یاسووکەند

یاسووکەند
شارەدێ
یاسوکند - Yasukand
وڵات	ئێران ڕۆژھەڵاتی کوردستان
پارێزگا	سنە
شارستان	بیجاڕ
ناوچە	کوڕانی
گوندەوار	کوڕانی
بوون بەشارەدێ	١٩٩٤
دەسەڵات
• شارەدار	ئەندازیار تەھا ئەحمەدوەند
بەرزایی	١٦٧٣ مەتر (٥٬٤٨٩ پێ)
ژمارەی دانیشتووان  (٢٠١٦)
• سەرجەم	٣،٤٩٠
زمان و ئایین
• زمان	کوردی (گەڕووسی)، ئازەری
• ئایین	ئیسلام(شیعە و سوننە)
ناوچەی کاتی	UTC+٣:٣٠ (ناوچەی کاتی)
• ھاوین (DST)	UTC+٤:٣٠ (ھاوین)
تەلەفۆن	٠٨٧

یاسووکەند یان حەسەناوای یاسووکەند شارەدێیەکە، کەوتووەتە گوندەواری کوڕانی، ناوچەی کوڕانی، شارستانی بیجاڕ، پارێزگای سنە، ڕۆژھەڵاتی کوردستان، ئێران. ئەم شارەدێیە ناوەندی ناوچەی کوڕانیە. ئەم شارەدێیە ناوەندی کارگێڕی، پەیوەند، ڕامیاری، بازرگانی، ئابووری و ڕۆشنبیری ناوچەی کوڕانیە. شارەدێی یاسووکەند (١٧٩)ھێکتار ڕووبەرەکەیەتی. بەدووری (٦٥کم) لە شارۆچکەی بیجاڕوە دوورە، وە بەدووری (١٨کم) دەکەوێتە سەروو ڕێگای بیجاڕ ـ زەنگانەوە. یاسووکەند دوای بیجاڕ دووەم شارەدێی گەورەیە لە شارستانی بیجاڕ لە ڕووی دانیشتووانەوە. یاسووکەند لە مێژووی خۆیدا ڕووبەڕووی چەندان سەرکەوتن و شکست بووەتەوە، گەواھیدەری مێژووی ئەم شارەدێیە لەداگیرکاری بێگانە و ڕووداوی سروشتی وەک بوومەلەرزە ھەیە. دروستکردنی یاسووکەند دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی دەسەڵاتی زەندییەکان.

ناو

نزیکی ھەزار ساڵ لەمەوبەر گوندێک ھەبووە بەناوی (گوشادەدێ) کە نیشتمانی کوردان بووە، گوندەکە بە بوومەلەرزە وێران بووە، خەڵکەکەی لە جێگەیەکی تردا جێگە خۆش دەکەن و گوند دروست دەکەنەوە و ناوی دەنێن (ئاشاغەکەند) پاشان ئەم شوێنەشیان پێخۆش نابێت و دەگوێزنەوە جێگەیەکی تر و ناوی دەنێن (یاسی کەند) واتای خودایە سێھەمین گوندمام لێ پیرۆزبێت و ئیتر سەرمان لێنەشێوێ، پاشان لەسەردەمی ناسرەدین شای قاجاڕەکاندا، ئەمیر نیزامی گەڕووسی(حەسەن عەلیخانی گەڕووسی) دانیەر و فەرمانڕەوای ناوچەی گەڕووس، ئەم گوندە دەکڕێت و ئاوەدانی دەکاتەوە، بەم ھۆیە پێی دەڵێن (حەسەناوای یاسی کەند). بەرەبەرە یاسی کوردی بە شێوەی یاسووی ئازەری دەردەبڕێت و دەبێتە (حەسەناوای یاسووکەند) کەتاوەکو چەند ساڵ لەمەوپێش خەڵکەکەی کوردی سوننە بوون، دوای فەرمانڕەوایی ئەمیر نیزامی گەڕووسی کەبووە شیعە، خەڵکەکەشی کەم کەم لە بەرەوە بوونە شیعە و خەڵکی ئازەرییەکانیان تێکەڵ بوو، ئێستا خەڵکەکەی بە ھەردوو کوردی و ئازەری قسەدەکەن و زۆرینەشیان شیعە مەزھەبن، بەڵام لە بنەچەدا کوردن.

جوگرافیا

یاسووکەند ھاوسنوورە لەگەڵ ئەم گوندانە:

• لە باکوورەوە لەگەڵ گوندی قەیتاس.
• لە باشوورەوە لەگەڵ گوندی خەلیفەقیشلاخ.
• لە ڕۆژھەڵاتەوە لەگەڵ گوندی قەمتەرەقە.
• لە ڕۆژاواوە لەگەڵ گوندی یەیگاباد.

دانیشتووان

• بە پێی سەرژمێریی گشتیی جەماوەر و خانووی ئێران لە ساڵی ٢٠١٦دا، ژمارەی دانیشتووانی ئەم شارەدێیە (٣٫٤٩٠)کەس و (٥١١)خێزان بووە.
• دانیشتووانی شارەدێکە لە کورد و ئازەرییەکان پێکھاتووە.
• بە کوردی شێوەزاری (گەڕووسی) و ئازەری دەدوێن.

ئایین

• ئایینی خەڵکی ئەم شارەدێیە ئیسلام (شیعە و سوننە)یە.

بەروبوومی کشتوکاڵ

ھەبوونی زەوی کشتوکاڵی بەراو و دێمی بەپیت و بوونی ئاوی زۆری سەرزەوی و ژێر زەوی و ئاوھەوای کوێستانی و دابارینی بارانی گونجاو ساڵانە، ئەمانە ھەمووی ھۆکارن بۆ ئەوەی کە بەرووبوومێکی باش بەرھەم بێت لە گەنم و جۆ و نۆک و نیسک و ماش و پەتاتە و تووتن و ھتد لەم شارەدێیەدا.

ھەروەھا کەش و ھەوای گونجاوی ئەم شارەدێیە وەھایە کە دەست بدات بۆ رەز و باخ کە لە باخەکانی سێو و ھەرمێ و قەیسی و گێلاس و ھەڵوژە و قۆخ و ...ھتد. وەچەندەھا دارو درەختی خۆڕسکی بەردار و بێبەر لە ناوچەکەدا ھەیە.

ئەمانەش ببینە

• پێڕستی گوندەکانی شارستانی بیجاڕ