یاسای ڕاکێشانی گەردوونی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب robot serzêde kirin: oc:Lei de la gravitacion universala
ب بۆت چاکسازی: ro:Legea atracției universale
ھێڵی ٥٤: ھێڵی ٥٤:
[[pms:Laj ëd gravitassion universal]]
[[pms:Laj ëd gravitassion universal]]
[[pt:Lei da gravitação universal]]
[[pt:Lei da gravitação universal]]
[[ro:Legea atracţiei universale]]
[[ro:Legea atracției universale]]
[[ru:Классическая теория тяготения Ньютона]]
[[ru:Классическая теория тяготения Ньютона]]
[[simple:Newton's law of universal gravitation]]
[[simple:Newton's law of universal gravitation]]

وەک پێداچوونەوەی ‏٢٣:١٢، ٤ی حوزەیرانی ٢٠١٠

یاسای ڕاکێشانی گەردوونی نیوتن دەڵێت کە ھەر شتێک لە گەردووندا ھەر شتێکی تر لە ڕێگای ھێزێکەوە ڕادەکێشێت، کە ئەو ھێزە ڕاستەوخۆ ھاوڕێژەیە لەگەڵ بارستکانی ئەو دوو شتە و بە پێچەوانەوە ھاوڕێژەیە لەگەڵ مەودای نێوانیاندا دووجا. ئەمە یاسایەکی فیزیکی گشتییە کە لە ڕوانینە ئەزموونییەکان [١] بە دەست ھاتووە، بە ھۆی ئەو شتەوە کە نیوتن پێی وتووە ھەڵھێنجان. ئەم یاسایە بەشێکە لە میکانیکی کلاسیک و لە پەڕتووکەکەی نیوتن، پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەی سروشتیدا، کە یەکەمجار ساڵی ١٦٨٧ بڵاوبۆتەوە، فورمووڵرێژی کراوە.

بە زمانی مۆدێرن، یاساکە ئەمەیە:

ھەر ھەرژەی نوقتەیییەک [٢] ھەر بارستی نوقتەیی‌یەکی تر لە رێگای ھێزێکەوە کە دەکەوێتە درێژایی ئەو ھێڵە کە دوو نوقتەکە پێکەوە دەلکێنێت، ڕادەکێشێت. ھێزەکە ڕاستەوخۆ ھاورێژەیە لەگەڵ بەرھەمی لێکدانی دوو بارستکە و بەپێچەوانەوە ھاورێژەیە لەگەڵ دووجای مەودای نێوانیاندا:


،


کە تێیدا:

  • F گەورەیی ھێزی ڕاکێشانی نێوان دوو بارستکەیە،
  • G نەگۆڕی ڕاکێشانە،
  • m١ بارستی نوقتەی یەکەمە،
  • m٢ بارستی نوقتەی دووھەمە، وە
  • r مەودای نێوانی دوو نوقتەکەیە.


پەراوێزەکان

  1. ^ Empirical Observations
  2. ^ Point Mass