ئاو: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
TjBot (لێدوان | بەشدارییەکان) ب r2.5.4) (ڕۆبۆت: زێدەکردنی xh:Amanzi |
Calak (لێدوان | بەشدارییەکان) + شک |
||
| ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
{{شک |
|||
|سەردێر=ئاو |
|||
|زار١=کوردیی باکووری |
|||
|ناو١=ئاڤ |
|||
|زار٢=کوردیی باشووری |
|||
|ناو٢=ئاو |
|||
|زار٣=لەکی |
|||
|ناو٣=ئاو |
|||
|زار٤=ھەورامی |
|||
|ناو٤=ئاوی |
|||
|زار٥=زازاکی |
|||
|ناو٥=ئاوە، ئاوی |
|||
}} |
|||
[[File:Iceberg with hole near sanderson hope 2007-07-28 2.jpg|300px|left|thumb|ئاو لەهەر سێ شێوەکەیدا: شل، ڕەق ([[سەهۆڵبەند]])، و (نادیار) [[هەڵمی ئاو]] لە هەوادا. [[هەورەکان]]، کۆبووەوەی کۆمەڵێ دڵۆپی ئاون]] |
[[File:Iceberg with hole near sanderson hope 2007-07-28 2.jpg|300px|left|thumb|ئاو لەهەر سێ شێوەکەیدا: شل، ڕەق ([[سەهۆڵبەند]])، و (نادیار) [[هەڵمی ئاو]] لە هەوادا. [[هەورەکان]]، کۆبووەوەی کۆمەڵێ دڵۆپی ئاون]] |
||
'''ئاو''' |
'''ئاو''' [[ماددەی کیمیایی|ماددەیەکی کیمیایی]]یە، کە بە [[H2O|H<sub>2</sub>O]] هێما دەکرێت. یەک مۆڵگە لە ئاو پێک دێت لە [[ئۆکسجین]]ێک و دوو [[هایدرۆجین]] کە بە [[بەندی هاوبەش]] پێکەوە بەستراون. ئاو [[شل]]ە لە [[باری پێوانەیی]]دا، بەڵام لەسەر [[زەوی]] زۆرتر بەشێوەی [[رەق]]، [[سەهۆڵبەند]] و بەشێوەی گاز هەیە. ئاو ٧٠,٩% ی ڕووی زەوی دادەپۆشێت. <ref>[http://en.wikipedia.org/wiki/Water ویکیپیدیای ئینگلیزی]</ref> |
||
لەمرۆڤدا، ھەموو [[خانە|خانەکان]]ی لەش لە سەرەوە تا سەری پەنجەکانمان پێویستی بە ئاوە بۆ بەردەوامبوونی [[ژیان]]، لەشی مرۆڤ نزیکەی ٢/٣ (دوو لەسەر سێ) ی پێکھاتەکەی ئاوە، [[ئۆرگان]]ێکی وەک [[مێشک]] ئاو ٪٩٠ ی پێکدەھێنێت، بۆیە ئەگەر ئاوی پێویست نەگاتە [[مێشک]] و ئەندامەکانی تر، ئەوا [[لەش]] ناتوانێت کارەکانی خۆی بەباشی بەڕێوە بەرێت، ئەگەر ھاوسەنگی رێژەی ئاو لەلەشدا رانەگیرێت ئەوا زیان و ئازار بەلەش دەگەیەنێت. |
لەمرۆڤدا، ھەموو [[خانە|خانەکان]]ی لەش لە سەرەوە تا سەری پەنجەکانمان پێویستی بە ئاوە بۆ بەردەوامبوونی [[ژیان]]، لەشی مرۆڤ نزیکەی ٢/٣ (دوو لەسەر سێ) ی پێکھاتەکەی ئاوە، [[ئۆرگان]]ێکی وەک [[مێشک]] ئاو ٪٩٠ ی پێکدەھێنێت، بۆیە ئەگەر ئاوی پێویست نەگاتە [[مێشک]] و ئەندامەکانی تر، ئەوا [[لەش]] ناتوانێت کارەکانی خۆی بەباشی بەڕێوە بەرێت، ئەگەر ھاوسەنگی رێژەی ئاو لەلەشدا رانەگیرێت ئەوا زیان و ئازار بەلەش دەگەیەنێت. |
||
کاتێک مرۆڤ [[ |
کاتێک مرۆڤ [[ماسوولکە]]کانی لەشی بەکار دەھێنێت، بڕێکی زۆر ئاو بەکار دەھێنێت و ونی دەکات، تەنھا لە جوڵەی ئاسایی رۆژانەی ماسولکەکاندا دوو کوپ ئاو بەکار دەھێنێت، [[کرداری ھەناسەدان]]ی ئاسایی مرۆڤ رۆژانە نزیکەی ٣-٤ کوپ ئاو لەلەش دەکاتە دەرەوە، سەر باری ئەوە کە رێژەیەکی زۆری ئاو بە [[پاشەڕۆ]] و [[عارەقکردنەوە]] دەکرێتە دەرەوە. |
||
== ئاو لە لەشی مرۆڤدا == |
== ئاو لە لەشی مرۆڤدا == |
||
ئاو لە لەشدا رۆڵی بنەرەتی دەبینێت و کە بە کورتی لە چەند خاڵێکدا کۆیدەکەینەوە: |
ئاو لە لەشدا رۆڵی بنەرەتی دەبینێت و کە بە کورتی لە چەند خاڵێکدا کۆیدەکەینەوە: |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
==سوود و بەکارهێنانەکانی== |
==سوود و بەکارهێنانەکانی== |
||
=== خواردنەوەی ئاو === |
=== خواردنەوەی ئاو === |
||
خواردنەوەی ئاو بەرێژەی پێویست کۆمەڵێک سودی زۆری ھەیە کە گرنگە ھەموومان بزانین تا بەردەوام رێژەی ئاوی پێویست بخۆینەوە: |
خواردنەوەی ئاو بەرێژەی پێویست کۆمەڵێک سودی زۆری ھەیە کە گرنگە ھەموومان بزانین تا بەردەوام رێژەی ئاوی پێویست بخۆینەوە: |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
====زۆر خواردنەوەی ئاو==== |
====زۆر خواردنەوەی ئاو==== |
||
خواردنەوەی ئاو بەرێژەیەکی زۆر لەسەریەک، دەبێتە ھۆی [[ژەھراویبوون بە ئاو]] (بە[[ئینگلیزی]]:Water Intoxication)، بە تایبەتی لە [[منداڵی ساوا]]دا کە رێژەیەکی زۆر ئاو لەگەڵ [[شیر]] وەردەگرێت (کاتێک کە شیری زۆر ڕوونی پێدەدرێت) یا لەکاتی کەش و ھەوای گەرم خواردنەوەی لەسەریەکی ئاو، ئەمەش دەبێتە ھۆی ھەڵئاوسانی خانەکانی لەش و کەمبوونەوەی خەستی [[خوێن]] و بەرزبونەوەی [[پەستانی خوێن]] بەھۆی زیادبوونی قەبارەی خوێنەوە. |
خواردنەوەی ئاو بەرێژەیەکی زۆر لەسەریەک، دەبێتە ھۆی [[ژەھراویبوون بە ئاو]] (بە [[ئینگلیزی]]:Water Intoxication)، بە تایبەتی لە [[منداڵی ساوا]]دا کە رێژەیەکی زۆر ئاو لەگەڵ [[شیر]] وەردەگرێت (کاتێک کە شیری زۆر ڕوونی پێدەدرێت) یا لەکاتی کەش و ھەوای گەرم خواردنەوەی لەسەریەکی ئاو، ئەمەش دەبێتە ھۆی ھەڵئاوسانی خانەکانی لەش و کەمبوونەوەی خەستی [[خوێن]] و بەرزبونەوەی [[پەستانی خوێن]] بەھۆی زیادبوونی قەبارەی خوێنەوە. |
||
| ھێڵی ٤٢: | ھێڵی ٤٣: | ||
ئاو لەسێ دۆخی جیاجیادا ھەیە: |
ئاو لەسێ دۆخی جیاجیادا ھەیە: |
||
* [[دۆخی شلی]] |
* [[دۆخی شلی]] |
||
* [[دۆخی ڕەقی]] ( |
* [[دۆخی ڕەقی]] (بەستوو) |
||
* [[دۆخی ھەڵم]] |
* [[دۆخی ھەڵم]] |
||
== سەرچاوەکان == |
== سەرچاوەکان == |
||
| ⚫ | |||
<references/> |
<references/> |
||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[پۆل:خواردنەوەکان]] |
[[پۆل:خواردنەوەکان]] |
||
وەک پێداچوونەوەی ١٠:٢٨، ١٩ی ئازاری ٢٠١٢
ئاو ماددەیەکی کیمیایییە، کە بە H2O هێما دەکرێت. یەک مۆڵگە لە ئاو پێک دێت لە ئۆکسجینێک و دوو هایدرۆجین کە بە بەندی هاوبەش پێکەوە بەستراون. ئاو شلە لە باری پێوانەییدا، بەڵام لەسەر زەوی زۆرتر بەشێوەی رەق، سەهۆڵبەند و بەشێوەی گاز هەیە. ئاو ٧٠,٩% ی ڕووی زەوی دادەپۆشێت. [١]
لەمرۆڤدا، ھەموو خانەکانی لەش لە سەرەوە تا سەری پەنجەکانمان پێویستی بە ئاوە بۆ بەردەوامبوونی ژیان، لەشی مرۆڤ نزیکەی ٢/٣ (دوو لەسەر سێ) ی پێکھاتەکەی ئاوە، ئۆرگانێکی وەک مێشک ئاو ٪٩٠ ی پێکدەھێنێت، بۆیە ئەگەر ئاوی پێویست نەگاتە مێشک و ئەندامەکانی تر، ئەوا لەش ناتوانێت کارەکانی خۆی بەباشی بەڕێوە بەرێت، ئەگەر ھاوسەنگی رێژەی ئاو لەلەشدا رانەگیرێت ئەوا زیان و ئازار بەلەش دەگەیەنێت. کاتێک مرۆڤ ماسوولکەکانی لەشی بەکار دەھێنێت، بڕێکی زۆر ئاو بەکار دەھێنێت و ونی دەکات، تەنھا لە جوڵەی ئاسایی رۆژانەی ماسولکەکاندا دوو کوپ ئاو بەکار دەھێنێت، کرداری ھەناسەدانی ئاسایی مرۆڤ رۆژانە نزیکەی ٣-٤ کوپ ئاو لەلەش دەکاتە دەرەوە، سەر باری ئەوە کە رێژەیەکی زۆری ئاو بە پاشەڕۆ و عارەقکردنەوە دەکرێتە دەرەوە.
ئاو لە لەشی مرۆڤدا
ئاو لە لەشدا رۆڵی بنەرەتی دەبینێت و کە بە کورتی لە چەند خاڵێکدا کۆیدەکەینەوە:
- گواستنەوەی خواردن و ئۆکسجین بۆ خانەکانی لەش.
- شێدارکردنی ھەوا لە سیەکاندا بۆ راگرتنی سەلامەتی سیەکان.
- یارمەتیدانی زیندە چالاکیەکانی لەش.
- رێکخستنی گەرمی لەش.
- پاکردنەوەی لەش لە ماددە زیانبەخشەکان.
- پێدانی زیندوویەتی بە سەرجەم ئۆرگانەکانی لەش و شێدارکردنیان.
سوود و بەکارهێنانەکانی
خواردنەوەی ئاو
خواردنەوەی ئاو بەرێژەی پێویست کۆمەڵێک سودی زۆری ھەیە کە گرنگە ھەموومان بزانین تا بەردەوام رێژەی ئاوی پێویست بخۆینەوە:
- خواردنەوەی ئاو دەبێتە ھۆی دابەزاندنی کێش، چونکە یارمەتی شۆردنەوەی لەش دەدات لە پاشماوەی ھەرسکردنی چەوری، ئاو ھیچ وزەیەکی تێدا نییە کە ئەمەش دەبێتە ھۆی بەکارھێنانی چەوری لەش، خواردنەوەی ئاو برسێتی کەم دەکاتەوەو دەبێتە ھۆی کەمکردنەوەی ئارەزووی خواردن.
- زۆربەی کات ژانەسەر بەھۆی کەمی رێژەی ئاوەوەیە لەلەشدا، بۆیە خواردنەوەی ئاو ھۆیەکە بۆ چارەسەری ژانەسەر بە شێوەیەکی سروشتی، گرنگە پێش ئەوەی بیر لە بەکارھێنانی دەرمانی ئازارشکێن بکەینەوە، ئاو بخۆینەوە.
- ئاو دەبێتە ھۆی شێداری پێست بەم ھۆیەش پێکھاتە لاستیکیەکەی پێست دەپارێزێت و رێگری دەکات لە چرچبوون و وشکبونەوە.
- چالاکی دەبەخشێتە لەش بەھۆی چالاکردنی مێشک و یارمەتیدانی ماسولکەکان.
- ئەو کەسانەی کە وەرزش دەکەن پێویستە رێژەی پێویست ئاو بخۆنەوە بە شێوەیەکی ھێمنانە تا یارمەتی ماسولکەکان بدات و کرژبوون و ڕەقبوونی ماسوولکە کەمبکاتەوە بەھۆی گواستنەوەی خۆراک و ئۆکسجین بۆ ماسولکەکان و رزگارکردنی ماسولکەکان لە پاشەڕۆ خۆراکیەکان.
- خواردنەوەی ئاو جگە لەکاتی خواردن، یارمەتیدەرە لە کرداری ھەرس و دورکەوتنەوە لە قەبزی و زیادکردنی جوڵەی ڕیخۆڵەکان، بە پێچەوانەوە زۆر ئاو خواردنەوە لەکاتی نان خواردندا دەبێتە ھۆی رێگری لە کرداری ھەرس بەھۆی دابەزاندنی ترشێتی گەدە و ھەڵاوسانی.
زۆر خواردنەوەی ئاو
خواردنەوەی ئاو بەرێژەیەکی زۆر لەسەریەک، دەبێتە ھۆی ژەھراویبوون بە ئاو (بە ئینگلیزی:Water Intoxication)، بە تایبەتی لە منداڵی ساوادا کە رێژەیەکی زۆر ئاو لەگەڵ شیر وەردەگرێت (کاتێک کە شیری زۆر ڕوونی پێدەدرێت) یا لەکاتی کەش و ھەوای گەرم خواردنەوەی لەسەریەکی ئاو، ئەمەش دەبێتە ھۆی ھەڵئاوسانی خانەکانی لەش و کەمبوونەوەی خەستی خوێن و بەرزبونەوەی پەستانی خوێن بەھۆی زیادبوونی قەبارەی خوێنەوە.
دۆخەکانی ئاو
ئاو لەسێ دۆخی جیاجیادا ھەیە: