پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
گەڕان بە مێژوودا
(ھەموو گۆڕانکارییە ھەڵواسراوەکان ببینە)
[وەشانی تاوتوێ نەکراو][وەشانی تاوتوێ نەکراو]
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
No edit summary
No edit summary
ھێڵی ٩٩: ھێڵی ٩٩:
[[برادۆست]]، [[ھەرکی]]، [[بریاجی]]، [[ملکاری]] ،[[زەرزا]]، [[بائۆمەر]]، [[مامەش]]، [[گەورک]]، [[مەنگوڕ]]، [[پیران]]، [[چەرداوڕۆ]]کان لەک و [[ھەوشار]] کورد لە [[ناوچەی هەوشار]]<ref>ایل‌ھا و طایفەھای عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸</ref>. ھۆزە ئازەریە تورکزمانەکانیش بریتین لە [[ئەفشار]] (کە لە [[کرمان]] و [[خوراسان]]ەوە راگوێزراون) و [[قەرەپەپاخ]] (کە لە [[قەوقاز]]ەوە ھاتوون). [[ئاشووری]] و [[ئەرمەنی]]یەکانیش دانیشتووی دێرینی ئەم پارێزگایەن.<ref>Keith Stanley McLachlan, The Boundaries of Modern Iran, UCL Press, 1994, P 55</ref>
[[برادۆست]]، [[ھەرکی]]، [[بریاجی]]، [[ملکاری]] ،[[زەرزا]]، [[بائۆمەر]]، [[مامەش]]، [[گەورک]]، [[مەنگوڕ]]، [[پیران]]، [[چەرداوڕۆ]]کان لەک و [[ھەوشار]] کورد لە [[ناوچەی هەوشار]]<ref>ایل‌ھا و طایفەھای عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸</ref>. ھۆزە ئازەریە تورکزمانەکانیش بریتین لە [[ئەفشار]] (کە لە [[کرمان]] و [[خوراسان]]ەوە راگوێزراون) و [[قەرەپەپاخ]] (کە لە [[قەوقاز]]ەوە ھاتوون). [[ئاشووری]] و [[ئەرمەنی]]یەکانیش دانیشتووی دێرینی ئەم پارێزگایەن.<ref>Keith Stanley McLachlan, The Boundaries of Modern Iran, UCL Press, 1994, P 55</ref>
[[پەڕگە:Ethnic_Map_Of_wermi.png|وێنۆک|ارومیه]] 
[[پەڕگە:Ethnic_Map_Of_wermi.png|وێنۆک|ارومیه]] 

⚫
زۆرینەی دانیشتوانی پارێزگای ورمێ [[کورد]]ن بەرێژەی ٪۴۸،۱۳ وە [[ئازەری]] بەرێژەی ٪۴۷،۷۶ وە [[کورەسوننی]] بەرێژەی ٪ ۲،۳۲ ئەوانی تر بەرێژەی ٪ ۱،۷۹. <ref>www.facebook.com/suleyman.chukeli</ref>



{{bar box
{{bar box
|title= پێکهاتەی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا لە ٢٠١٤
|title= پێکهاتەی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا لە ٢٠١٤
ھێڵی ١١٨: ھێڵی ١١٣:
}}
}}
{{clear}}
{{clear}}

⚫
زۆرینەی دانیشتوانی پارێزگای ورمێ [[کورد]]ن بەرێژەی ٪۴۸،۱۳ وە [[ئازەری]] بەرێژەی ٪۴۷،۷۶ وە [[کورەسوننی]] بەرێژەی ٪ ۲،۳۲ ئەوانی تر بەرێژەی ٪ ۱،۷۹. <ref>www.facebook.com/suleyman.chukeli</ref>






== سەرچاوەکان ==
== سەرچاوەکان ==

وەک پێداچوونەوەی ‏١٩:٤٦، ٩ی کانوونی دووەمی ٢٠١٨

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا

پارێزگای ورمێ یەکێک لە پارێزگاکانی رۆژهەڵاتی کوردستانە. ناوەندەکەی شاری ورمێیە و سێ نەتەوەی سەرەکی تێیدا دەژین کە پێکھاتوون لە کورد، ئازەری و ئاشووری. ئەو پارێزگایە لەگەڵ باشوور و باکووری کورستان هاوسنووره.


مێژوو

پەڕگە:Kurdistan Republic.JPG
ڕاگەیاندنی کۆماری مەھاباد

کاتى‌ سەرھەڵدانی دەوڵەتی سەفەوی لە ئێراندا، بەشێکی ورمێ بەدەستی میرانی برادۆستەوە بوو.[١] لە شاری خۆییش میرانی دومبولی بە رەگەز کورد حوکمڕانی شاریان دەکرد. کە شاعەبباسی گەورە ‌بە یارمەتی تورکمانی ئەفشار ھاوردە، ھێرشی بردە سەر قەڵای دمدمى پێگەی میرانی برادۆست، قەڵاکە داگیرکرا و ئەمیرخانی برادۆست لە ناوبرا. دوای ئەم شەڕە خوێناوییە حوکمڕانیی ئەم شارە و دەوروبەری درا بە ھۆزی ئەفشار و دواتر بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشی کوردی بڵباس ھۆزی قەرەپەپاخیش ھێنرانە دەشتی سندوس و نەغەدە. شۆرشەکانی شێخ عوبەیدوڵڵای نەھری و سمکۆی شکاک دوو بەرسەرھاتی گرنگ بوون کە کوشتاری خوێناوی و ماڵوێرانیی بەدووای خۆی ھێنا. لە شەڕی جیھانیی یەکەمدا بە پلانێکی نھێنی ماڕشەممونی ئاشووری بە دەستی سمکۆوە کوژرا و ئاشووپی نێوان کورد و ئاشووری زیانێکی گەورەتری بە ھەرێمەکە گەیاند.

کۆماری کوردستان

وتاری سەرەکی: کۆماری مەھاباد

لە دوای شەڕی جیھانیی دووەم کاتێک لەشکری سۆڤیەت باکووری ئێرانی داگیرکرد کورد و تورکی ئازەری بە پشتگیری سۆڤیەت ئیعلانی دوو کۆماری ئازادیان کرد لە مەھاباد و تەورێز. قازی محەمەد یەکەم و دوایین سەرکردەی ئەم کۆمارە بوو و ھەر لە مەھابادیش بە فرمانی ڕەزاشای پەھلەوی لە سێدارەدرا. یەکەم ڕاگەیاندنی پارتی دیموکراتی کوردستان ھەر لە رۆژگاری کۆماری مەھاباد بوو.

دابەشکاری و ئامار

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا

پارێزگای ورمێ لە ١٧ شارستان، ٤٢ شار، ٤٤ ناوچە و ١٤٢ گوند پێکھاتووە. ئامارەکانی پارێزگای ورمێ:[٢]

ناوى شارستان ژمارەی دانیشتووان ڕیزبەندی دانیشتووان ڕووبەر ڕیزبەندی ڕووبەر زمانەکان
شارستانی بۆکان ٢٢٤٬٦٢٨ ٤ ٢٬٥٤١ ٦ کوردیی ناوەندی
شارستانی پۆلدەشت ٤٢٬٠٧١ ١٧ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی پیرانشار ١٢٣٬٦٣٩ ٧ ٢٬٢٥٩ ٨ کوردیی ناوەندی
شارستانی تەکاب ٧٨٬١٢٢ ١٢ ٢٬٥٢٣ ٧ کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
شارستانی چاڵدێران ٤٦٬٣٩٨ ١٥ ١٬٩٧٥ ١١ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی چایپارە ٤٣٬٢٠٦ ١٦ ٩٤٠ ١٥ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی خۆی ٣٥٤٬٣٠٩ ٢ ٥٬٥٦١ ١ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
شارستانی ساینقەڵا ٩١٬١١٣ ١٠ ٢٬١٤٤ ١٠ کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
شارستانی سەردەشت ١١١٬٥٩٠ ٩ ١٬٤١١ ١٢ کوردیی ناوەندی
شارستانی سەڵماس ١٩٢٬٥٩١ ٦ ٢٬٥٤٤ ٥ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی شنۆ ٧٠٬٠٣٠ ١٣ ١٬١٩٣ ١٣ کوردیی ناوەندی
شارستانی شەوت ٥٢٬٥١٩ ١٤ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی ماکۆ ٨٨٬٨٦٣ ١١ ٤٬٣٣٥ ٣ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
شارستانی مەھاباد ٢١٥٬٥٢٩ ٥ ٢٬٥٩٢ ٤ کوردیی ناوەندی
شارستانی میاندواو ٢٦٠٬٦٢٨ ٣ ٢٬٢٣٣ ٩ ئازەربایجانی، کوردیی ناوەندی
شارستانی نەس ١٢١٬٦٠٢ ٨ ١٬٠٥٠ ١٤ کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
شارستانی ورمێ ٩٦٣٬٧٣٨ ١ ٥٬٢٥١ ٢ کوردیی (باکووری،ناوەندی)، ئازەربایجانی


دانیشتووان

دانیشتووانی کورد لەم پارێزگایەدا بە سێ شێوەزاری سەرەکی قسەدەکەن: کوردیی باکووری (کورمانجی) لە شارەکانی ماکۆ تا ورمێ و کوردیی ناوەندی (سۆرانی) لە موکریاندا لەشنۆ تا بۆکان کوردی باشووری (کەڵهوری) لە شارکانی تیکاب و ساینقه ڵا وهەروەها هەندێکیش له بۆکان ژیان به سەر دەبەن. شارکانی بۆکان ومەهاباد و شنۆ و پیرانشار و زەردەشت(سەردەشت) سەدتاسەد کوردن.

دابەشبوونی ھۆزە کوردییەکان لە باکوورەوە بەرەو باشوور بەم شێوەیەیە: جەلالی، میلان، ھەیدەران، شکاک، بەگزادە، برادۆست، ھەرکی، بریاجی، ملکاری ،زەرزا، بائۆمەر، مامەش، گەورک، مەنگوڕ، پیران، چەرداوڕۆکان لەک و ھەوشار کورد لە ناوچەی هەوشار[٣]. ھۆزە ئازەریە تورکزمانەکانیش بریتین لە ئەفشار (کە لە کرمان و خوراسانەوە راگوێزراون) و قەرەپەپاخ (کە لە قەوقازەوە ھاتوون). ئاشووری و ئەرمەنییەکانیش دانیشتووی دێرینی ئەم پارێزگایەن.[٤]

ارومیه

 

پێکهاتەی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا لە ٢٠١٤
پێکهاتە ڕێژەی سەدی
کورد
  
 ٥٨٫٣٢٪
ئازەری
  
 ٣٧٫٧٦٪
کورەسوننی
  
 ٢٫٣٢٪
ئەوانی تر
  
 ١٫٧٩٪

زۆرینەی دانیشتوانی پارێزگای ورمێ کوردن بەرێژەی ٪۴۸،۱۳ وە ئازەری بەرێژەی ٪۴۷،۷۶ وە کورەسوننی بەرێژەی ٪ ۲،۳۲ ئەوانی تر بەرێژەی ٪ ۱،۷۹. [٥]



سەرچاوەکان

  1. ^ تاریخ حاکمان و تاریخ محکومان: روایت اسکندربیگ از دمدم ٢٧ی شوباتی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  2. ^ ناوەندی ئاماری ئێران، فایلی PDFی ئەنجامەکانی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١١
  3. ^ ایل‌ھا و طایفەھای عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸
  4. ^ Keith Stanley McLachlan, The Boundaries of Modern Iran, UCL Press, 1994, P 55
  5. ^ www.facebook.com/suleyman.chukeli
  1. ڕێبەری کوردی
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=پارێزگای_ئازەربایجانی_ڕۆژاوا&oldid=556428»