شوێنەوارناسی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دێرین ناسی-Archeologie
 
نێوانویکی
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
دێرین ناسی، دیسیپلینێکی زانستیە کە خوێندنەوە لە سەر ئۆبژەکان دەکات، دێرین ناسی پشکنینی میژووی مرۆڤ لە سەردەمی پیش میژووەوە تا سەردەمی هاوچەرخ دەکات لە رێگای هەموو ئەو کەرەستانەی کە لە کۆنەوە بە جێ ماون و لە رێگای پشکنینی دێرین ناسانەوە دەدۆزرێنەوەزانیاری سەبارەت بە دۆنیای کۆن دەخاتە بەر چاو. ئەو کەرەستانە بریتین لە ئێسقان، گۆزە، بینا، زێڕ، شێوەکاری، ژێربینا، چەک، بەردەنووس و هتد.
دێرین ناسی، دیسیپلینێکی زانستیە کە خوێندنەوە لە سەر ئۆبژەکان دەکات، دێرین ناسی پشکنینی میژووی مرۆڤ لە سەردەمی پیش میژووەوە تا سەردەمی ھاوچەرخ دەکات لە رێگای ھەموو ئەو کەرەستانەی کە لە کۆنەوە بە جێ ماون و لە رێگای پشکنینی دێرین ناسانەوە دەدۆزرێنەوەزانیاری سەبارەت بە دۆنیای کۆن دەخاتە بەر چاو. ئەو کەرەستانە بریتین لە ئێسقان، گۆزە، بینا، زێڕ، شێوەکاری، ژێربینا، چەک، بەردەنووس و ھتد.
دێرین ناس زۆربەی بەڵگەکان لە رێگەر کاری مەیدانیەوە (ڕاپرسی، پشکنینی ژێر زەوی، لێکدانەوەی دۆزراوەکان) وە دەست دەهێنێت. وشەی دێرین ناسی Archeology، وشەیەکی یۆنانی کۆنە، ἀρχαιολογία، و ریشەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ἀρχαίος = ancien et λόγος = وشەی لێدوان / وتار.
دێرین ناس زۆربەی بەڵگەکان لە رێگەر کاری مەیدانیەوە (ڕاپرسی، پشکنینی ژێر زەوی، لێکدانەوەی دۆزراوەکان) وە دەست دەھێنێت. وشەی دێرین ناسی Archeology، وشەیەکی یۆنانی کۆنە، ἀρχαιολογία، و ریشەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ἀρχαίος = ancien et λόγος = وشەی لێدوان / وتار.
دێرین ناسی بە سەر چەندین بەشی تردا دابەش دەبێت کە هەر کامەو لایەنیک لە کاری دێرین ناسی لە خۆی دەگڕێت و لە پشکنینی سایتێکێ دێریندا کە گرووپێک کاری لە سەر دەکەن، هەر کەسە و بە پێی پسپٶری خۆی خوێندنەوە لە سەر پشکنراوکان دەکات. دێرین ناسی یارمەتیمان دەدات لە رێگەی شتە دۆزراوەکانەوە مێژوو و مەتریالە بە کار هێنراوەکان و چۆنیەتی ئاو و هەوا و چۆنیەتی ژیانی خەلکانی کۆن بناسین.
دێرین ناسی بە سەر چەندین بەشی تردا دابەش دەبێت کە ھەر کامەو لایەنیک لە کاری دێرین ناسی لە خۆی دەگڕێت و لە پشکنینی سایتێکێ دێریندا کە گرووپێک کاری لە سەر دەکەن، ھەر کەسە و بە پێی پسپٶری خۆی خوێندنەوە لە سەر پشکنراوکان دەکات. دێرین ناسی یارمەتیمان دەدات لە رێگەی شتە دۆزراوەکانەوە مێژوو و مەتریالە بە کار ھێنراوەکان و چۆنیەتی ئاو و ھەوا و چۆنیەتی ژیانی خەلکانی کۆن بناسین.
ریشەی دێرین ناسی دەگەڕێتەوە بۆ یۆنانی کۆن، سیریاک ئانکۆنە یان چیریاکۆ پیتزیکۆلی- Cyriaque Ancône یان Ciriaco de' Pizzicolli - ( 1391-1455)ی زایینی، وەک یەکەم دێرین ناس ناوی لێ دەبرێت کە پشکنینی لە سەر پەرستگەی دۆلفی یان نیکۆپۆلیسی دیپیر کردوە. دیرین ناسی وەکوو زانستێک یەکەم جار لە ساڵەکانی 1880ی زائینی لە ئەورووپا پیناسە کراوە و ئەم روانگەیە لە سەدەی 19یەم گەسەی سەندوە.
ریشەی دێرین ناسی دەگەڕێتەوە بۆ یۆنانی کۆن، سیریاک ئانکۆنە یان چیریاکۆ پیتزیکۆلی- Cyriaque Ancône یان Ciriaco de' Pizzicolli - ( ١٣٩١-١٤٥٥)ی زایینی، وەک یەکەم دێرین ناس ناوی لێ دەبرێت کە پشکنینی لە سەر پەرستگەی دۆلفی یان نیکۆپۆلیسی دیپیر کردوە. دیرین ناسی وەکوو زانستێک یەکەم جار لە ساڵەکانی ١٨٨٠ی زائینی لە ئەورووپا پیناسە کراوە و ئەم روانگەیە لە سەدەی ١٩یەم گەسەی سەندوە.

{{Link FA|eo}}

[[af:Argeologie]]
[[als:Archäologie]]
[[am:ሥነ ቅርስ]]
[[an:Arqueolochía]]
[[ar:علم الآثار]]
[[ast:Arqueoloxía]]
[[az:Arxeologiya]]
[[bar:Archäologie]]
[[bat-smg:Arkeuoluogėjė]]
[[be:Археалогія]]
[[be-x-old:Археалёгія]]
[[bg:Археология]]
[[bn:প্রত্নতত্ত্ব]]
[[br:Arkeologiezh]]
[[bs:Arheologija]]
[[ca:Arqueologia]]
[[ceb:Arkeyolohiya]]
[[co:Archiulugia]]
[[cs:Archeologie]]
[[csb:Archeòlogijô]]
[[cy:Archaeoleg]]
[[da:Arkæologi]]
[[de:Archäologie]]
[[el:Αρχαιολογία]]
[[eml:Archeologî]]
[[en:Archaeology]]
[[eo:Arkeologio]]
[[es:Arqueología]]
[[et:Arheoloogia]]
[[eu:Arkeologia]]
[[ext:Arqueologia]]
[[fi:Arkeologia]]
[[fiu-vro:Arkeoloogia]]
[[fr:Archéologie]]
[[fur:Archeologjie]]
[[fy:Argeology]]
[[ga:Seandálaíocht]]
[[gd:Àrsaidheachd]]
[[gl:Arqueoloxía]]
[[gv:Shenndaaleeaght]]
[[hak:Kháu-kú-ho̍k]]
[[he:ארכאולוגיה]]
[[hi:पुरातत्वशास्त्र]]
[[hr:Arheologija]]
[[ht:Akeyoloji]]
[[hu:Régészet]]
[[hy:Հնագիտություն]]
[[ia:Archeologia]]
[[id:Arkeologi]]
[[ie:Archeologia]]
[[io:Arkeologio]]
[[is:Fornleifafræði]]
[[it:Archeologia]]
[[ja:考古学]]
[[jv:Arkéologi]]
[[ka:არქეოლოგია]]
[[kk:Археология]]
[[kl:Ittarnisarsiorneq]]
[[kn:ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರ]]
[[ko:고고학]]
[[ku:Arkeolojî]]
[[ky:Археология]]
[[la:Archaeologia]]
[[lad:Arkeolojiya]]
[[lb:Archeologie]]
[[li:Archeologie]]
[[lij:Archeòlogia]]
[[lo:ບູຮານວິທະຍາ]]
[[lt:Archeologija]]
[[lv:Arheoloģija]]
[[mk:Археологија]]
[[ml:പുരാവസ്തുശാസ്ത്രം]]
[[mr:पुरातत्त्वशास्त्र]]
[[ms:Arkeologi]]
[[mwl:Arqueologie]]
[[my:ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာ]]
[[nap:Archeologgia]]
[[nds:Archäologie]]
[[nds-nl:Ooldheaidkeunde]]
[[ne:पुरातत्त्वशास्त्र]]
[[nl:Archeologie]]
[[nn:Arkeologi]]
[[no:Arkeologi]]
[[nrm:Archéologie]]
[[oc:Arqueologia]]
[[pl:Archeologia]]
[[ps:لرغونپوهنه]]
[[pt:Arqueologia]]
[[ro:Arheologie]]
[[ru:Археология]]
[[rue:Археолоґія]]
[[sa:पुरातत्त्व]]
[[sah:Археология]]
[[sc:Archeologia]]
[[scn:Archioluggìa]]
[[sco:Airchaeology]]
[[sh:Arheologija]]
[[si:පුරා විද්‍යාව]]
[[simple:Archaeology]]
[[sk:Archeológia]]
[[sl:Arheologija]]
[[sq:Arkeologjia]]
[[sr:Археологија]]
[[su:Arkéologi]]
[[sv:Arkeologi]]
[[sw:Akiolojia]]
[[ta:தொல்பொருளியல்]]
[[te:పురావస్తు శాస్త్రం]]
[[tet:Akarolojia]]
[[tg:Бостоншиносӣ]]
[[th:โบราณคดี]]
[[tk:Arheologiýa]]
[[tl:Arkeolohiya]]
[[tpi:Akiolosi]]
[[tr:Arkeoloji]]
[[uk:Археологія]]
[[ur:علم الآثار]]
[[uz:Arxeologiya]]
[[vec:Archiołogia]]
[[vi:Khảo cổ học]]
[[vo:Vönotav]]
[[wa:Arkeyolodjeye]]
[[war:Arkeyolohiya]]
[[yi:ארכעאלאגיע]]
[[yo:Ọ̀rọ̀ayéijọ́un]]
[[zea:Archeolohie]]
[[zh:考古学]]
[[zh-yue:考古]]

وەک پێداچوونەوەی ‏٢٣:٣٤، ١٣ی کانوونی دووەمی ٢٠١٣

دێرین ناسی، دیسیپلینێکی زانستیە کە خوێندنەوە لە سەر ئۆبژەکان دەکات، دێرین ناسی پشکنینی میژووی مرۆڤ لە سەردەمی پیش میژووەوە تا سەردەمی ھاوچەرخ دەکات لە رێگای ھەموو ئەو کەرەستانەی کە لە کۆنەوە بە جێ ماون و لە رێگای پشکنینی دێرین ناسانەوە دەدۆزرێنەوەزانیاری سەبارەت بە دۆنیای کۆن دەخاتە بەر چاو. ئەو کەرەستانە بریتین لە ئێسقان، گۆزە، بینا، زێڕ، شێوەکاری، ژێربینا، چەک، بەردەنووس و ھتد. دێرین ناس زۆربەی بەڵگەکان لە رێگەر کاری مەیدانیەوە (ڕاپرسی، پشکنینی ژێر زەوی، لێکدانەوەی دۆزراوەکان) وە دەست دەھێنێت. وشەی دێرین ناسی Archeology، وشەیەکی یۆنانی کۆنە، ἀρχαιολογία، و ریشەکەی دەگەڕێتەوە بۆ ἀρχαίος = ancien et λόγος = وشەی لێدوان / وتار. دێرین ناسی بە سەر چەندین بەشی تردا دابەش دەبێت کە ھەر کامەو لایەنیک لە کاری دێرین ناسی لە خۆی دەگڕێت و لە پشکنینی سایتێکێ دێریندا کە گرووپێک کاری لە سەر دەکەن، ھەر کەسە و بە پێی پسپٶری خۆی خوێندنەوە لە سەر پشکنراوکان دەکات. دێرین ناسی یارمەتیمان دەدات لە رێگەی شتە دۆزراوەکانەوە مێژوو و مەتریالە بە کار ھێنراوەکان و چۆنیەتی ئاو و ھەوا و چۆنیەتی ژیانی خەلکانی کۆن بناسین. ریشەی دێرین ناسی دەگەڕێتەوە بۆ یۆنانی کۆن، سیریاک ئانکۆنە یان چیریاکۆ پیتزیکۆلی- Cyriaque Ancône یان Ciriaco de' Pizzicolli - ( ١٣٩١-١٤٥٥)ی زایینی، وەک یەکەم دێرین ناس ناوی لێ دەبرێت کە پشکنینی لە سەر پەرستگەی دۆلفی یان نیکۆپۆلیسی دیپیر کردوە. دیرین ناسی وەکوو زانستێک یەکەم جار لە ساڵەکانی ١٨٨٠ی زائینی لە ئەورووپا پیناسە کراوە و ئەم روانگەیە لە سەدەی ١٩یەم گەسەی سەندوە.

داڕێژە:Link FA