شەڕی سارد: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب Calak پەڕەی شەڕى ساردی گواستەوە بۆ شەڕی سارد
ب r2.7.2) (ڕۆبۆت: زێدەکردنی ilo:Nalamiis a Gubat
ھێڵی ٣٠: ھێڵی ٣٠:
[[de:Kalter Krieg]]
[[de:Kalter Krieg]]
[[diq:Leco Serdın]]
[[diq:Leco Serdın]]
[[fa:جنگ سرد]]
[[el:Ψυχρός πόλεμος]]
[[el:Ψυχρός πόλεμος]]
[[eml:Guèra fradda]]
[[eml:Guèra fradda]]
ھێڵی ٣٩: ھێڵی ٣٨:
[[eu:Gerra Hotza]]
[[eu:Gerra Hotza]]
[[ext:Guerra Fria]]
[[ext:Guerra Fria]]
[[fa:جنگ سرد]]
[[fi:Kylmä sota]]
[[fi:Kylmä sota]]
[[fiu-vro:Külm sõda]]
[[fiu-vro:Külm sõda]]
ھێڵی ٥٦: ھێڵی ٥٦:
[[ia:Guerra frigide]]
[[ia:Guerra frigide]]
[[id:Perang Dingin]]
[[id:Perang Dingin]]
[[ilo:Nalamiis a Gubat]]
[[io:Kolda milito]]
[[io:Kolda milito]]
[[is:Kalda stríðið]]
[[is:Kalda stríðið]]

وەک پێداچوونەوەی ‏١٩:٤٤، ١٣ی حوزەیرانی ٢٠١٢

شەڕى سارد ڕێبازێکى دوژمنکارانە بوو کە ئەوەندە ئیمپریالیستەکان گرتیانە بەر لە پێش هەموویانەوە ئەمەریکا بۆڕووبەڕوو بوونەوەى لە بەرامبەر یەکێتى سۆڤیەت و دەوڵەتە سۆسیالیستەکانى ئەوروپادا دواى کۆتایى هاتنى جەنگى دووەمى جیهانى بە تایبەتى لە کۆتایى ساڵانى چلەکان دا . لە تایبەتمەندنیەکانى ئەم جەنگە پێشبڕکێ لە خۆ پڕ چەک کردن بە تایبەتى چەکى ناووکى ،وە دامەزراندنى بنکەى سەربازى بە دەورى یەکێتى سۆڤیەت دا ، بەگەڕ خستنى هێز لە پەیوەندییە نێو دەوڵەتیەکان دا ، هەروەها ڕەتکردنەوەى هەموو هەوڵێک بۆ چارەسەر کردنى ناکۆکیە نێو دەوڵەتیەکان لە ڕێگاى دانوستانەوە.

سەرەڕاى نەتوانینى زۆربەى لێکۆلەران و زانایانى بوارى پەیوەندییە نێو دەوڵەتیەکان دا لە دیارى کردنى ماوەى دەست پێ کردنى ئەم جەنگە ، بەڵام لەگەڵ ئەوەش دا زۆربەیان کۆکن لەسەر ئەوەى کە ماوەى ٥ ئازارى ساڵى ١٩٤٦ بە سەرەتاى سەر هەڵدانى ئەم جەنگەیە ئەمەش لەبەر ڕۆشنایى وتارەکەى"چرچڵ" بۆ دامەزراندن و پێکهێنانى یەکێتى سەربازى "ئەنگلۆ ئەمریکى" بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەى مەترسى پەرەسەندنى کۆمۆنیزم.

هۆکارەکانى شەڕى سارد

تیۆرو بیر بۆ چوونەکان سەبارەت بە هۆکارەهاندەرەکانى شەڕى سارد و بنەڕەتى ئەم شەڕە هەمەجۆرن ، ئەو بیر و بۆ چوونانەش دەیگێڕنەوە بۆ دوژمنایەتى کردنى یەکترى و دوو دڵى و نەبوونى متمانە بە یەکترى و بوونى ترسى لایەنەکان بەرامبەر بە یەکترى . سەرۆکى یەکێتى سۆڤیەت و سەرۆکى ئەمەریکا هەستیان بە بوونى مەترسیەکى گەورە دەکرد بەرامبەر یە یەکتر، هەروەها دەستپێشخەرییەکى دوژمنکارانە لەلایەن هەریەکە لە وڵاتانەوە بکرایە زۆر بە توندى بەر پەرچى دەدرایەوە لەلایەن لایەنى بەرامبەرەوە ، لەبەر ئەوە ناتوانرێت بە سادەیى سەیرى شەڕى سارد بکرێت.