تیز: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
No edit summary
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
ھێڵی ٤: ھێڵی ٤:
ئه‌م وشه‌یه‌ به‌ هاوتای وشه‌ی satire له‌ ئینگلیزیدا هه‌ڵبژێردراوه، که‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا‌ [[یۆنان|یۆنانییه‌]] . satira ناوی قه‌رتاڵه‌یه‌ک پڕ له‌ میوه‌ی جۆراوجۆره‌ که‌ پێشکه‌شی یه‌کێک له‌ خودایانی کشتوکاڵ کراوه‌.
ئه‌م وشه‌یه‌ به‌ هاوتای وشه‌ی satire له‌ ئینگلیزیدا هه‌ڵبژێردراوه، که‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا‌ [[یۆنان|یۆنانییه‌]] . satira ناوی قه‌رتاڵه‌یه‌ک پڕ له‌ میوه‌ی جۆراوجۆره‌ که‌ پێشکه‌شی یه‌کێک له‌ خودایانی کشتوکاڵ کراوه‌.
==چییه‌تی==
==چییه‌تی==
تیز مرۆڤ تووشی ڕامان ده‌کات و که‌سایه‌تییه‌کی ئاڵۆز و چه‌ن توێی هه‌یه‌.
تیز مرۆڤ تووشی ڕامان ده‌کات و که‌سایه‌تییه‌کی ئاڵۆز و چه‌ن لۆی هه‌یه‌.
ئه‌گه‌رچی سروشتی له‌ سه‌ر پێکه‌نینه‌ به‌ڵام پێکه‌نین ته‌نیا وه‌ک ئامێرێک بۆ گه‌یشتن به‌ ئامانجێکی به‌رزتر و وریا کردنه‌وه‌ی مرۆڤ له‌ قووڵای گناسی و به‌دفه‌ڕییه‌کان، به‌کار ده‌هێنێت. گه‌رچی له‌ڕواڵه‌تدا مرۆڤ ده‌خاته‌ پێکه‌نین، به‌ڵام له‌ پشت ئه‌م پێکه‌نینه‌دا ڕاستییه‌کی تاڵی حه‌شار داوه‌ که‌ پێکه‌نینه‌که‌ له‌ ده‌روونی مرۆڤدا ده‌خنکێنێ و تووشی بیرکردنه‌وه‌ و ڕامانی ده‌کات.
ئه‌گه‌رچی سروشتی له‌ سه‌ر پێکه‌نینه‌ به‌ڵام پێکه‌نین ته‌نیا وه‌ک ئامێرێک بۆ گه‌یشتن به‌ ئامانجێکی به‌رزتر و وریا کردنه‌وه‌ی مرۆڤ له‌ قووڵای گناسی و به‌دفه‌ڕییه‌کان، به‌کار ده‌هێنێت. گه‌رچی له‌ڕواڵه‌تدا مرۆڤ ده‌خاته‌ پێکه‌نین، به‌ڵام له‌ پشت ئه‌م پێکه‌نینه‌دا ڕاستییه‌کی تاڵی حه‌شار داوه‌ که‌ پێکه‌نینه‌که‌ له‌ ده‌روونی مرۆڤدا ده‌خنکێنێ و تووشی بیرکردنه‌وه‌ و ڕامانی ده‌کات.
به‌م بۆنه‌وه‌ ده‌ڵێن : "تیز گریانێکه‌ به‌ قاقاوه‌، تیز پێکه‌نینێکه‌ به‌ ئاخه‌وه‌"
به‌م بۆنه‌وه‌ ده‌ڵێن : "تیز گریانێکه‌ به‌ قاقاوه‌، تیز پێکه‌نینێکه‌ به‌ ئاخه‌وه‌"
تیز له‌ خۆیدا ده‌روونی مرۆڤ هه‌ڵده‌شێوێنێ، دڕدۆنگییه‌کای پتر ده‌کا و مرۆڤ له‌ خه‌وی خۆشی دڵنیای داده‌چڵه‌کێنێ.جان درایدێن له‌ وتاری "هونه‌ری تیز"دا تیزی به‌ شمشێرێک چواندووه‌ که‌ زۆر به‌ شه‌نگی سه‌ر له‌ له‌ش جیا ده‌کاته‌وه‌ و ده‌یخاته‌وه‌ شوێنی خۆی.
تیز له‌ خۆیدا ده‌روونی مرۆڤ هه‌ڵده‌شێوێنێ، دڕدۆنگییه‌کای پتر ده‌کا و مرۆڤ له‌ خه‌وی خۆشی دڵنیای داده‌چڵه‌کێنێ.جان درایدێن له‌ وتاری "هونه‌ری تیز"دا تیزی به‌ شمشێرێک چواندووه‌ که‌ زۆر به‌ شه‌نگی سه‌ر له‌ له‌ش جیا ده‌کاته‌وه‌ و ده‌یخاته‌وه‌ شوێنی خۆی.
==شێوه‌کانی تیز==
جۆره‌کانی به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی که‌ تیزنووس ده‌یخولقێنێ زۆره‌؛ وه‌ک [[ڕۆمان]] ، [[شانۆ]] ، [[شیعر]] ، [[چیرۆک]] و... به‌ڵام ته‌کنیکه‌کانی زۆر نین و بریتین له‌:1. بچووک کردنه‌وه‌ 2. گه‌وره‌ کردنه‌وه‌ 3. لاسایی کردنه‌وه‌ی پێکه‌نیناوی به‌رهه‌مێکی ئه‌ده‌بی ناسراو 4. خولقاندنی بارودۆخێک له‌ به‌رهه‌مدا که‌ له‌خۆیدا پێکه‌نینی بێ 5. به‌کار هێنانی وشه‌ی سه‌رزاری که‌سی به‌رتیز له‌ چوارچێوه‌یه‌کی پێکه‌نینیدا

ئامانجی تیز وریابوونه‌وه‌ و تێڕامانی مرۆڤه‌ له‌ خاڵه‌ لاوازه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ به‌شێوه‌یه‌کی هونه‌رمه‌ندانه و به‌ مه‌به‌ستی چاکسازی، و هه‌ر به‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ له‌ قسه‌ی خۆش و نه‌سته‌ق، حه‌نه‌ک و فڕاوێژی (هه‌جو) و... جیا ده‌بێته‌وه‌‌.
==سه‌رچاوه‌==
[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D9%86%D8%B2]

[[fa:طنز]]

وەک پێداچوونەوەی ‏٢١:٠٣، ١١ی ئەیلوولی ٢٠١٥

تیز یان ته‌نز (به‌ فارسی: طنز ، به‌ ئینگلیزی: satire) هونه‌ر ێکه‌ که‌ ناله‌باری و نه‌گونجاوییه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ که‌ به‌ڕواڵه‌ت له‌بار و گونجاو ده‌نوێنن، به‌ شێوه‌یه‌کی هونه‌رمه‌ندانه‌ و جوانیناسانه‌ ده‌رده‌خات.

ڕیشه‌ی وشه‌

تیز له‌ وشه‌دا به‌ واتای تانه‌ و پلاری تێکه‌ڵ به‌ پێکه‌نینه‌. ئه‌م وشه‌یه‌ به‌ هاوتای وشه‌ی satire له‌ ئینگلیزیدا هه‌ڵبژێردراوه، که‌ له‌بنه‌ڕه‌تدا‌ یۆنانییه‌ . satira ناوی قه‌رتاڵه‌یه‌ک پڕ له‌ میوه‌ی جۆراوجۆره‌ که‌ پێشکه‌شی یه‌کێک له‌ خودایانی کشتوکاڵ کراوه‌.

چییه‌تی

تیز مرۆڤ تووشی ڕامان ده‌کات و که‌سایه‌تییه‌کی ئاڵۆز و چه‌ن لۆی هه‌یه‌. ئه‌گه‌رچی سروشتی له‌ سه‌ر پێکه‌نینه‌ به‌ڵام پێکه‌نین ته‌نیا وه‌ک ئامێرێک بۆ گه‌یشتن به‌ ئامانجێکی به‌رزتر و وریا کردنه‌وه‌ی مرۆڤ له‌ قووڵای گناسی و به‌دفه‌ڕییه‌کان، به‌کار ده‌هێنێت. گه‌رچی له‌ڕواڵه‌تدا مرۆڤ ده‌خاته‌ پێکه‌نین، به‌ڵام له‌ پشت ئه‌م پێکه‌نینه‌دا ڕاستییه‌کی تاڵی حه‌شار داوه‌ که‌ پێکه‌نینه‌که‌ له‌ ده‌روونی مرۆڤدا ده‌خنکێنێ و تووشی بیرکردنه‌وه‌ و ڕامانی ده‌کات. به‌م بۆنه‌وه‌ ده‌ڵێن : "تیز گریانێکه‌ به‌ قاقاوه‌، تیز پێکه‌نینێکه‌ به‌ ئاخه‌وه‌" تیز له‌ خۆیدا ده‌روونی مرۆڤ هه‌ڵده‌شێوێنێ، دڕدۆنگییه‌کای پتر ده‌کا و مرۆڤ له‌ خه‌وی خۆشی دڵنیای داده‌چڵه‌کێنێ.جان درایدێن له‌ وتاری "هونه‌ری تیز"دا تیزی به‌ شمشێرێک چواندووه‌ که‌ زۆر به‌ شه‌نگی سه‌ر له‌ له‌ش جیا ده‌کاته‌وه‌ و ده‌یخاته‌وه‌ شوێنی خۆی.

شێوه‌کانی تیز

جۆره‌کانی به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی که‌ تیزنووس ده‌یخولقێنێ زۆره‌؛ وه‌ک ڕۆمان ، شانۆ ، شیعر ، چیرۆک و... به‌ڵام ته‌کنیکه‌کانی زۆر نین و بریتین له‌:1. بچووک کردنه‌وه‌ 2. گه‌وره‌ کردنه‌وه‌ 3. لاسایی کردنه‌وه‌ی پێکه‌نیناوی به‌رهه‌مێکی ئه‌ده‌بی ناسراو 4. خولقاندنی بارودۆخێک له‌ به‌رهه‌مدا که‌ له‌خۆیدا پێکه‌نینی بێ 5. به‌کار هێنانی وشه‌ی سه‌رزاری که‌سی به‌رتیز له‌ چوارچێوه‌یه‌کی پێکه‌نینیدا

ئامانجی تیز وریابوونه‌وه‌ و تێڕامانی مرۆڤه‌ له‌ خاڵه‌ لاوازه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ به‌شێوه‌یه‌کی هونه‌رمه‌ندانه و به‌ مه‌به‌ستی چاکسازی، و هه‌ر به‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ له‌ قسه‌ی خۆش و نه‌سته‌ق، حه‌نه‌ک و فڕاوێژی (هه‌جو) و... جیا ده‌بێته‌وه‌‌.

سه‌رچاوه‌

[١]