یاسای ڕاکێشانی گەردوونی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب جێگۆڕکردنی داڕێژەی پەراوێزەکان
ب بۆت زیادکردن: az:Ümumdünya cazibə qanunu
ھێڵی ٢٥: ھێڵی ٢٥:


[[ar:قانون الجذب العام لنيوتن]]
[[ar:قانون الجذب العام لنيوتن]]
[[az:Ümumdünya cazibə qanunu]]
[[be:Закон сусветнага прыцягнення]]
[[be:Закон сусветнага прыцягнення]]
[[be-x-old:Клясычная тэорыя прыцягненьня Ньютана]]
[[be-x-old:Клясычная тэорыя прыцягненьня Ньютана]]

وەک پێداچوونەوەی ‏٠٦:١١، ١١ی ئەیلوولی ٢٠١٠

یاسای ڕاکێشانی گەردوونی نیوتن دەڵێت کە ھەر شتێک لە گەردووندا ھەر شتێکی تر لە ڕێگای ھێزێکەوە ڕادەکێشێت، کە ئەو ھێزە ڕاستەوخۆ ھاوڕێژەیە لەگەڵ بارستکانی ئەو دوو شتە و بە پێچەوانەوە ھاوڕێژەیە لەگەڵ مەودای نێوانیاندا دووجا. ئەمە یاسایەکی فیزیکی گشتییە کە لە ڕوانینە ئەزموونییەکان [١] بە دەست ھاتووە، بە ھۆی ئەو شتەوە کە نیوتن پێی وتووە ھەڵھێنجان. ئەم یاسایە بەشێکە لە میکانیکی کلاسیک و لە پەڕتووکەکەی نیوتن، پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتیدا، کە یەکەمجار ساڵی ١٦٨٧ بڵاوبۆتەوە، فورمووڵرێژی کراوە.

بە زمانی مۆدێرن، یاساکە ئەمەیە:

ھەر ھەرژەی نوقتەیییەک [٢] ھەر بارستی نوقتەیی‌یەکی تر لە رێگای ھێزێکەوە کە دەکەوێتە درێژایی ئەو ھێڵە کە دوو نوقتەکە پێکەوە دەلکێنێت، ڕادەکێشێت. ھێزەکە ڕاستەوخۆ ھاورێژەیە لەگەڵ بەرھەمی لێکدانی دوو بارستکە و بەپێچەوانەوە ھاورێژەیە لەگەڵ دووجای مەودای نێوانیاندا:


،


کە تێیدا:

  • F گەورەیی ھێزی ڕاکێشانی نێوان دوو بارستکەیە،
  • G نەگۆڕی ڕاکێشانە،
  • m١ بارستی نوقتەی یەکەمە،
  • m٢ بارستی نوقتەی دووھەمە، وە
  • r مەودای نێوانی دوو نوقتەکەیە.


پەراوێزەکان

  1. ^ Empirical Observations
  2. ^ Point Mass