ماتماتیک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو

نێوھێڵ

وەک پێداچوونەوەی ‏١٤:١٦، ١٣ی ئازاری ٢٠١٥

ئوقلیدوس، بیرکاری یۆنانی، سەدەی سێی پێش لەدایکبوونی مەسیح

بیرکاری یان ماتماتیک خوێنندنی چەندێتی، پێکھاتە، واڵایی، و گۆڕانە. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان ڕای جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری، ھەندێ لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون^[١]. یەکێ لەو پێناسانە پێناسەی بێرتراند ڕەسڵــە: بیرکاری بریتیە لە ژیربێژیی ھێمایی (ڕەمزی).

بیرکاران بەردوەام بۆ شێوەئاساکان دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە ھەڵھێنجان لە پێناسەکان و بەڵگەنەویستەکانی بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی ڕاستی دادەڕێژن.

لەسەر ئەوەی کە ئاخۆ شتگەلی بیرکارانە (وەکوو ژمارەکان یان خاڵەکان) سروشتی و خۆڕسکانە بوونیان ھەیە یان مرۆڤ خولقاندوویانی ھێشتا باس و گفتوگۆ دەکرێ. بیرکار بێنجەمین پێرس ئاوەھا بیرکاری دەناسێنێ: "ئەو زانستەی کە ئەنجامە پێویستەکانمان بۆ دەر دەکێشێ". لە لایەکی ترەوە، ئەلبێرت ئەینشتاین، دەڵێ: "تا ئەو شوێنەی کە یاساکانی بیرکاری ئاماژە بە ڕاستەقینە دەدەن، بێگومان نین؛ وە تا ئەو شوێنەی کە بێگومانن، ئاماژە بە ڕاستەقینە نادەن".

بە کەڵکوەرگرتن لە دەرھەستکاری و بە بەکارھێنانی ئاوەز، زانستی بیرکاری ھەرڕۆژ لە گەشە و پەرەسەندندایە. گۆڕەپانەکانی ژماردن، پێواندن، تۆژینەوەی ڕێکخراوانەی شێوەگەلی ئەندازەیی، و جووڵەی شتە فیزیکییەکان ھەرڕوژ بەربڵاوتر و بەرینتر دەبنەوە.

بوارەکانی بیرکاری

چەندێتی

لێکۆڵینەوەی چەندێتییەکان بە ژمارەکانەوە دەست پێدەکات:

$1,2,3\,\!$	$-2,-1,0,1,2\,\!$	$-2,{\frac {2}{3}},1.21\,\!$	$-e,{\sqrt {2}},3,\pi \,\!$	$2,i,-2+3i,2e^{i{\frac {4\pi }{3}}}\,\!$
ژمارە سروشتییەکان	ژمارە تەواوەکان	ژمارە رێژەییەکان	ژمارە ڕاستیەکان	ژمارە ئاوێتەکان

بۆشایی

لێکۆڵینەوی فەزا بە ئەندازەوە دەست پێدەکات:


ئەندازە	سێگۆشەزانی	ئەندازەی دیفرانسیێلی	تۆپۆلۆژی	ئەندزەی فراکتالی

گۆڕان


ئاڕاستەکراوەکان	جیاکاری و تەواوکاریی ئاڕاستەکراو	ھاوکێشە دیفرانسیێلییەکان	سیستەمی دینامیکال	بیردۆزی شێواوی

پێکھاتە


تیۆری ژمارە	جەبری ئەبستراکت	تیۆری گروپ	بیردۆزی تیۆری

بناغەکان و فەلسەفە

$p\Rightarrow q\,$
ژیربێژی	بیرۆدۆزی کۆمەڵە	بیرۆدۆزی پۆلێن

پەراوێزەکان

^ پێناسەکانی بیرکاری، ویکی ئینگلیزی. ١٩.٤.٢٠١٤ دوا سەردان

[1] پێناسەکانی بیرکاری، ویکی ئینگلیزی. ١٩.٤.٢٠١٤ دوا سەردان

[١]

@@ ھێڵی ١: / ھێڵی ١: @@
 {{زانست}}
 [[پەڕگە:Euclid.jpg|وێنۆک|[[ئوقلیدوس]]، بیرکاری یۆنانی، سەدەی سێی پێش لەدایکبوونی مەسیح]]
-'''بیرکاری''' یان '''ماتماتیک''' خوێنندنی [[چەندێتی]]، [[پێکھاتە]]، [[واڵایی]]، و [[گۆڕان|گۆڕانە]]. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان ڕای جیاوازیان هەیە لەسەر پێناسی بیرکاری، هەندێ لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Definitions_of_mathematics پێناسەکانی بیرکاری]، ویکی ئینگلیزی. ١٩.٤.٢٠١٤ دوا سەردان </ref>. یەکێ لەو پێناسانە پێناسەی [[بێرتراند_ڕاسڵ|بێرتراند ڕەسڵـ]]ـە: بیرکاری بریتیە لە [[لۆژیک|ژیربێژی]]ی هێمایی (ڕەمزی).
+'''بیرکاری''' یان '''ماتماتیک''' خوێنندنی [[چەندێتی]]، [[پێکھاتە]]، [[واڵایی]]، و [[گۆڕان|گۆڕانە]]. زانایانی بیرکاری و فەیلەسوفان ڕای جیاوازیان ھەیە لەسەر پێناسی بیرکاری، ھەندێ لەو پێناسانە لێرەدا ڕیزکراون<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Definitions_of_mathematics پێناسەکانی بیرکاری]، ویکی ئینگلیزی. ١٩.٤.٢٠١٤ دوا سەردان </ref>. یەکێ لەو پێناسانە پێناسەی [[بێرتراند_ڕاسڵ|بێرتراند ڕەسڵـ]]ـە: بیرکاری بریتیە لە [[لۆژیک|ژیربێژی]]ی ھێمایی (ڕەمزی).
 [[بیرکار|بیرکاران]] بەردوەام بۆ [[شێوەئاسا|شێوەئاساکان]] دەگەڕێن، گومانە تازەکان دەکەن بە ڕێسا، وە بە [[ھەڵھێنجان]] لە [[پێناسە|پێناسەکان]] و [[بەڵگەنەویست|بەڵگەنەویستەکانی]] بەچەشنی گونجاو ھەڵبژێردراو بناغەی [[ڕاستی]] دادەڕێژن.
@@ ھێڵی ١٥: / ھێڵی ١٥: @@
 | <math>1, 2, 3\,\!</math> || <math>-2, -1, 0, 1, 2\,\!</math> || <math> -2, \frac{2}{3}, 1.21\,\!</math> || <math>-e, \sqrt{2}, 3, \pi\,\!</math> || <math>2, i, -2+3i, 2e^{i\frac{4\pi}{3}}\,\!</math>
 |-
-| [[ژمارەی سروشتی|ژمارە سروشتییەکان]]|| [[ژمارەی تەواو|ژمارە تەواوەکان]] || [[ژمارەی رێژه‌یی|ژمارە رێژه‌ییه‌کان]] || [[ژمارەی ڕاستی|ژمارە  ڕاستیه‌کان]] || [[ژمارەی ئاوێته‌|ژمارە ئاوێته‌کان
+| [[ژمارەی سروشتی|ژمارە سروشتییەکان]]|| [[ژمارەی تەواو|ژمارە تەواوەکان]] || [[ژمارەی رێژەیی|ژمارە رێژەییەکان]] || [[ژمارەی ڕاستی|ژمارە  ڕاستیەکان]] || [[ژمارەی ئاوێتە|ژمارە ئاوێتەکان
 ]]
 |}
@@ ھێڵی ٣١: / ھێڵی ٣١: @@
 | [[پەڕگە:Integral as region under curve.svg|96px]] || [[پەڕگە:Vector field.svg|96px]] || [[پەڕگە:Airflow-Obstructed-Duct.png|96px]] || [[پەڕگە:Limitcycle.svg|96px]] || [[پەڕگە:Lorenz attractor.svg|96px]]
 |-
-| [[ئاڕاستەكراوەكان]] || [[جياكارى و تەواوكاريى ئاڕاستەكراو]]|| [[ھاوکێشەی دیفرانسیێلی|ھاوکێشە دیفرانسیێلییەکان]] || [[سيستەمى ديناميكال]] || [[بیردۆزی شێواوی]]
+| [[ئاڕاستەکراوەکان]] || [[جیاکاری و تەواوکاریی ئاڕاستەکراو]]|| [[ھاوکێشەی دیفرانسیێلی|ھاوکێشە دیفرانسیێلییەکان]] || [[سیستەمی دینامیکال]] || [[بیردۆزی شێواوی]]
 |}
@@ ھێڵی ٣٨: / ھێڵی ٣٨: @@
 | [[پەڕگە:Elliptic curve simple.svg|96px]] || [[پەڕگە:Rubik's cube.svg|96px]] || [[پەڕگە:Group diagdram D6.svg|96px]] || [[پەڕگە:Lattice of the divisibility of 60.svg|96px]]
 |-
-| [[تیۆری ژماره‌]] || [[جه‌بری ئه‌بستراکت]] || [[تیۆری گروپ]] || [[بيردۆزى تيۆرى]]
+| [[تیۆری ژمارە]] || [[جەبری ئەبستراکت]] || [[تیۆری گروپ]] || [[بیردۆزی تیۆری]]
 |}