ئەفلاتوون: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
No edit summary |
No edit summary |
||
| ھێڵی ٣٥: | ھێڵی ٣٥: | ||
ئه‌فلاتوون له ئه‌سینا له دایک بووه و ساڵی له دایک بونی به شێوه‌یه ورد دیاری کراو نییه و نه‌زانراوه ، به‌ڵام به پێی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی به به‌رده‌ستمانایه له نێوان ساڵی "423 - 429" (پ.ز) له دای بوه ، ئه‌فلاتوون زۆربه‌ی زۆری ژیانی له ئه‌سینا به‌سه‌ر بردووه ، له‌و سه‌رده‌مه‌ی زانسته یۆنانیه‌کان له ئه‌وپه‌ڕی به‌رزیدا بووه که به "سه‌رده‌می بیرکلیس" ناسراوه ، ئه‌فلاتوون له خێزانێی به‌ناوبانگی خانه‌دانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی كۆمه‌ڵگای یۆنانی بووه ، وه باوكی ناسراو بوه به "أریستۆن". |
ئه‌فلاتوون له ئه‌سینا له دایک بووه و ساڵی له دایک بونی به شێوه‌یه ورد دیاری کراو نییه و نه‌زانراوه ، به‌ڵام به پێی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی به به‌رده‌ستمانایه له نێوان ساڵی "423 - 429" (پ.ز) له دای بوه ، ئه‌فلاتوون زۆربه‌ی زۆری ژیانی له ئه‌سینا به‌سه‌ر بردووه ، له‌و سه‌رده‌مه‌ی زانسته یۆنانیه‌کان له ئه‌وپه‌ڕی به‌رزیدا بووه که به "سه‌رده‌می بیرکلیس" ناسراوه ، ئه‌فلاتوون له خێزانێی به‌ناوبانگی خانه‌دانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی كۆمه‌ڵگای یۆنانی بووه ، وه باوكی ناسراو بوه به "أریستۆن". |
||
'''به‌رهه‌مه‌كانی''' |
|||
به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌فلاتوون ئه‌بوایه به شێوه‌یه‌كی زنجیره‌كی بنوسرایه ، به‌ڵام له به‌رهه‌مه‌انیدا تێكه‌ڵیه‌ك ئه‌بینرێت و له به‌رهه‌مه‌كانیدا ئه‌بینین كه چاره‌سه‌ری جیاوازی بۆ كێشه‌كان دۆزیوه‌ته‌وه ، هه‌ر بۆیه نوسه‌ره‌كانی سه‌ده‌ی حه‌وته‌م هاتون به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌فلاتوونیان ڕیز كردوه به 3 به‌ش: |
به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌فلاتوون ئه‌بوایه به شێوه‌یه‌كی زنجیره‌كی بنوسرایه ، به‌ڵام له به‌رهه‌مه‌انیدا تێكه‌ڵیه‌ك ئه‌بینرێت و له به‌رهه‌مه‌كانیدا ئه‌بینین كه چاره‌سه‌ری جیاوازی بۆ كێشه‌كان دۆزیوه‌ته‌وه ، هه‌ر بۆیه نوسه‌ره‌كانی سه‌ده‌ی حه‌وته‌م هاتون به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌فلاتوونیان ڕیز كردوه به 3 به‌ش: |
||
وەک پێداچوونەوەی ١١:٣٨، ٢٧ی ئابی ٢٠١٤
| پلاتۆن یان ئەفلاتوون Πλάτων Plato | |
|---|---|
 پەیکەری سەری پلاتۆن لەلایەن سیلانیۆن. | |
| لەدایکبوون | ٤٢٧-٤٢٨ پ.ز [١] یۆنان |
| مردن | ٣٤٧-٣٤٨ پ.ز (نزیکەی ٨٠ ساڵ) یۆنان |
| نەتەوە | یۆنانی |
| سەردەم | فەلسەفەی کۆن |
| قوتابخانە | پلاتۆنیزم |
| بایەخی داوە بە | فەلسەفە، ڕەوانبێژی، ھونەر، وێژە، دادپەروەری، فەزیلەت، تیۆریی زانین، پەروەردە، خێزان، سیاسەت و سیاسەتی سەربازی |
| بیرۆکە گرنگەکان | ڕیالیزمی پلاتۆنی |
کاریگەر بووە بە
| |
کاریگەری بووە لەسەر
| |
پلاتۆن یان ئەفلاتوون (بە یۆنانی: Πλάτων پلاتۆن؛ ٤٢٨-٤٢٧ پ.ز - ٣٤٨-٣٤٧ پ.ز) یەکێکە لە ناودارترین فەیلەسوفان و بیرکارانی ھەموو سەردەمان. ئەو خەڵکی یۆنانی دێرین و لەدایکبووی ئەسینا بوو. ھەر لەو شارەدا بوو کە ئاکادیمیاکەی خۆی دامەزراند، واتە یەکەم دامەزراوەی خوێندنی باڵا لە جیھانی ڕۆژاوادا. پلاتۆن ھاوڕێ لەگەڵ سوکرات کە مامۆستای بوو وە ئەرستۆ کە قوتابیی بوو، بناغەکانی فەلسەفەی ڕۆژاوایی و زانستیان دامه‌زراند. پلاتۆن قوتابیی سوکرات بوو و بیرەکانی سوکرات ھەمان کاریگەرییان دانا لەسەری کە کوشتنە نادادپەروەرانەکەی داینا.
لێھاتووییی پلاتۆن وەکوو نووسەر لە دیالۆگە سوکراتییەکانیدادەردەکەوێ؛ سی و شەش دیالۆگ و سێزدە نامە ماون کە ھەموویان لەپاڵ ئەو دەدرێن.
 | ئەم وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت. |
ژیانی ئه‌فلاتوون له ئه‌سینا له دایک بووه و ساڵی له دایک بونی به شێوه‌یه ورد دیاری کراو نییه و نه‌زانراوه ، به‌ڵام به پێی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی به به‌رده‌ستمانایه له نێوان ساڵی "423 - 429" (پ.ز) له دای بوه ، ئه‌فلاتوون زۆربه‌ی زۆری ژیانی له ئه‌سینا به‌سه‌ر بردووه ، له‌و سه‌رده‌مه‌ی زانسته یۆنانیه‌کان له ئه‌وپه‌ڕی به‌رزیدا بووه که به "سه‌رده‌می بیرکلیس" ناسراوه ، ئه‌فلاتوون له خێزانێی به‌ناوبانگی خانه‌دانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی كۆمه‌ڵگای یۆنانی بووه ، وه باوكی ناسراو بوه به "أریستۆن".
به‌رهه‌مه‌كانی
به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌فلاتوون ئه‌بوایه به شێوه‌یه‌كی زنجیره‌كی بنوسرایه ، به‌ڵام له به‌رهه‌مه‌انیدا تێكه‌ڵیه‌ك ئه‌بینرێت و له به‌رهه‌مه‌كانیدا ئه‌بینین كه چاره‌سه‌ری جیاوازی بۆ كێشه‌كان دۆزیوه‌ته‌وه ، هه‌ر بۆیه نوسه‌ره‌كانی سه‌ده‌ی حه‌وته‌م هاتون به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌فلاتوونیان ڕیز كردوه به 3 به‌ش:
به‌رهه‌مه سه‌ره‌تاییه‌كان (السقراطیة) به‌رهه‌مه ناوه‌ندیه‌كان (الأنشائیة) به‌رهه‌مه دواینه‌كان (الدیالیتیكیة)
وه گرنگترین به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌مانه‌ن:
1- به‌رگری كردن له سوقرات
2-لاخیس (گفتوگۆیه‌ك له‌سه‌ر ئازایه‌تی)
3-خارمنیدس (گفتوگۆیه‌ك له‌سه‌ر به‌رده‌وام بوون)
4-أیتیرفیون (له‌سه‌ر دینداری)
5-بروتاجوراس (له‌سه‌ر ئه‌خلاق)
6-جورجیاس (ڕه‌خنه‌گرتنه له كه‌له‌ڕه‌قی)
7-كراتیل (سه‌باره‌ت به زمانه‌وانی و ناولێنان)
8-مینون (له‌سه‌ر چۆنیه‌تی فێربونی ئه‌خلاقی)
9-فایدرۆس (ڕونكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی له نێوان بیرۆی و ڕۆحدا)
10-تیاتیت (له‌سه‌ر زانین و زانیاری)
11-بارمنیدس (له‌سه‌ر چۆنیه‌تی حوار كردن)
12-سفسطائی (له‌سه‌ر بوون)
13- فیلیب (له‌سه‌ر چاكه ، وه په‌یوه‌ندی نێوان تام و چێژ و ژیری)
14-تیمایوس (فه‌لسه‌فه‌ی سروشت)
15-یاسا (ڕونكردنه‌وه ئه‌دات له‌سه‌ر وڵاتێكی پێشكه‌وتوو)
16-فیدیون (له‌سه‌ر چه‌سپینی ڕۆح)
مردنی
ئه‌فلاتون به مردنێكی بێده‌نگ مرد له كه‌شێكی ئارامدا له ساڵی (347 پ.ز) هه‌ر له هه‌مان ڕۆژ و به‌رواری له دایك بونی ، وه له هه‌مان ڕۆژ كه "أپۆلۆ" خودای یۆنانیه‌كان (خواوه‌ندی خۆره) ده‌ركه‌وت ، هه‌ر بۆیه كه‌سانی ئه‌فساناوی په‌یوه‌ندیه‌كیان دروستكرد له نێوان ئه‌فلاتوون و ئه‌پۆلۆ (خواوه‌ندی خۆر) ، وه هه‌ندێكیش وتیان ئه‌و خۆی ئه‌پۆلۆیه ، وه مردنكی ڕێزدارانه مرد و قوتابیه‌كانی هه‌موو ساڵێك یادیان ئه‌كرده‌وه له ڕۆژی مردنیدا و ئه‌و ڕۆژه‌یان به پیرۆز ئه‌زانی ، چونه وایان ئه‌زانی ئه‌م ئه‌فلاتوونه به‌خششێكه و خودا داویه‌تی به مرۆڤایه‌تی.
سەرچاوە
ویکیپیدیای ئینگلیزی - ئەفلاتوون