ھێنری کیسینجەر

ھێنری کیسینجەر
ھێنری کیسینجەر
	کیسینجەر ساڵی ٢٠٠٩
لەدایکبوون	Heinz Alfred Kissinger ; ٢٧ی ئایاری ١٩٢٣ ; فورت (کۆماری ڤایمەر)
مەرگ	٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ (١٠٠ ساڵ ژیاوە); Kent (ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا)
گۆڕ	گۆڕستانی نیشتمانی ئارلینگتۆن
زانکۆ	George Washington Educational Campus; City College of New York; زانکۆی ھارڤارد; زانکۆی ھارڤارد; زانکۆی ھارڤارد ;
پیشە	سیاسەتوان، political scientist، دیپلۆمات، نووسەر، پێشەنگکار، pedagogue، خوودژیاننامەنووس، خاوەن کارەکان، foreign minister
شوێنکار	Kissinger Associates; Rockefeller Brothers Fund (١٩٥٦–١٩٥٨); زانکۆی ھارڤارد; زانکۆی جۆرج تاون ;
حیزب	پارتی کۆماری
ھاوسەر	Ann Fleischer، نانسی کیسینجێر
باوان	Louis Kissinger ; Paula Stern ;
خێزان	Walter Kissinger
خەڵاتەکان	Bronze Star Medal (١٩٤٥); Guggenheim Fellowship (زانستی سیاسی، ١٩٦٥); خەڵاتی ئاشتیی نۆبێل (Seán MacBride، Eisaku Satō، Le Duc Tho، for jointly having negotiated a cease fire in Vietnam in 1973، ٢٥٥٬٠٠٠ کرۆنی سوێدی، ١٩٧٣، Willy Brandt); Knight Grand Cross of the Order of Merit of the Italian Republic (١٩٧٦); مەدالیای ئازادی سەرۆکایەتی (١٩٧٧); Charlemagne Prize (١٩٨٧); Eric M. Warburg Award (١٩٩٢); Knight Commander of the Order of the British Empire (١٩٩٥); National Book Award (١٩٨٠); Bavarian Order of Merit; Order of Tomáš Garrigue Masaryk, 1st class; Order of Merit of Baden-Württemberg (٢٠٠٧); Wateler Peace Prize (١٩٧٥); Ewald von Kleist award (٢٠٠٩); Golden Plate Award; Medal of Liberty (١٩٨٦); Francis Boyer Award (١٩٨١); Knight Commander of the Order of St Michael and St George; Grand Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland; Grand Cross 1st class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany; کەسایەتیی ساڵ (ڕیچارد نیکسۆن، ١٩٧٢); honorary doctor of the Peking University (٢٠٠٥); honorary doctor of Waseda University; Franz Josef Strauss Award (١٩٩٦); Financial Times Person of the Year (١٩٧٢); Bavarian Maximilian Order for Science and Art; Great Immigrants Award (٢٠٠٦); Order of Tomáš Garrigue Masaryk; Order of Saint Michael and Saint George; Order of Merit of the Republic of Poland; Order of Merit of the Federal Republic of Germany; Order of Merit (Ukraine), 3rd class; Presidential Medal of Distinction; Ellis Island Medal of Honor; Knights of Rizal; Global Citizen Awards (٢٠١٢) ;
وێبگە	https://www.henryakissinger.com/
واژوو
پلە	National Security Advisor (١٩٦٩–١٩٧٥)، سکرتێری ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا (١٩٧٣–١٩٧٧)، Chancellor of the College of William & Mary (٢٠٠٠–٢٠٠٥)
Rank	سەرپەل
لق	سوپای ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا

ھەنری کیسینجەر (بە ئینگلیزی: Henry Alfred Kissinger؛ لەدایکبووی ٢٧ی ئایاری ١٩٢٣ لە فورت، ئەڵمانیا - مردووی ٢٩ی تشرینی دووەمی ٢٠٢٣ لە کۆنێتیکت، ئەمریکا) لە ساڵی ١٩٣٨ لە ترسی ھەڕەشەی نازییەکان لەگەڵ تەواوی ئەندامانی خێزانیدا بەرەو ئەمریکا ھەڵھاتوون و لە ویلایەتی نیویۆرک گیرساونەتەوە، لە ١٩ی مانگی ژونی ١٩٤٣دا ناسنامەی ئەمریکی وەرگرتووە و بووە بە ھاووڵاتی ئەمریکا و پاشان وەک سەربازێکی ئەمریکی لە کۆتایی جەنگدا گەڕاوەتەوە بۆ ئەڵمانیا، و وەک ئەفسەرێکی ئەمریکی سەرەتا لە کریدفێڵد و پاشان لە ھایدلبێرگ خزمەتی کردووە.^[١]^[٢]

خوێندنە باڵاکانی خۆی لە ئەمریکا تەواو کردووە و بووەتە مامۆستا لە زانکۆی ھارڤارد و چەندین کتێبی لەو زانکۆیەدا سەبارەت بە ھێزی پەرچەبەرگری بۆمبای ئەتۆم بڵاوکردووە کە بەھۆیەوە لەگەڵ ژیانی سیاسیدا تێکەڵاو بوو.

سەرەتا ئەندامی پارتی دیموکراتەکان بوو، پاشان لەم پارتە کشایەوەو بوو بە ئەندامی پارتی کۆمارییەکان، لە ڕاستیدا کیسینجەر خەونی ئەوەی ھەبوو کە ڕۆژێک لە ڕۆژان خۆی بۆ پۆستی سەرۆکایەتی ئەمریکا ئامادە بکات بەڵام لەبەر ئەوەی لە دایک بووی ئەمریکا نەبوو ئەو ئاواتەی نەھاتە دی.

لە چەندین بەڕێوەبەرایەتی جیاوازی ئەمریکادا پۆستی دیپلۆماسی جیاوازی وەرگرتووە، سەرەتا ڕاوێژکاری ئاسایشی نیشتمانی بوو پاشان لە ساڵی ١٩٧٣ەوە لەگەڵ ھەردوو بەڕێوەبەرایەتی نکیسۆن و فۆرد پۆستی وەزیری دەرەوەی ھەبووە.

ڕۆلی ئەم کەسایەتییە لە پرسە گرنگەکانی وەک شەڕی سارد و جەنگی ڤیێتنام و پرۆسەی ئاشتی ڕۆژھەڵاتی ناوین زۆر دیار و ئاشکران، و بە ئەندازیاری ڕێکەوتن نامەی کامپ دەیڤد دەناسرێت.^[٣]

کیسینجەر وەک کەسایەتییەکی ناسراو، بەوە تاوانبار دەکرێت کە لە سیاسەتی خۆیدا نەک زۆر دڵڕەق بەڵکوو لە ھەندێک کارەساتی گرنگیشدا بە پێشێل کاری مافی مرۆڤ و کۆم کوژی ناوی دەرکردووە. لەوانەش:

ئۆپراسیۆنی کۆندۆر
کودەتای دژ بە سەلڤادۆرئالیندی لە چیلی
جینۆسایدی تەیموری ڕۆژھەڵات
ئۆپراسیۆنی گلادیۆ
ھاندان و پشت تێکردنی کورد ١٩٧٢ بۆ ١٩٧٥^[٤]

سەرچاوەکان

بەشداربووانی ویکیپیدیا، «Henry Kissinger»، ویکیپیدیای ئینگلیزی. سەردان لە ٢٤ی ئازاری ٢٠٢٢.

^ «The Nobel Peace Prize 1973». NobelPrize.org.
^ «Opinion | The Coronavirus Pandemic Will Forever Alter the World Order». Wall Street Journal.
^ «Henry Kissinger: Realpolitik and Kurdish Genocide». The Kurdistan Tribune.
^ «Telling It Like It Is: Kissinger and the Kurds». Christian Science Monitor. ISSN 0882-7729. لە 2023-11-30 ھێنراوە.

[1] «The Nobel Peace Prize 1973». NobelPrize.org.

[2] «Opinion | The Coronavirus Pandemic Will Forever Alter the World Order». Wall Street Journal.

[3] «Henry Kissinger: Realpolitik and Kurdish Genocide». The Kurdistan Tribune.

[4] «Telling It Like It Is: Kissinger and the Kurds». Christian Science Monitor. ISSN 0882-7729. لە 2023-11-30 ھێنراوە.

[١]

[٢]

[٣]

[٤]