چین: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
No edit summary تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە |
No edit summary تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی دیداری دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە |
||
| ھێڵی ٤٧: | ھێڵی ٤٧: | ||
|کۆدی_تەلەفوون =+٨٦ |
|کۆدی_تەلەفوون =+٨٦ |
||
}} |
}} |
||
'''کۆماری گه‌لی چین''' (به [[چینی ستاندارد|ماندارین]]: 中华人民共和国, [[پین‌یین]] ''Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó)'' کە زۆرتر بە '''چین''' (به [[چینی ستاندارد|ماندارین]]: 中国, [[پین‌یین]] Zhōngguó, چونگوا) ناسراوە (بە چینیی سادە: 中华人民共和国, بە چینیی کۆن: 中华人民共和国) ژمارەی دانیشتووانەکەی بە زۆرتر لە ١٫٣ ملیار کەس |
'''کۆماری گه‌لی چین''' (به [[چینی ستاندارد|ماندارین]]: 中华人民共和国, [[پین‌یین]] ''Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó)'' کە زۆرتر بە '''چین''' (به [[چینی ستاندارد|ماندارین]]: 中国, [[پین‌یین]] Zhōngguó, چونگوا) ناسراوە (بە چینیی سادە: 中华人民共和国, بە چینیی کۆن: 中华人民共和国) ژمارەی دانیشتووانەکەی بە زۆرتر لە ١٫٣ ملیار کەس مەزەندە کراوە و بەمەش دەبێتە پڕدانیشتووانترین وڵاتی جیهان. چین لە ڕۆژھەڵاتی [[ئاسیا]]دا ھەڵکەوتووە. پایتەختی کۆماری گه‌لی چین شاری [[پەکین]]ە. |
||
وەک پێداچوونەوەی ١١:٣٢، ٢ی ئازاری ٢٠٢٠
پۆتانەکان: 35°N 103°E / 35°N 103°E
ئەم وتارە سەبارەت بە کۆماری گەلی چین نووسراوە. بۆ بینینی وتارە هاوشێوەکان بڕوانە چین (ڕوونکردنەوە).| کۆماری گەلی چین | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
.svg) |
||||||
| پایتەخت | پیکەن 2°20′N 1°40′E / 2.333°N 1.667°E | |||||
| گەورەترین | شانگھای | |||||
| زمانە فەرمییەکان | زمانی ستانداردی ماندارین، زمانی هه‌رێمه‌كان | |||||
| دەوڵەت | تاک حیزب - کۆمۆنیزم | |||||
| - | سەرۆک کۆمار | ھۆجین تائۆ | ||||
| - | سەرۆک وەزیران | ڤەن جیابائۆ | ||||
| ژمارەی دانیشتوان | ||||||
| - | بەراوردی | ١٬٤٤٣٬٤٩٧٬٣٧٨  |
||||
| دراو | ییوان (CNY) |
|||||
| ناوچەی کاتی | UTC (UTC+٨) | |||||
| پاوانی ئینتەرنێت | .cn | |||||
کۆماری گه‌لی چین (به ماندارین: 中华人民共和国, پین‌یین Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó) کە زۆرتر بە چین (به ماندارین: 中国, پین‌یین Zhōngguó, چونگوا) ناسراوە (بە چینیی سادە: 中华人民共和国, بە چینیی کۆن: 中华人民共和国) ژمارەی دانیشتووانەکەی بە زۆرتر لە ١٫٣ ملیار کەس مەزەندە کراوە و بەمەش دەبێتە پڕدانیشتووانترین وڵاتی جیهان. چین لە ڕۆژھەڵاتی ئاسیادا ھەڵکەوتووە. پایتەختی کۆماری گه‌لی چین شاری پەکینە.
سیاسەتی ئێستا
لەئێستادا دەسەڵاتی چین لەسەر جۆری سۆشیالیستی کۆمۆنیستی دەڕوات وە سیستەمی مەرکەزی پەیڕەو دەکات و ھاوکاتیش چین ووڵاتێکی تاک پارتیی وواتا فرە پارتی یان فرە حیزبی نییە لە چین شی جین ثین سەرۆک کۆمارە وە سەرۆک وەزیرانیش ڤەن جیابائۆ
ئابووری
دوای وەرگرتنی دەسەڵات لەلایەن کۆمۆنیستەکانی چین لەسەر بیرۆکەی مارکس و ئەنگەڵس ئابووریەکی پتەویان داڕشت تا وەکوو لە قەیرانەکانیان ڕزگار بن بە ھۆی زۆری فشاری دانیشتووان، ئابووری چین ھەردەم بەرەو پێشەوە چووە بەتایبەتی زۆرینەی داھاتی بەرھەم ھێنانەوە، ئابووری چینی لە پلەی دوەم دێت لەدوای ئەمریکا ئابوریەکەی لە ساڵی (2014) (11,6) ترلیون دۆلار بووە
پەروەردە و فێرکردن
لە ساڵی ١٩٨٦ز کۆماری چین بیری لەوە کردەوە کە گرنگی زۆرتر بەلایەنی پەروەردە و فێرکردن بدرێت لەوەی گرنگی بەلایەنی سەربازی و شەڕ بدات ھەر بۆیەت لەو کاتەوە تا ساڵی ٢٠٠٧ز ٣٩٨،٥٦٧ خوێندنگای سەرەتایی بنیادنراوە و ٩٤،١١٦ خوێندنگای ناوەندی بنیادنراوە ئەم ڕێژەیەش بۆ ڕێژەی دانیشتووان گوونجاوە و حکوومەتی چین لەماوەی پێنج ساڵدا زۆرتر لە ٢٨ ملیارد دۆلاری لەکەرتی پەروەردە خەرج کرد. لە کردنەوەی زانکۆ و پەیمانگا چین کەمتەرخەم نەبووە جۆرەھا زانکۆی جۆراوجۆری لەگشت بوارەکان کردۆتەوە لە ناوبانگترینیان:
- لە شاری پەکین: زانکۆی پەکین، زانکۆی چینگوا، زانکۆی پەکین تایبەت بە مامۆستایان، زانکۆی ڕەنمین
- لە شاری شەنگەھای:زانکۆی شەنگەھای، زانکۆی ڕۆژھەڵاتی پەکین تایبەت بە مامۆستایان،
- لە شاری ھاربین: پەیمانگای ھاربین تایبەت بە ئایتی و تەکنەلۆژیا
- زانکۆی زانست و تەکنەلۆژیا
- زانکۆی وھان
- زانکۆی تچیانگ
جوگرافیا
چین سێیەم گەورە ووڵاتی جیھانە لەڕووی ڕووبەرەوە ئەمەش لەپاش ڕووسیا و کەنەدا دێت ، سنووری چین بە چواردە دەوڵەت لکاوە ئەوانیش لە ڕۆژھەڵاتی ئاسیا ھەریەکە لە ڤیەتنام و لاوس و میانمار وە لە باشووریش ھەریەکە لە ھیندستان و نیپال و بووتان وە پاکستان دێن وەھەروەھا لە ناوەڕاستی ئاسیاش چین بەستراوە بە ھەریەکە لە ئەفغانستان و تاجیکستان و کازاخستان و قرغیزستان وە لە باکووری ئاسیا چین بە ھەریەکە لە کۆریای باکوور و ڕووسیای فار ڕۆژھەڵات لکاوە
دانیشتوان
بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠١٤ ژمارەی دانیشتوانی کۆماری گەلی چین ١,٣٩٣,٧٨٣,٨٣٦ کەس بووە کە دەکاتە ١٩.٢٤ لەسەدی ڕێژەی خەڵکی جیھان. تەمەنی مام‌ناوەندی خەڵکی ئەم وڵاتە ٣٥.٧ ساڵە. ھەروەھا ٥٤ لە سەدی دانیشتوانی وڵات لە شارەکان دەژین.[١]
ئایین
بەپێی سەرژمێری زۆرتر لەنیوەی دانیشتیوانی چین ھیچ ئاینێکیان نیە جگەلەوەش کۆمەڵەی تر ھەن پەیڕەوی کۆنفۆشی و بوزی و مەسیحی و ئیسلامی دەکەن. لە چین ھەڵبژاردنی ئاینی تاکەکەس ئازادە، بەڵام لەسەر بنەمای ڕێزگرتن لە بیروبۆچوونی ئاینی کەسی بەرامبەر دەبێت.
بەستەری دەرەکی
سەرچاوەکان
- ویکی عەرەبی
- ماڵپەڕێکی حکوومی چینی
- ^ Countries in the world (ranked by 2014 population) (ئینگلیسی). ماڵپەڕی Worldometers. سەردان لە ڕێکەوتی ٥ی ئایاری ٢٠١٥.
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
وڵاتەکان و خودموختارییەکانی ئاسیا | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| دەوڵەتە سەربەخۆکان |
| .svg) | |||||
| دەوڵەتە سنووردار ناسراوەکان | |||||||
| خودموختارییەکان و ناوچە حکوومییە تایبەتەکان |
| ||||||