Langsat

لانگسات

میوەی لانگسات (Lansium parasiticum) کە بە لانزۆن ناسراوە، میوەیەکی گەرمە و خەڵکی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیایە. میوەکەی بە کۆمەڵ لەسەر دارەکانی سەر بە خێزانی ماهۆگانی (Meliaceae) گەشە دەکات. لە وڵاتانی وەک ئەندەنوسیا، مالیزیا، فلیپین، تایلەند و ڤێتنام بە شێوەیەکی بەرفراوان دەچێنرێت بەهۆی تامە شیرین و تامەکەیەوە.

وەسف

درەختی لانگسات دەتوانێت تا ٣٠ مەتر بەرز بێت، گەڵاکانی چڕ و گەڵاکانی پینەتە. میوەکەی بچووکە و گۆڕاوە تا هێلکەیی و تیرەکەی نزیکەی ٢-٥ سم دەبێت. پێستی تەنک و زەردی قاوەیی ڕەنگە نەرم بێت یان کەمێک مووی هەبێت، هەروەها کاتێک توێکڵەکەی لێدەکرێتەوە لاتەکسێکی چەسپاو دەردەدات. گۆشتی نیمچە ڕووناک و بەشکراو لە ناوەوەیدا شەربەتی و بۆنخۆشە، تامەکەی لە شیرینەوە دەست پێدەکات تا کەمێک تارت. هەر بەشێک لەوانەیە 1-3 تۆوی تێدابێت، کە تاڵن و ناخورێن.

بەکارهێنانی چێشتلێنان

لانگسات بە شێوەیەکی گشتی بە تازەیی دەخورێت بەڵام بە شێوازی جۆراوجۆریش بەکاردەهێنرێت:

میوەی پارێزراو: دەکرێتە مرەبا، شەربەت، یان شیرینی.

خواردنی کەم وشککراوە: دەتوانرێت چەورییەکەی وشک بکرێتەوە و وەکو خواردنێکی شیرین بخورێت.

خواردنەوەکان: هەندێک جار بۆ تامکردنی شەربەت یان کۆکتێل بەکاردێت.

تامە تازەگەریەکەی وای لێدەکات کە میوەیەکی بەناوبانگ بێت لە بازاڕە گەرمەکاندا.

سوودە خۆراکیەکان

لانگسات دەوڵەمەندە بە ماددە خۆراکیەکان و سوودە تەندروستییەکان لەوانە:

ڤیتامین C: بەرگری لەش بەرز دەکاتەوە و یارمەتی تەندروستی پێست دەدات.

ڕیشاڵی خۆراکی: پاڵپشتی هەرسکردن و تەندروستی ڕیخۆڵە دەکات.

ڕیبۆفلاڤین: یارمەتیدەرە لە بەرهەمهێنانی وزە.

دژە ئۆکسێنەرەکان: خانەکان لە تێکچوون دەپارێزێت.

چاندن

دارەکانی لانگسات لە کەشوهەوای گەرمدا گەشە دەکەن کە شێداری زۆرە و خاکێکی باش ئاوڕێژکراوە. بە شێوەیەکی گشتی لە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیا دەچێنرێن، زۆرجار لە کێڵگە بچووکەکان یان باخچەی ماڵەوە. دارەکان هێواش گەشە دەکەن و ڕەنگە ١٠-١٥ ساڵ بخایەنێت تا پێدەگەن و بەرهەم دەهێنن، بەڵام کاتێک دامەزراون دەتوانن دروێنەیەکی زۆر بەرهەم بهێنن. میوەکان بەگشتی لە کۆتایی هاوین تا سەرەتای پایز بەردەستن.

گرنگی ڕۆشنبیری و ئابووری

لانگسات بەهایەکی بەرچاوی کولتووری و ئابووری لە باشووری ڕۆژهەڵاتی ئاسیادا هەیە:

لە فلیپین ساڵانە لە کاتی فێستیڤاڵی لانزۆن لە کامیگوین ئاهەنگی لانزۆن بەڕێوەدەچێت، ئەمەش گرنگی میوەکە بۆ ئابووری ناوخۆیی دەردەخات.

زۆرجار درەختی لانگسات لە نزیک ماڵەکاندا دەچێنرێت بۆ سێبەر و میوەکانیان.

بەرهەمێکی گرنگی هەناردەکردنە، بەتایبەتی لە مالیزیا و تایلەند، کە جۆرەکانی کوالیتی بەرز بۆ بازاڕە نێودەوڵەتییەکان دەچێنرێن.

جۆرەکانی

لانگسات چەندین جۆری هەیە لەوانە:

دوکو: میوەی گەورەتر و گوڵاوتر و پێستی ئەستوورتر و چەوری شیرینتر.

دوکو-لانگسات: جۆرێکی تێکەڵە کە باشترین تایبەتمەندییەکانی هەردووکی تێکەڵ دەکات.

لۆنگکۆنگ: جۆرێکی بێ تۆو و کەمتر تارتە و لە تایلەند بەناوبانگە.