ئوسامە بن لادن: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ئوسامە بن لادەن
ئوسامە بن لادەن;
لەدایکبوون	١٠ی ئازاری ١٩٥٧; ڕیاز، عەرەبستانی سعوودی
مەرگ	٢ی ئایاری ٢٠١١ (٥٤ ساڵە); ئەبوت ئابادی پاکستان
شوێنی گۆڕ	دەریای عەرەب
نیشتەجێی	عەرەبستانی سعوودی; ئەفغانستان; پاکستان
نەتەوە	عەرەب
ناوەکانی تر	ئەبوو محەمەد
پیشە	سەرۆکی ئەلقاعیدە
چالاکبوون	۱۹۷۹-۲۰۱۱
پاش	ئەیمەن زەواھیری
حیزبی سیاسی	ئەلقاعیدە
ئایین	موسڵمان، سوننی

گەڕان بە مێژوودا

→ گۆڕانکاریی کۆنتر گۆڕانکاریی نوێتر ←

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

دیداریویکیدەق

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏٢٢:٢٦، ١٤ی ئایاری ٢٠١٩

پۆتانەکان: 34°10′9″N 73°14′33″E / 34.16917°N 73.24250°E / 34.16917; 73.24250

ئوسامە بن محەمەد بن عەوەز بن لادن (بە عەرەبی: أسامة بن محمد بن عوض بن لادن) (١٠ی ئازاری ١٩٥٧ - ٢ی ئایاری ٢٠١١) دامەزرێنەری ڕێکخراوەی ئەلقاعیدە، بەرپرسیاری ھێرشەکانی ١١ی سێپتەمبەر و گەلێک ھێرشی پڕقوربانیی دیکەیە لە ئاستی جیھاندا. بنەماڵەی بن لادن، کە ئوسامە لەوان بوو، یەکێک لە بنەماڵە زۆر دەوڵەمەندەکانی عەرەبستانی سەعوودین.

ژیاننامە

ئوسامە بن لادن ١٠ی ئازاری ساڵی ١٩٥٧ لە شاری ڕیازی پایتەختی عەرەبستانی سەعوودی لەدایکبووە و ٥٢ خوشک و برای ھەیە، کە ئەو لە نێویاندا ژمارە ١٧یە.^[٢] باوکی ئوسامە (محەممەد بن لادن) بازرگانێکی دەوڵەمەند بوو و پێوەندییەکی بەھێزی لەگەڵ بنەماڵەی شاھانەی سعوودیەدا ھەبوو.^[٣] بۆ یەکەمجار لە تەمەنی ١٧ ساڵیدا ژنی ھێنا کە کچی خوشکی دایکە سوورییەکەی بوو.

ئوسامە لە ساڵی ١٩٧٩ کۆمەڵەیەکی خێرخوازی دامەزراند و دواتر سەربازگەیەکی بۆ مەشقپێکردنی چەکداران بۆ شەڕی سۆڤیەت لە ئەفغانستان بە ھاوکاری سعوویە و ئەمریکا دامەزراند و دواتر بەخۆی بۆ شەڕ چووە ئەفغانستان و پاشان لە ساڵی ١٩٨٨ ڕێکخراوی ئەلقاعیدەی لە ئەفغانستان دامەزراند.

ئەفغانستان

(بن لادن) پاش بەجێھێشتنی کۆلێژ لە ساڵی ١٩٧٩ـدا، پێوەندی بە عەبدوڵڵا عەزامەوە کرد بۆ شەڕکردن دژ بە سوپای یەکیەتیی سۆڤیێت لە ئەفغانستان. لە ساڵی ١٩٧٩ تاوەکوو ١٩٨٩، دەستگای ھەواڵگریی ئەمریکا، یارمەتیی سەربازی و دارایی پێشکەش بە گرووپی جیھاد موجاھیدنی ئوسامە دەکرد.

لە ساڵی ١٩٩٠، گەڕایەوە بۆ سعوودیە و بە ھەموو شێوەیەک دژی ئەوە بوو بەرپرسانی وڵاتەکەی داوا لە ھێزی ئەمەریکا بکەن بۆ ھێرشکردنەسەر سوپای عێراق و ناچارکردنی سەددام بۆ ئەوەی لە کوێت بکشێتەوە.

لە ساڵی ١٩٩٢، ڕووی کردە سوودان و ئەو وڵاتەی کردە بارەگەیەکی سەرەکیی ڕێکخراوەکەی. ئەم گرووپە لە ساڵی ١٩٩٥ ھەوڵی دا سەرۆکی پێشووی میسر حوسنی موبارەک بکوژێت، بەڵام سەرکەوتوو نەبوو. ساڵێک پاش ئەوە، بەرپرسانی سعوودیە و میسر و ئەمریکا گوشاریان خستە سەر بەرپرسانی سوودان بۆ ئەوەی ئوسامە لە خاکی وڵاتەکەیان دەربکەن. ئەویش ناچار بوو بگەڕێتەوە بۆ (جەلال ئاباد) لە ئەفغانستان. لەوێ پێوەندییەکی بەھێزی لەگەڵ بەرپرسی بزووتنەوەی تاڵیبان مەلا عومەر پێک ھێنا و ڕێکخراوەکەی بەھێز کردەوە و چەندین کامپی تایبەت بە مەشقکردنی دروست کرد.

ھێرشەکانی ئەلقاعیدە

لە سەرەتای ساڵانی نەوەدەکانی سەدەی ڕابردوودا، (بن لادن) بڕی ٤٠ ھەزار دۆلاری ئەمریکایی وەکوو یارمەتی دایە چەکدارە ئیسلامییەکانی جەزائیر و داوای کرد کە دانوستان لەگەڵ حکوومەتدا نەکەن، بەڵکوو شەڕ بکەن. شەڕ ھەڵگیرسا و بەو ھۆیەیشەوە، نزیکەی ١٥٠ تا ٢٠٠ ھەزار کەس کوژران و لە کۆتاییدا حکوومەت سەرکەوت. ئوسامە بۆ چەندین جار ڕەتی کردەوە ڕێکخراوەکەی ھێرشەکانی ١١ـی سێپتێمبەری ئەنجام دابێت، بەڵام لە ساڵی ٢٠٠٤ـدا ددانی بەو ڕاستییەدا نا و بەرپرسیارەتیی ئەو ھێرشانەی لە ئەستۆ گرت. ھێرشەکە بریتی بوو لە ڕفاندنی چوار فڕۆکەی نەفەرھەڵگر و پێکدادانیان بە ھەردوو بینای تاوەری بازرگانیی جیھانی لە نیویۆرک و پێنتاگۆن لە ڤێرجینیا و وەکوو دەرئەنجامی ئەوەیش، ٢٩٧٤ کەس گیانیان لە دەست دا و تاوەری بازرگانییش ڕووخا.

وەکوو دەرئەنجامی ئەوەیش، حکوومەتی ئەمەریکا شەڕی دژەتیرۆری ڕاگەیاند و ھێرشی کردە سەر ئەفغانستان بۆ کۆتاییھێنان بە دەستەڵاتی تاڵیبان و دەستگیرکردنی بەرپرسانی ئەلقاعیدە. شەڕی دژەتیرۆر بەردەوام بوو و لە ساڵی ٢٠٠٣ـدا، ئەمەریکا و ھاوپەیمانانی ھێرشیان کردە سەر عێراق و کۆتاییان بە دەستەڵاتی سەددام حوسێن ھێنا. بن لادن و ڕێکخراوەکەی بەرپرسن لە چەندین تەقینەوەی دیکەی وەکوو تەقینەوەکانی "بالی" لە ئەندەنووسیا و ھێرشەکانی سەر باڵیۆزخانەی ئەمەریکا لە تانزانیا و کینیا.^[٤]^[٥]

مەرگ

لە ساڵی ٢٠١١ ئوسامە بن لادن لە لایەن دەستەیێکی تایبەت لە چەکدارانی ئەمریکی کوژرا و دواتر تەرمەکەی لە دوای کفن و دفنی ئیسلامیەوە خرایە نێو زەریا.^[٦]^[٧]

گالێری تر

بن لادەن کەوتە نێولیستی سەروو داواکراوەکانی FBI ی ئەمریکی لەساڵی ٢٠١١
حەمید میر ی ڕۆژنامەنووسی پاکیستانی لەساتە وەختی دیداری ڕۆژنامەنووسی لەگەڵ ئوسامە
باراک ئۆبامای سەرۆکی ئەمریکا لەچاوەڕوانی دواین گۆڕانکاریەکان لە شەوی تیرۆرکردنی بن لادەن

^[٨]

سەرچاوەکان

[1] ماڵپەڕی سبەی - ئەیمەن زەواھیری وەک سەرکردەی نوێی رێکخراوی قاعیدە دەستنیشان کرا ٥ی ئازاری ٢٠١٦ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[2] ماڵپەڕی qallat - ئوسامە بن لادن کێ بوو؟^{[بەستەری مردوو]}^{[بەستەری مردووی ھەمیشەیی]}

[3] ماڵپەڕی ھەولێر - ھەموو زانیارییەکان لەبارەی (ئوسامە بن لادن)ـەوە^{[بەستەری مردوو]}^{[بەستەری مردووی ھەمیشەیی]}

[4] ttp://www.msnbc.msn.com/id/6363306

[5] ttps://web.archive.org/web/20021218105636/http://www.wdr.de/tv/monitor/beitraege.phtml?id=379

[6] ttp://www.washingtonpost.com/world/cia-spied-on-bin-laden-from-safe-house/2011/05/05/AFXbG31F_story.html

[7] ttp://thelede.blogs.nytimes.com/2011/05/01/bin-laden-dead-u-s-official-says/

[8] ماڵپەڕی ڕووداو - ئوسامە بن لادن کێ بوو؟ ٥ی ئایاری ٢٠١١ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]

[٥]

[٦]

[٧]

[٨]

@@ ھێڵی ١٣: / ھێڵی ١٣: @@
 | شوێنی دۆزینەوەی تەرم  =
 | شوێنی گۆڕ             = [[دەریای عەرەب]]
-| نیشتەجێ               ={{flag|Saudi Arabia}}</br>{{flag|Afghanistan}}<br/> ٫{{flag|Pakistan}}
+| نیشتەجێ               ={{flag|Saudi Arabia}}</br>{{flag|Afghanistan}}<br/> {{flag|Pakistan}}
 | نەتەوە                = [[عەرەب]]
 | ناوەکانی تر           = ئەبوو محەمەد