکی عەرەبی
ماڵپەڕێکی حکوومی چینی

^ Countries in the world (ranked by 2014 population)‏ (ئینگلیسی). ماڵپەڕی Worldometers. سەردان لە ڕێکەوتی ٥ی ئایاری ٢٠١٥.

بەستەرە دەرەکییەکان

ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] Countries in the world (ranked by 2014 population)‏ (ئینگلیسی). ماڵپەڕی Worldometers. سەردان لە ڕێکەوتی ٥ی ئایاری ٢٠١٥.

[١]

@@ ھێڵی ٢: / ھێڵی ٢: @@
 {{نامەی ڕوونکردنەوە|کۆماری گەلی چین|چین (ڕوونکردنەوە)}}
 {{زانیاریدانی_وڵات
-|ناو_خۆماڵی		Belongs to [[ROC]]) 中华人民共和国)
+|ناو_خۆماڵی Belongs to [[ROC]]) 中华人民共和国)
-|ناو_فەرمی		=کۆماری گەلی چین
+|ناو_فەرمی  =کۆماری گەلی چین
-|ناوی_باو			=چین
+|ناوی_باو   =چین
-|ئاڵا_وێنە			=Flag_of_the_People's_Republic_of_China.svg
+|ئاڵا_وێنە   =Flag_of_the_People's_Republic_of_China.svg
-|نیشانی_نەتەوەیی_وێنە	=National Emblem of the People's Republic of China.svg
+|نیشانی_نەتەوەیی_وێنە =National Emblem of the People's Republic of China.svg
-|دروژمی_نەتەوەیی		=
+|دروژمی_نەتەوەیی  =
-|سروودی_نیشتمانی		=
+|سروودی_نیشتمانی  =
-|سروودی_پاشایی		=
+|سروودی_پاشایی  =
-|نەخشە_وێنە		=China in its region (claimed hatched).svg
+|نەخشە_وێنە  =China in its region (claimed hatched).svg
-|نەخشە_سەردێڕ		=
+|نەخشە_سەردێڕ  =
-|پایتەخت			=[[پیکەن]]
+|پایتەخت   =[[پیکەن]]
 |latd=2 |latm=20 |latNS=N |longd=1 |longm=40 |longEW=E
-|شار_گەورەترین		=[[شانگھای]]
+|شار_گەورەترین  =[[شانگھای]]
-|زمانەکان_فەرمی		=[[زمانی ستانداردی ماندارین]]، زمانی هه‌رێمه‌كان
+|زمانەکان_فەرمی  =[[زمانی ستانداردی ماندارین]]، زمانی ھەرێمەکان
-|جۆری_زمانەکان		=
+|جۆری_زمانەکان  =
-|زمانەکان			=
+|زمانەکان   =
-|ڕەگەز_گرووپەکان		=
+|ڕەگەز_گرووپەکان  =
-|جۆری_دەسەڵات		=تاک حیزب - [[کۆمۆنیزم]]
+|جۆری_دەسەڵات  =تاک حیزب - [[کۆمۆنیزم]]
-|پلەی_سەرۆک١		=سەرۆک کۆمار
+|پلەی_سەرۆک١  =سەرۆک کۆمار
-|ناوی_سەرۆک١		=ھۆجین تائۆ
+|ناوی_سەرۆک١  =ھۆجین تائۆ
-|پلەی_سەرۆک٢		=سەرۆک وەزیران
+|پلەی_سەرۆک٢  =سەرۆک وەزیران
-|ناوی_سەرۆک٢		=ڤەن جیابائۆ
+|ناوی_سەرۆک٢  =ڤەن جیابائۆ
-|جۆری_وەرگرتنی_دەسەڵات	=
+|جۆری_وەرگرتنی_دەسەڵات =
-|زانیاریی_وەرگرتنی_دەسەڵات	=
+|زانیاریی_وەرگرتنی_دەسەڵات =
-|ڕووداوی_سەربەخۆیی١	=
+|ڕووداوی_سەربەخۆیی١ =
-|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی١	=[[١ی تشرینی یەکەم]] [[١٩٤٩]]
+|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی١ =[[١ی تشرینی یەکەم]] [[١٩٤٩]]
-|ڕووداوی_سەربەخۆیی٢	=
+|ڕووداوی_سەربەخۆیی٢ =
-|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی٢	=
+|ڕێکەوتی_سەربەخۆیی٢ =
-|پلە_ڕووبەر			=سێھەم
+|پلە_ڕووبەر   =سێھەم
-|ڕووبەر_ک.م.٤گ		=9.596.000
+|ڕووبەر_ک. م. ٤گ  =9.596.000
-|مەزەندەی_ژمارەی_دانیشتوان	=1.321.858.888
+|مەزەندەی_ژمارەی_دانیشتوان =1.321.858.888
-|پلە_مەزەندەی_دانیشتوان	=یەکەم
+|پلە_مەزەندەی_دانیشتوان =یەکەم
-|ساڵی_مەزەندەی_دانیشتوان	=[[٢٠٠٧]]
+|ساڵی_مەزەندەی_دانیشتوان =[[٢٠٠٧]]
-|سەرژمێریی_دانێشتوان	=
+|سەرژمێریی_دانێشتوان =
-|ساڵی_سەرژمێریی_دانێشتوان	=
+|ساڵی_سەرژمێریی_دانێشتوان =
-|چڕیی_دانیشتوان_ک.م.٤گۆش	=104
+|چڕیی_دانیشتوان_ک. م. ٤گۆش =104
-|پلە_چڕیی_دانیشتوان		=٥٣ھەم
+|پلە_چڕیی_دانیشتوان  =٥٣ھەم
-|دراو			=ییوان
+|دراو   =ییوان
-|کۆدی_دراو		=CNY
+|کۆدی_دراو  =CNY
-|کاتی_ناوچەیی		=UTC
+|کاتی_ناوچەیی  =UTC
-|قەرەبووی_کات		=+٨
+|قەرەبووی_کات  =+٨
-|لای_لێخوڕین		=
+|لای_لێخوڕین  =
-|پاشگر_دۆمەین		=[[.cn]]
+|پاشگر_دۆمەین  =[[.cn]]
-|کۆدی_تەلەفوون		=+٨٦
+|کۆدی_تەلەفوون  =+٨٦
 }}
-'''کۆماری گه‌لی چین''' (به [[چینی ستاندارد|ماندارین]]: 中华人民共和国, [[پین‌یین]] ''Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó)'' کە زۆرتر بە '''چین''' (به [[چینی ستاندارد|ماندارین]]: 中国, [[پین‌یین]] Zhōngguó, چونگوا) ناسراوە (بە چینیی سادە: 中华人民共和国, بە چینیی کۆن: 中华人民共和国) ژمارەی دانیشتووانەکەی بە زۆرتر لە ١٫٣ ملیار کەس مەزەندە کراوە و بەمەش دەبێتە پڕدانیشتووانترین وڵاتی جیهان. چین لە ڕۆژھەڵاتی [[ئاسیا]]دا ھەڵکەوتووە. پایتەختی کۆماری گه‌لی چین شاری [[پەکین]]ە.
+'''کۆماری گەلی چین''' (بە [[چینی ستاندارد|ماندارین]]: 中华人民共和国, [[پین‌یین]] ''Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó)'' کە زۆرتر بە '''چین''' (بە [[چینی ستاندارد|ماندارین]]: 中国, [[پین‌یین]] Zhōngguó, چونگوا) ناسراوە (بە چینیی سادە: 中华人民共和国, بە چینیی کۆن: 中华人民共和国) ژمارەی دانیشتووانەکەی بە زۆرتر لە ١٫٣ میلیارد کەس مەزەندە کراوە و بەمەش دەبێتە پڕدانیشتووانترین وڵاتی جیھان. چین لە ڕۆژھەڵاتی [[ئاسیا]]دا ھەڵکەوتووە. پایتەختی کۆماری گەلی چین شاری [[پەکین]]ە.
 == سیاسەتی ئێستا ==
-لەئێستادا دەسەڵاتی چین لەسەر جۆری سۆشیالیستی کۆمۆنیستی دەڕوات. لەم وڵاتەدا سیستەمی مەرکەزی پەیڕەو دەکرێت، و ھاوکاتیش چین وڵاتێکی تاکپارتییه؛ واتا فرەپارتی یان فرەحیزبی نییە. لە چین [[شی جین ثین]] سەرۆک کۆمارە، و سەرۆک وەزیرانیش [[ڤەن جیابائۆ]]
+لەئێستادا دەسەڵاتی چین لەسەر جۆری سۆشیالیستی کۆمۆنیستی دەڕوات. لەم وڵاتەدا سیستەمی مەرکەزی پەیڕەو دەکرێت، و ھاوکاتیش چین وڵاتێکی تاکپارتییە؛ واتا فرەپارتی یان فرەحیزبی نییە. لە چین [[شی جین ثین]] سەرۆک کۆمارە، و سەرۆک وەزیرانیش [[ڤەن جیابائۆ]]
 == ئابووری ==
 [[پەڕگە:Shanghai - Nanjing Road.jpeg|thumb|بازاڕێکی گەورەی چینی لەشاری شەنگەھای]]
-دوای وەرگرتنی دەسەڵات لەلایەن کۆمۆنیستەکانەوە، چین لەسەر بیردۆزی [[مارکس]] و [[فرێدریش ئەنگەڵس|ئەنگەڵس]] ئابووریەکی پتەوی داڕشت تاکو لە قەیرانەکان ڕزگار بێت. بە ھۆی زۆریی دانیشتووانەوە، ئابووریی چین ھەردەم بەرەو پێشەوە چووە. له ڕووی زۆریی داھاتی بەرھەمھێنانەوە، ئابووریی چینی لە پلەی دووەم دێت لەدوای [[ئەمریکا]] ئابوورییەکەی لە ساڵی (2014) (11,6) ترلیۆن دۆلار بووە
+دوای وەرگرتنی دەسەڵات لەلایەن کۆمۆنیستەکانەوە، چین لەسەر بیردۆزی [[مارکس]] و [[فرێدریش ئەنگەڵس|ئەنگەڵس]] ئابووریەکی پتەوی داڕشت تاکو لە قەیرانەکان ڕزگار بێت. بە ھۆی زۆریی دانیشتووانەوە، ئابووریی چین ھەردەم بەرەو پێشەوە چووە. لە ڕووی زۆریی داھاتی بەرھەمھێنانەوە، ئابووریی چینی لە پلەی دووەم دێت لەدوای [[ئەمریکا]] ئابوورییەکەی لە ساڵی (٢٠١٤) (١١٬٦) ترلیۆن دۆلار بووە
 == پەروەردە و فێرکردن ==
-لە ساڵی ١٩٨٦ی زایینی کۆماری چین بیری لەوە کردەوە کە گرنگیی زۆرتر بەلایەنی پەروەردە و فێرکردن بدرێت وەک لەوەی گرنگی بەلایەنی سەربازی و شەڕ بدات، ھەر بۆیە لەو کاتەوە تا ساڵی ٢٠٠٧ ٣٩٨,٥٦٧ خوێندنگای سەرەتایی بنیادنراوە و ٩٤,١١٦ خوێندنگای ناوەندی بنیادنراوە ئەم ڕێژەیەش بۆ ڕێژەی دانیشتووان گونجاوە و حکومەتی چین لەماوەی پێنج ساڵدا زۆرتر لە ٢٨ ملیارد دۆلاری لە کەرتی پەروەردەدا خەرج کرد. لە کردنەوەی زانکۆ و پەیمانگا چین کەمتەرخەم نەبووە؛ جۆرەھا زانکۆی جۆراوجۆری لەگشت بوارەکان کردۆتەوە؛ لە ناوبانگترینیان:
+لە ساڵی ١٩٨٦ی زایینی کۆماری چین بیری لەوە کردەوە کە گرنگیی زۆرتر بەلایەنی پەروەردە و فێرکردن بدرێت وەک لەوەی گرنگی بەلایەنی سەربازی و شەڕ بدات، ھەر بۆیە لەو کاتەوە تا ساڵی ٢٠٠٧ ٣٩٨٬٥٦٧ خوێندنگای سەرەتایی بنیادنراوە و ٩٤٬١١٦ خوێندنگای ناوەندی بنیادنراوە ئەم ڕێژەیەش بۆ ڕێژەی دانیشتووان گونجاوە و حکومەتی چین لەماوەی پێنج ساڵدا زۆرتر لە ٢٨ میلیارد دۆلاری لە کەرتی پەروەردەدا خەرج کرد. لە کردنەوەی زانکۆ و پەیمانگا چین کەمتەرخەم نەبووە؛ جۆرەھا زانکۆی جۆراوجۆری لەگشت بوارەکان کردۆتەوە؛ لە ناوبانگترینیان:
 * لە شاری پەکین: زانکۆی پەکین، زانکۆی چینگوا، زانکۆی پەکین تایبەت بە مامۆستایان، زانکۆی ڕەنمین.
 * لە شاری شەنگەھای: زانکۆی شەنگەھای، زانکۆی ڕۆژھەڵاتی پەکین تایبەت بە مامۆستایان.
 * لە شاری ھاربین: پەیمانگای ھاربین تایبەت بە ئایتی و تەکنەلۆژیا
 * زانکۆی زانست و تەکنەلۆژیا
 * زانکۆی وھان
 * زانکۆی تچیانگ
@@ ھێڵی ٧٢: / ھێڵی ٧٠: @@
 == دانیشتوان ==
-بەپێی ئامارەکانی ساڵی [[٢٠١٤]] ژمارەی دانیشتوانی کۆماری گەلی چین ١,٣٩٣,٧٨٣,٨٣٦ کەس بووە کە دەکاتە ١٩.٢٤ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مامناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٥.٧ ساڵە. ھەروەھا ٥٤ لە سەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.<ref>  {{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ =  Countries in the world (ranked by 2014 population)| ناونیشان = http://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/ |ڕێکەوتی سەردان= ٥ی ئایاری ٢٠١٥ | بڵاوکەرەوە =  ماڵپەڕی Worldometers |نووسەر =  |زمان = ئینگلیسی}} </ref>
+بەپێی ئامارەکانی ساڵی [[٢٠١٤]] ژمارەی دانیشتوانی کۆماری گەلی چین ١٬٣٩٣٬٧٨٣٬٨٣٦ کەس بووە کە دەکاتە ١٩٫٢٤ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مامناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٥٫٧ ساڵە. ھەروەھا ٥٤ لە سەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = Countries in the world (ranked by 2014 population)| ناونیشان = http://www.worldometers.info/world-population/population-by-country/ |ڕێکەوتی سەردان= ٥ی ئایاری ٢٠١٥ | بڵاوکەرەوە = ماڵپەڕی Worldometers |نووسەر = |زمان = ئینگلیسی}}</ref>
 == ئایین ==
 بەپێی سەرژمێری زۆرتر لەنیوەی دانیشتیوانی چین ھیچ ئاینێکیان نیە جگە لەوەش کۆمەڵەی تر ھەن پەیڕەوی کۆنفۆشی، بوزی، مەسیحیەت و ئیسلام دەکەن. لە چین ھەڵبژاردنی ئاینی تاکەکەس ئازادە، بەڵام لەسەر بنەمای ڕێزگرتن لە بیروبۆچوونی ئاینی کەسی بەرامبەر دەبێت.
-== بەستەری دەرەکی ==
-* [https://web.archive.org/web/20080601193220/http://www.iraqembassy.cn/k/embk.htm ماڵپەڕی کوردیی باڵیۆزخانەی عێراق لە پەکین]
-* [http://www.china-map-guide.com/ ڕێبەری نەخشەی چین]
 == سەرچاوەکان ==
 * ویکی عەرەبی
 * [http://www.china.org.cn/ ماڵپەڕێکی حکوومی چینی]
+{{سەرچاوەکان}}
-{{reflist}}
+== بەستەرە دەرەکییەکان ==
+* [https://web.archive.org/web/20080601193220/http://www.iraqembassy.cn/k/embk.htm ماڵپەڕی کوردیی باڵیۆزخانەی عێراق لە پەکین]
+* [http://www.china-map-guide.com/ ڕێبەری نەخشەی چین]
-{{کۆڵکە}}
 {{وڵاتەکانی ئاسیا}}
+{{کۆڵکە}}
 [[پۆل:دەوڵەتانی ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان]]