یاسووکەند
| یاسووکەند | |
|---|---|
| شارەدێ | |
| یاسوکند - Yasukand | |
 | |
 | |
  یاسووکەند | |
 یاسووکەند | |
| پۆتانەکان: 36°17′02.5″N 47°44′47.5″E / 36.284028°N 47.746528°Eپۆتانەکان: 36°17′02.5″N 47°44′47.5″E / 36.284028°N 47.746528°E | |
| وڵات |  کوردستان ئێران |
| پارێزگا | سنە |
| شارستان | بیجاڕ |
| ناوچە | کوڕانی |
| گوندەوار | کوڕانی |
| بوون بەشارەدێ | ١٩٩٤ |
| دەسەڵات | |
| • شارەدار | ئەندازیار تەھا ئەحمەدوەند |
| بەرزایی | ١٦٧٣ مەتر (٥٬٤٨٩ پێ) |
| ژمارەی دانیشتووان (٢٠١٦) | |
| • سەرجەم | ٣،٤٩٠ |
| زمان و ئایین | |
| • زمان | کوردی (گەڕووسی)، ئازەری |
| • ئایین | ئیسلام(شیعە و سوننە) |
| ناوچەی کاتی | ناوچەی کاتی (UTC+٣:٣٠) |
| • ھاوین (DST) | ھاوین (UTC+٤:٣٠) |
| تەلەفۆن | ٠٨٧ |
یاسووکەند یان حەسەناوای یاسووکەند شارەدێیەکە، کەوتووەتە گوندەواری کوڕانی، ناوچەی کوڕانی، شارستانی بیجاڕ، پارێزگای سنە، ڕۆژھەڵاتی کوردستان، ئێران.[١] ئەم شارەدێیە ناوەندی ناوچەی کوڕانیە. ئەم شارەدێیە ناوەندی کارگێڕی، پەیوەند، ڕامیاری، بازرگانی، ئابووری و ڕۆشنبیری ناوچەی کوڕانیە. شارەدێی یاسووکەند (١٧٩)ھێکتار ڕووبەرەکەیەتی. بەدووری (٦٥کم) لە شارۆچکەی بیجاڕوە دوورە، وە بەدووری (١٨کم) دەکەوێتە سەروو ڕێگای بیجاڕ ـ زەنگانەوە. یاسووکەند دوای بیجاڕ دووەم شارەدێی گەورەیە لە شارستانی بیجاڕ لە ڕووی دانیشتووانەوە. یاسووکەند لە مێژووی خۆیدا ڕووبەڕووی چەندان سەرکەوتن و شکست بووەتەوە، گەواھیدەری مێژووی ئەم شارەدێیە لەداگیرکاری بێگانە و ڕووداوی سروشتی وەک بوومەلەرزە ھەیە. دروستکردنی یاسووکەند دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی دەسەڵاتی زەندییەکان.[٢]
ناو[دەستکاری]
نزیکی ھەزار ساڵ لەمەوبەر گوندێک ھەبووە بەناوی (گوشادەدێ) کە نیشتمانی کوردان بووە، گوندەکە بە بوومەلەرزە وێران بووە، خەڵکەکەی لە جێگەیەکی تردا جێگە خۆش دەکەن و گوند دروست دەکەنەوە و ناوی دەنێن (ئاشاغەکەند) پاشان ئەم شوێنەشیان پێخۆش نابێت و دەگوێزنەوە جێگەیەکی تر و ناوی دەنێن (یاسی کەند) واتای خودایە سێھەمین گوندمام لێ پیرۆزبێت و ئیتر سەرمان لێنەشێوێ، پاشان لەسەردەمی ناسرەدین شای قاجاڕەکاندا، ئەمیر نیزامی گەڕووسی(حەسەن عەلیخانی گەڕووسی) دانیەر و فەرمانڕەوای ناوچەی گەڕووس، ئەم گوندە دەکڕێت و ئاوەدانی دەکاتەوە، بەم ھۆیە پێی دەڵێن (حەسەناوای یاسی کەند). بەرەبەرە یاسی کوردی بە شێوەی یاسووی ئازەری دەردەبڕێت و دەبێتە (حەسەناوای یاسووکەند) کەتاوەکو چەند ساڵ لەمەوپێش خەڵکەکەی کوردی سوننە بوون، دوای فەرمانڕەوایی ئەمیر نیزامی گەڕووسی کەبووە شیعە، خەڵکەکەشی کەم کەم لە بەرەوە بوونە شیعە و خەڵکی ئازەرییەکانیان تێکەڵ بوو، ئێستا خەڵکەکەی بە ھەردوو کوردی و ئازەری قسەدەکەن و زۆرینەشیان شیعە مەزھەبن، بەڵام لە بنەچەدا کوردن.
مێژوو[دەستکاری]
جوگرافیا[دەستکاری]
یاسووکەند ھاوسنوورە لەگەڵ ئەم گوندانە:
- لە باکوورەوە لەگەڵ گوندی قەیتاس.
- لە باشوورەوە لەگەڵ گوندی خەلیفەقیشلاخ.
- لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ گوندی قەمتەرەقە.
- لە ڕۆژاواوە لەگەڵ گوندی یەیگاباد.[٣]
دانیشتووان[دەستکاری]
- بە پێی سەرژمێریی گشتیی جەماوەر و خانووی ئێران لە ساڵی ٢٠١٦دا، ژمارەی دانیشتووانی ئەم شارەدێیە (٣٫٤٩٠)کەس و (٥١١)خێزان بووە.[٤]
- دانیشتووانی شارەدێکە لە کورد و ئازەرییەکان پێکھاتووە.
- بە کوردی شێوەزاری (گەڕووسی) و ئازەری دەدوێن. [٥]
ئایین[دەستکاری]
بەروبوومی کشتوکاڵ[دەستکاری]
ھەبوونی زەوی کشتوکاڵی بەراو و دێمی بەپیت و بوونی ئاوی زۆری سەرزەوی و ژێر زەوی و ئاوھەوای کوێستانی و دابارینی بارانی گونجاو ساڵانە، ئەمانە ھەمووی ھۆکارن بۆ ئەوەی کە بەرووبوومێکی باش بەرھەم بێت لە گەنم و جۆ و نۆک و نیسک و ماش و پەتاتە و تووتن و ھتد لەم شارەدێیەدا.
ھەروەھا کەش و ھەوای گونجاوی ئەم شارەدێیە وەھایە کە دەست بدات بۆ رەز و باخ کە لە باخەکانی سێو و ھەرمێ و قەیسی و گێلاس و ھەڵوژە و قۆخ و ...ھتد. وەچەندەھا دارو درەختی خۆڕسکی بەردار و بێبەر لە ناوچەکەدا ھەیە.
ئەمانەش ببینە[دەستکاری]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ د. عەبدوڵڵا غەفوور. جوگرافیای کوردستان (کوردی).
- ^ http://www.irancities.ir/showcity.aspx?code=671&code2=28
- ^ جەمیل ڕۆژبەیانی. ووڵاتەکەت بناسە (کوردی).
- ^ "ناوەندی ئاماری ئێران، فایلی XLSی ئەنجامەکانی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١١".
- ^ جەلالەدین شافیعی کورد. جوغرافیای تاریخی کوردستان (کوردی).
- ^ «سەرتیپ حاجعلی رزمآرا». فرھنگ جغرافیائی ایران(ابادیھا) (فارسی).
| شارستانەکان و شارەکان |
|  |
|---|---|---|
| پێرستی گوندەکان | ||
| وتاری پەیوەندیدار |
| |
| بابەتی گەشتیاری | ||