ھێرشکردنە سەر کۆنگرێسی ئەمریکا لەلایەن لایەنگرانی دۆناڵد ترامپ (٢٠٢١)

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
هێرشکردنە سەر کۆنگرێسی ئەمریکا لەلایەن لایەنگرانی دۆناڵد ترامپ ٢٠٢١
بەشێکە لە2020–2021 United States election protests
بابەتی لاوەکیسەرۆکایەتیی دۆناڵد ترامپ
کەسێکی دیاردۆناڵد ترامپ
وڵاتویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
دابەشکاریی کارگێڕیواشینگتن دی سی
جێUnited States Capitol
پۆتانی شوێن٣٨°٥٣′٢٣″N ٧٧°٠′٣٣″W
پاشکۆSave America March
لەدوای ئەوaftermath of the January 6 United States Capitol attack
کاتی ڕوودان٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١
Has goalattempts to overturn the 2020 United States presidential election
سەردەمسەرۆکایەتیی دۆناڵد ترامپ
ڕێکخەرProud Boys
ھۆکارھەڵبژاردنی ٢٠٢٠ی سەرۆکایەتی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
دەبێتە ھۆکاریDomestic reactions to the 2021 storming of the United States Capitol، international reactions to the 2021 storming of the United States Capitol، second impeachment of Donald Trump
TargetUnited States Congress
In opposition to2020 United States presidential election Electoral College count
Medical evacuation toMedStar Georgetown University Hospital، Sibley Memorial Hospital
قوربانیBrian Sicknick، Ashli Babbitt، Kevin Greeson، Rosanne Boyland، Benjamin Philips
بەستەری وەسفکراوhttps://www.propublica.org/article/capitol-rioters-planned-for-weeks-in-plain-sight-the-police-werent-ready، https://www.nytimes.com/interactive/2021/01/06/us/trump-mob-capitol-building.html
Map

لە ٥-٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١، لایەنگرانی دۆناڵد ترامپ، سەرۆکی ئەمریکا لە واشنتۆنی دی سی ئەمریکا کۆبوونەوە، بۆ دەربڕینی ناڕەزایی بەرامبەر ئەنجامی هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی ساڵی ٢٠٢٠ و پشتگیری کردن لە داواکارییەکەی ترامپ بۆ مایک پێنس جێگری سەرۆک کۆمار و کۆنگرێس بۆ ڕەتکردنەوەی سەرکەوتنی جۆ بایدن- ی سەرۆک کۆماری هەڵبژێراولە بەرەبەیانی ٦ی کانوونی دووەم (EST) خۆپیشاندەران بە دروشمی "ئەمەریکا ڕزگار بکە" کۆبوونەوە دواتر توانیان هێرشبکەنە سەر کۆنگرێس بچنە ناوی ئەمەش بووە هۆی دروستت بوونی پشێوی .راگرتنی کۆبوونەوەکە بۆ ماوەیەکی کاتی . ئەم ناڕەزاییەتیانە لەو کاتەدا هات کە کۆنگرێس لە کۆبوونەوەدا بوو بۆ پەسەندکردن یاخود ڕەتکردنەوەی ئەنجامی هەڵبژاردنەکان دۆناڵد ترامپیش بە بەردەوامی ئەنجامی هەڵبژاردنەکانی ڕەتدەکردەوە ئەمشە زیاتر هانی لایەنگرانی ترامپی دا بەمەبەستی ڕێگری کردن لەو کۆبوونەوەیە خۆپیشاندانیان لە بەردەم باڵاخانەی کۆنگرێس ئەنجامدا دواتر توانیان بچەنە ژوورەوە کۆبوونەوەکە پەک بخەن . لە ئەنجامی ئەم هەڵکوستانە سەر کۆنگرێس چوار کەس گیاننیان لەدەست دا و چەند کەسێکی دیکەش بریندار بوون هەروەها ٥٠ کەس لە لایەن هێزە ئەمنیەکانەوە دەستگیرکران . دۆناڵد ترامپ دوای ئەوەی ڕەوشەکە بەرەو ئاڵۆزی زیاتر هەنگاوی نا داوای لە لایەنگرانی کرد بچنەوە ماڵەکانیان و سوپاسی هەڵوێست کردن .[١]

کاردانەوەکان[دەستکاری]

دۆناڵد ترامپ[دەستکاری]

لە ٦ی کانوونی دووەمی ٢٠٢١ دا لە کاتژمێر ٢:٣٨ی پاش نیوەڕۆ دۆناڵد ترامپ لە تویتێکدا گوتی «تکایە پشتگیری پۆلیسانی کۆنگرێس بکەن و پابەندی یاسا بن. ئەوان بەڕاستی لە بەرەی وڵاتەکەمانن. بە ئاشتیانە مامەڵە بکەن».[٢] دواتر ترامپ کاتژمێر ٣:١٣ی پاش نیوەڕۆ لە تویتێکدا گوتی: "داوا لە ھەموو کەسێک دەکەم لە کۆنگرێسی ئەمریکا بە ئارامی بمێنێتەوە. بئ توندوتیژی. لەبیرتان بێت، ئێمە پارتی یاسا و ڕێکخراوەیین. ڕێز لە یاسا و پۆلیسەکانمان بگرن. سوپاس».[٣] لە کاتژمێر ٤:٢٢ی پاش نیوەڕۆ، ترامپ پەیامێکی ڤیدیۆیی بڵاوکردەوە و ھانی لایەنگرانی دا کە "بە ئاشتی بڕۆنەوە ماڵەوە" و پێیانی گووت "ئێمە خۆشمان دەوێن، زۆر تایبەتن لامان».[٤]

دواتر ترامپ لە تویتەکەیدا گووتی: "ئەمانە ئەو ڕووداوانەن کە ڕوودەدەن کاتێک کەسێک لە ھەڵبژاردنێکدا سەرکەوتنی تەواو مسۆگەر دەکات بەڵام ھەڵبژاردنەکە بەبێ ڕوویی و دڕندانە دەدزرێت لە نیشتیمانپەروەران کە بۆ ماوەیەکی زۆرە بەخراپی و نادادپەروەری مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت». ترەمپ دواتر گووتی «بڕۆنە ماڵەوە بە ئاشتییانە. ئەم ڕۆژەتان ھەمیشە لەبیربێت».[٥][٦] ڕاوێژکارێکی ترامپ ڕایگەیاند کە ترامپ نەیویست لەوە زیاتر بکات بۆ ھێورکردنەوەی ئاژاوەکان.[٧]

پاش ماوەیەکی کەم لە بارکردنی، پەیامە ڤیدیۆییەکەی ترامپ لەلایەن تویتەر و فەیسبووک و یوتیووبەوە سڕدرایەوە بەھۆی پێشێلکردنی سیاسەتەکانی ماڵپەڕەکانیان لەسەر «سەرڕاستی لەگەڵ پڕۆسە و بۆنەکان» و زانیاری ھەڵە لەسەر ھەڵبژاردن.[٨] گای ڕۆزنی جێبەجێکاری فەیسبووک ڕایگەیاند، کە ڤیدیۆکە سڕدرایەوە چونکە "وەک بەشێک لە ئاژاوەکە دیاربوو نەک ئەوەی ھێوری بکاتەوە".[٩] ھەمان ئێوارە تویتەر بۆ ماوەی دوازدە کاتژمێر ھەژماری فەرمی دۆناڵد ترامپی ڕاگرت و ھەڕەشەی لە سڕینەوەی ھەمیشەیی کرد بەھۆی "پێشێلکاری بەردەوام و توندی سیاسەتی سەرڕاستی لەگەڵ پڕۆسە و بۆنەکان". تویتەر ھەروەھا مەرجی سڕینەوەی سێ تویتی بۆ ترەمپ دانا تاوەکو دوای دوازدە کاتژمێر ھەژمارەکەی کارا بکاتەوە.[١٠][١١]

کەمێک پاش ئەوەی کۆنگرێس سەرکەوتنی جۆو بایدنی لە ھەڵبژاردنەکان بە فەرمی ناساند، دان سکاڤینۆی گوتەبێژی دۆناڵد ترامپ بەیاننامەیەکی بەناوی ترامپەوە بڵاو کردوە، کە تێیدا ترەمپ دانی بە "کۆتایی" چاوەڕوانکراوی ماوەی سەرۆکایەتیەکەیدا ناوە و بەڵێنی "گواستنەوەیەکی ڕێکخراوی دەسەڵات لە ٢٠ی کانوونی دووەم" داوە، لەگەڵ ئەوەی ترەمپ جەختی کردەوە کە "ڕاستییەکان" "ناکۆکن لەگەڵ ئەنجامی ھەڵبژاردن".[١٢]

مایک پێنس[دەستکاری]

مایک پێنس لە کاتژمێر ٣:٣٥ی ٦ی کانوونی دووەم لە تویتەرەکەیدا گووتی: «ئەم ھێرشە بۆ سەر کۆنگرێس قبوڵ ناکرێت و ئەوانەی دەستیان تێیدا ھەبوو بەوپەڕی توندی و یاسایی مامەڵەیان لەگەڵ دەکرێت».[١٣]

پێنس قسەی لەگەڵ ئەنجومەنی پیران کرد لە کاتی کۆبوونەوەیان لە شەوی ٦ی کانوونی دووەم و گووتی: «ئەمڕۆ ڕۆژێکی رەش بوو لە کۆنگرێسی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا... بۆ ئەوانەی ئەمڕۆ لە کۆنگرێسمان وێرانەیان درووست کرد، ئێوە سەرکەوتنتان بەدەست نەھێنا. توندوتیژی ھەرگیز ناباتەوە».[١٤]

جۆو بایدن و کامڵا ھاریس[دەستکاری]

لە ٦ی کانونی دووەم کاتژمێر ٤:٠٦ی پاش نیوەڕۆ جۆو بایدنی سەرۆکی ھەڵبژێردراو لە شاری ویڵمینگتۆنی دیلاوەرەوە ڕووداوەکانی بە سەرھەڵدان ناوھێنا و گووتی: «دیموکراسی ئێمە لەژێر دەستدرێژییەکی بێ وێنەدایە".[١٥][١٦] داوای لە ترامپ کرد، کە بچێتە سەر تەلەڤیزیۆنەکانی وڵات و داوای کۆتایی ھێنان بە خۆپیشاندانەکان بکات.[١٧][١٨] چەند خولەکێک دواتر، کامڵا ھاریسی جێگری سەرۆکی ھەڵبژێدراو لێدوانەکانی بایدنی دووبارە کردەوە و نووسی کە خۆپیشاندانەکان «دەستدرێژیی کردن بۆ سەر کۆنگرێس و خزمەتکاری گشتی نەتەوەکەمان».[١٩]

کۆنگرێس[دەستکاری]

وتاری چەک شومەر لە دوای ھێرشەکەی سەر کۆنگرێس

میچ ماککۆنێلی سەرۆکی زۆرینەی ئەنجومەنی پیران، ھەڵکوتانە سەر کۆنگرێسی بە "سەرھەڵدانی شکستخواردوو" ناوبرد و گووتی: "ئێمە گەڕاینەوە سەر پۆستەکانمان، ئێمە بەپێی دەستوور و بۆ گەلەکەمان ئەرکەکەمان ڕادەپەڕێنین و ئەمشەویش ئەنجامی دەدەین (ئەنجامەکە یەکلایی دەکەینەوە".[٢٠] سەرۆکی کەمینەی ئەنجومەنی پیران چەک شومەر و نانسی پێلۆسی سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران داوایان لە ترامپ کرد کە "داوا بکات ھەموو خۆپیشاندەران دەستبەجێ کۆنگرێس و دەورووبەری بەجێ بێڵن".[٢١]

کۆنگرێسمان کۆری بۆش نیازی خۆی لە تویتێکدا ڕاگەیاند بۆ ڕاگەیاندنی پڕۆژە بڕیارێک بۆ کردنەدەرەوەی "ئەندامانی کۆمارییەکان لە کۆنگرێس کە ئەم ھێرشە تێرۆریستییە ناوخۆییەیان درووستکردووە لە ڕێگەی ھەوڵەکانیان بۆ ھەڵوەشانەوەی ھەڵبژاردن".[٢٢][٢٣]

ئادەم کینزینگەر کۆنگرێسمانی کۆماریی ئەمریکا ئیدانەی ئەو توندوتیژییانەی کرد و ڕووداوەکانی بە «ھەوڵێکی کودەتا» وەسفکرد.[٢٤] سیناتۆر لیندزی گراھامی ھاوڕێی ترامپ ڕایگەیاند ئەو کەسانەی ئەم ھێرشەیان ئەنجام دا دەبێت بناسرێنەوە بە توندترین شێوە مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت، ئەمە لەگەڵ ئەوەی دوای ھێرشەکە لە کۆنگرێس گووتی من و ترەمپ بە چەندین قۆناغدا پێکەوە تێپەڕین، پێم ناخۆشە بەم شێوەیە دەبێت بەڵام من چیتر بەشێک نیم لەمە، ئیتر بەسە.[٢٥][٢٦] ژنە ئەندامی کۆنگرێس و ئەندامی کۆمارییەکان لیز چێنی گووتی «ھیچ گومانێک نییە سەرۆک (ترامپ) ئەم ھێرشکارانەی ڕێکخستووە، سەرۆک ھانی داون، سەرۆک قسەی بۆ کردن، ئەو ئاگرەکەی ھەڵگیرساند".[٢٧] کۆنگرێسمان مایک گالاگەر لە لێدوانێکدا لەسەر ئاژاوەگێڕییەکان گووتی «کە شتی وام نەبینیوە لەو کاتەوەی کە نێردرام بۆ عێراق».[٢٨] ژنە ئەندامی کۆنگرێس کاسی ماکمۆریس ڕۆجەرز کە پلانی ئەوەی ھەبوو دژی ئەنجامی ھەڵبژاردن دەنگ بدات، ڕایگەیاند کە چیتر دژی ئەنجامەکان نابێت دوای ئەو ڕووداوە «شەرمەزارکەر و نا-ئەمریکییانە" کە لە ٦ی کانوونی دووەمدا ڕوویاندا.[٢٩] جگە لە ئەم ھەریەک لە سیناتۆران کێڵی لۆفلەر و ستیڤ داینس و جەیمس لانکفۆرد و مارشا بلاکبێرن و مایک براون و سینتیا لومیس کە ھەموویان دەنگی خۆیان گۆڕی دوای ھێرشەکە.[٣٠] سیناتۆر میت ڕۆمنیی ویلایەتی یووتا ڕایگەیاند: «ئەوەی ئەمڕۆ لە کۆنگرێسی ئەمریکا ڕوویدا سەرھەڵدانێک بوو کە لەلایەن سەرۆکی ئەمریکاوە ھاندرابوو" و بەشێک بوو لەو «ھێرشە چاوەڕوان نەکراوەی لەسەر دێموکراسیمانە».[٣١]

سەرچاوەکان[دەستکاری]

  1. ^ "ئەمریکا لە شەو و رۆژێکدا؛ خوێنڕشتن و هەڵکوتانە سەر کۆنگرێس". rudaw. Retrieved 7ی Januaryی 2021. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help)
  2. ^ @realDonaldTrump (January 6, 2021). "Please support our Capitol Police and Law Enforcement. They are truly on the side of our Country. Stay peaceful!" (Tweet) – via Twitter.
  3. ^ Donald Trump [@realDonaldTrump] (January 6, 2021). "I am asking for everyone at the U.S. Capitol to remain peaceful. No violence! Remember, WE are the Party of Law & Order – respect the Law and our great men and women in Blue. Thank you!" (Tweet) – via Twitter.
  4. ^ Zilbermints, Regina (January 6, 2021). "Trump tells rioters 'go home,' repeats claims that election 'fraudulent'". TheHill. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  5. ^ Gearan, Anne; Dawsey, Josh (January 7, 2021). "Trump issued a call to arms. Then he urged his followers 'to remember this day forever!'". The Washington Post. Archived from the original on January 7, 2021. Retrieved January 7, 2021.
  6. ^ "Trump encourages his supporters to 'remember this day.'". The New York Times (بە ئینگلیزی). January 6, 2021. ISSN 0362-4331. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  7. ^ "White House adviser: Trump doesn't want to do more to calm riots". CNN (بە ئینگلیزی). 2021-01-06. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved 2021-01-06.
  8. ^ Lima, Cristiano (January 6, 2021). "YouTube, Facebook and Twitter squelch Trump's video on Capitol breach". Politico. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  9. ^ Kelly, Makena (January 6, 2021). "Facebook declares "emergency situation" and removes Trump video". The Verge (بە ئینگلیزی). Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  10. ^ Twitter [@TwitterSafety] (January 7, 2021). "Future violations of the Twitter Rules, including our Civic Integrity or Violent Threats policies, will result in permanent suspension of the @realDonaldTrump account" (Tweet) – via Twitter.
  11. ^ Manzullo, Brian. "Twitter blocks Donald Trump's account for 12 hours, threatens permanent suspension". Detroit Free Press. Archived from the original on January 7, 2021. Retrieved January 7, 2021.
  12. ^ Boggs, Justin (January 7, 2021). "Joe Biden's win in the Electoral College confirmed, President Trump concedes he is leaving office". The Denver Cannel. Retrieved January 7, 2021.
  13. ^ "Violence engulfs US Capitol as Trump supporters run riot". BBC News (بە ئینگلیزی). Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  14. ^ "Violent pro-Trump mob storms US Capitol". BBC News (بە ئینگلیزی). Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 7, 2021.
  15. ^ "'Our Democracy Is Under Unprecedented Assault,' Biden Says". The New York Times. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  16. ^ "Watch live: Biden is speaking amid violence at Capitol – The Boston Globe". The Boston Globe (بە ئینگلیزی). January 6, 2021. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  17. ^ "President-elect Biden Delivers Remarks in Wilmington, Delaware | C-SPAN.org". www.c-span.org. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 7, 2021.
  18. ^ Shear, Michael D. (January 6, 2021). "Biden calls on Trump to go on national television and 'demand an end to this siege.'". The New York Times (بە ئینگلیزی). ISSN 0362-4331. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  19. ^ @KamalaHarris (January 6, 2021). "I join President-elect @JoeBiden in calling for the assault on the Capitol and our nation's public servants to end" (Tweet) – via Twitter.
  20. ^ "Congress will reconvene to certify Biden's Electoral College win". POLITICO. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 7, 2021.
  21. ^ "Rioters breach Capitol as Congress certifies Biden's win". CNN. January 6, 2021. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  22. ^ Benchaabane, Nassim (January 6, 2021). "Rep. Cori Bush calls for expulsion of House Republicans who sought to overturn election". STLtoday.com. Archived from the original on January 6, 2021.
  23. ^ Johnson, Marty (January 6, 2021). "Cori Bush introduces legislation to sanction, remove all House members who supported election challenges". TheHill. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  24. ^ Coleman, Justine (January 6, 2021). "GOP lawmaker on violence at Capitol: 'This is a coup attempt'". TheHill (بە ئینگلیزی). Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  25. ^ @lindseygrahamsc (January 6, 2021). "Those who made this attack on our government need to be identified and prosecuted to the fullest extent of the law. Their actions are repugnant to democracy" (Tweet) – via Twitter.
  26. ^ @abc (January 7, 2021). "Sen. Lindsey Graham speaks amid debate on Electoral College objections: "Trump and I, we had a hell of a journey. I hate it being this way. … all I can say is count me out. Enough is enough. I tried to be helpful."" (Tweet) – via Twitter.
  27. ^ Coleman, Justine (January 6, 2021). "Liz Cheney blames Trump for riots: 'He lit the flame'". TheHill (بە ئینگلیزی). Archived from the original on January 7, 2021. Retrieved January 7, 2021.
  28. ^ Castronuovo, Celine (January 6, 2021). "GOP lawmaker on protesters storming Capitol: 'I have not seen anything like this since I deployed to Iraq'". The Hill. Archived from the original on January 6, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  29. ^ LeBlanc, Paul (January 6, 2021). "GOP congresswoman to no longer challenge Biden's win after US Capitol breach". CNN. Archived from the original on January 7, 2021. Retrieved January 6, 2021.
  30. ^ LeBlanc, Paul (January 6, 2021). "US Capitol breach prompts host of GOP lawmakers to decide against challenging Biden's win". CNN. Archived from the original on January 7, 2021. Retrieved January 7, 2021.
  31. ^ Kelly, Caroline; Robertson, Nicky (January 6, 2021). "Romney: 'What happened here today was an insurrection, incited by the President'". CNN. Archived from the original on January 7, 2021. Retrieved January 6, 2020.