ویکیپیدیا:ڕێنووسی زمانی کوردی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ب دانان |
پەرەپێدان |
||
| ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
{{ئامادە کردن|١٥ی مانگی ١١ی ٢٠٠٩}} |
{{ئامادە کردن|١٥ی مانگی ١١ی ٢٠٠٩}} |
||
==بنەماڵەکان== |
==بنەماڵەکان== |
||
===ئەلفبێ=== |
|||
ژمارەی پیتەکانی ئەلفبێی کوردی ٣٤ دانەن و بریتین لە: |
|||
<div style="text-align:center"> |
|||
ئـ - ا - ب - پ - ت - ج - چ - ح - خ - د - ر - ڕ - ز - ژ - س - ش - ع - غ - ف - ڤ - ق - ک - گ - ل - ڵ - م - ن - و - ۆ - وو - ھ - ە - ی - ێ |
|||
</div> |
|||
===بزوێنەکان=== |
|||
بزوێنەکان لەڕاستیدا ٨ دەنگن، بەڵام بە ئەلفبێی سۆرانی (بە نووسەی عەرەبی) تەنھا ٧ دەنگیان نووسەیان بۆ دانراوە و دەنووسرێن؛ کە بریتین لە: |
|||
{{سوور|ا}} - {{سوور|و}} - {{سوور|ۆ}} - {{سوور|وو}} - {{سوور|ە}} - {{سوور|ی}} - {{سوور|ێ}} |
|||
*یاسا: ھەر وشەیەکی کوردی لانیکەم یەک پیتی بزوێنی تێدایە: ن{{سوور|ا}}و؛ ک{{سوور|و}}رد؛ ک{{سوور|ۆ}}م{{سوور|ا}}ر؛ س{{سوور|وو}}ر؛ ب{{سوور|ە}}رد؛ ک{{سوور|و}}رد{{سوور|ی}}؛ س{{سوور|ێ}} |
|||
===بزرۆکە=== |
|||
ھەندێ وشەی کوردی ھەن کە لە ڕواڵەتدا بزوێنیان تێدا نابینرێت وەکوو: بردن، من، ژن، مردن، بزن، خستن. بەڵام لەڕاستیدا دەنگی بزوێنیان تێدایە. ئەو بزوێنە لە ئەلفبێی کوردیی لاتیندا بە پیتی «i» دیاری کراوە، بەڵام لە ئەلفبێی بە نووسەی عەرەبیدا، ھیچ پێتێکی بۆ دانەنراوە؛ دیار نییە و بزر بووە، بۆیە ناوی نراوە «بزرۆکە». نموونە:<br /> |
|||
(بردن b{{سوور|i}}rd{{سوور|i}}n) ، (من m{{سوور|i}}n)، (ژن jin)، (چل ç{{سوور|i}}l)، (مردن m{{سوور|i}}rd{{سوور|i}}n)، (بزن b{{سوور|i}}z{{سوور|i}}n) و (خستنx{{سوور|i}}st{{سوور|i}}n) |
|||
وشەی «مشک» لە ناوچە جۆربەجۆرەکانی کوردستاندا بە دوو شێوازی (mişk) و (mişik) دەوترێت، بەڵام کاتی نووسین ھەردوو بە یەک شێوە و بە «مشک» دەنووسرێن. |
|||
کەوا بێت ھەشتەمین دەنگی بزوێنی کوردی بە ئەلفبێی کوردی نانووسرێت و «بزرۆکە»یە. |
|||
===ئەلفبێی کوردی بە لاتین=== |
|||
لاتان سەیر نەبێت ئەگەر بڵێین بۆ ئەوەی لە ئەلفبێی کوردی کە بە پیتی عەرەبی دەنووسرێ، باشتر تێ بگەن، زۆر گرنگە ئەلفبێی کوردیی لاتینی بناسن. ئەم ئەلبێیە بریتیە لە:<br /> |
|||
<div lang="en" dir="ltr" style="text-align:center"> |
|||
A - B - C - Ç - D - E - Ê - F - G - H - I - Î - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - Ş - T - U - Û - V - W - X - Y - Z<br /></div> |
|||
بزوێنەکانی بریتین لە ٨ دەنگی و ھەموویان دەنووسرێن: (A - E - Ê - I - Î - O - U - Û)<br /> |
|||
*پاشکۆ: لە ناوەڕاست و کۆتاییی وشەدا: (ڕ = rr) و (ڵ = ll), لە:<br /> |
|||
(پەڕۆ = perro)، (کەڕ = kerr) یان (کەڵک = kellk)، (ساڵ = sall) |
|||
پێویست ناکات لە سەرەتای وشە بە ئەلفبێی لاتینی، بۆ نووسینی (ڕ) کەڵک لە (rr) وەرگرین، چونکوو زۆر ناشیرین دێتە پێش چاو، بۆیە ھەر (r) بەسە. وەکوو: (ڕاز = raz)، (ڕێگا = rêga)، (ڕۆژ = roj). بەڵام لە سۆرانیدا ئەوھا نییە. |
|||
===پیتی یاریدەر=== |
|||
بۆ ئەوەی دوو بزوێن بەدوای یەکتردا نەنووسین، کەڵک لە پیتێکی نەبزوێن وەردەگرین کە یارمەتی دەدات دوو بزوێن پێکەوە نەنووسرێن. بەو پیتانە دەوترێ «یاریدەر». کە بریتین لە (ی y) و (و w):<br /> |
|||
نیە --> نییە |
|||
==پیتە ئاڵۆزەکان== |
==پیتە ئاڵۆزەکان== |
||
وەک پێداچوونەوەی ١٠:٣٥، ٣٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩
 | ئەم پەڕەی پرۆژە یان بەشە لە پڕۆسەی فراوانکردن یان داڕشتنەوەیەکی سەرەکیدایە. ھەروەھا تۆیش دەتوانیت یارمەتیی بنیاتنانی بدەیت. ئەگەر ئەم پەڕەی پرۆژەیە بۆ ماوەی چەند ڕۆژێک دەستکاری نەکرا، ئەوا تکایە ئەم داڕێژە لابە. ئەگەر تۆ ئەو دەستکاریکەرەی کە ئەم داڕێژەیەت زیاد کردووە و ھێشتاش بەچالاکی دەستکاریی دەکەیت، ئەوا تکایە دڵنیا ببەوە کە لەکاتی دەستکاریکردنە چالاکەکەدا، ئەم داڕێژە بە {{لە بەکارھێنان دایە}} دەگۆڕیت. بۆ چۆنییەتیی بەکارھێنانی پارامەترەکانی داڕێژە، کرتە لە بەستەرەکە بکە.
ئەم پەڕە دوایین جار لەلایەن Marmzok (لێدوان | بەشدارییەکان) دەستکاری کراوە ١٤ ساڵ لەمەوبەر. (کاتگرەوەکە نوێ بکەوە) |
بنەماڵەکان
ئەلفبێ
ژمارەی پیتەکانی ئەلفبێی کوردی ٣٤ دانەن و بریتین لە:
ئـ - ا - ب - پ - ت - ج - چ - ح - خ - د - ر - ڕ - ز - ژ - س - ش - ع - غ - ف - ڤ - ق - ک - گ - ل - ڵ - م - ن - و - ۆ - وو - ھ - ە - ی - ێ
بزوێنەکان
بزوێنەکان لەڕاستیدا ٨ دەنگن، بەڵام بە ئەلفبێی سۆرانی (بە نووسەی عەرەبی) تەنھا ٧ دەنگیان نووسەیان بۆ دانراوە و دەنووسرێن؛ کە بریتین لە:
ا - و - ۆ - وو - ە - ی - ێ
- یاسا: ھەر وشەیەکی کوردی لانیکەم یەک پیتی بزوێنی تێدایە: ناو؛ کورد؛ کۆمار؛ سوور؛ بەرد؛ کوردی؛ سێ
بزرۆکە
ھەندێ وشەی کوردی ھەن کە لە ڕواڵەتدا بزوێنیان تێدا نابینرێت وەکوو: بردن، من، ژن، مردن، بزن، خستن. بەڵام لەڕاستیدا دەنگی بزوێنیان تێدایە. ئەو بزوێنە لە ئەلفبێی کوردیی لاتیندا بە پیتی «i» دیاری کراوە، بەڵام لە ئەلفبێی بە نووسەی عەرەبیدا، ھیچ پێتێکی بۆ دانەنراوە؛ دیار نییە و بزر بووە، بۆیە ناوی نراوە «بزرۆکە». نموونە:
(بردن birdin) ، (من min)، (ژن jin)، (چل çil)، (مردن mirdin)، (بزن bizin) و (خستنxistin)
وشەی «مشک» لە ناوچە جۆربەجۆرەکانی کوردستاندا بە دوو شێوازی (mişk) و (mişik) دەوترێت، بەڵام کاتی نووسین ھەردوو بە یەک شێوە و بە «مشک» دەنووسرێن.
کەوا بێت ھەشتەمین دەنگی بزوێنی کوردی بە ئەلفبێی کوردی نانووسرێت و «بزرۆکە»یە.
ئەلفبێی کوردی بە لاتین
لاتان سەیر نەبێت ئەگەر بڵێین بۆ ئەوەی لە ئەلفبێی کوردی کە بە پیتی عەرەبی دەنووسرێ، باشتر تێ بگەن، زۆر گرنگە ئەلفبێی کوردیی لاتینی بناسن. ئەم ئەلبێیە بریتیە لە:
بزوێنەکانی بریتین لە ٨ دەنگی و ھەموویان دەنووسرێن: (A - E - Ê - I - Î - O - U - Û)
- پاشکۆ: لە ناوەڕاست و کۆتاییی وشەدا: (ڕ = rr) و (ڵ = ll), لە:
(پەڕۆ = perro)، (کەڕ = kerr) یان (کەڵک = kellk)، (ساڵ = sall)
پێویست ناکات لە سەرەتای وشە بە ئەلفبێی لاتینی، بۆ نووسینی (ڕ) کەڵک لە (rr) وەرگرین، چونکوو زۆر ناشیرین دێتە پێش چاو، بۆیە ھەر (r) بەسە. وەکوو: (ڕاز = raz)، (ڕێگا = rêga)، (ڕۆژ = roj). بەڵام لە سۆرانیدا ئەوھا نییە.
پیتی یاریدەر
بۆ ئەوەی دوو بزوێن بەدوای یەکتردا نەنووسین، کەڵک لە پیتێکی نەبزوێن وەردەگرین کە یارمەتی دەدات دوو بزوێن پێکەوە نەنووسرێن. بەو پیتانە دەوترێ «یاریدەر». کە بریتین لە (ی y) و (و w):
نیە --> نییە