کارڵ گات جانسکی

کارڵ گات جانسکی
بە ئینگلیزی: Karl Guthe Jansky
لەدایکبوون	٢٢ی تشرینی یەکەمی ١٩٠٥ نۆرمن، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
مردن	١٤ی شوباتی ١٩٥٠(١٩٥٠-٠٢-١٤) (٤٤ ساڵ ژیاوە) Red Bank, New Jersey، ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
ھۆی مەرگ	سستبوونی دڵ
زمانەکانی ئاخاوتن	زمانی ئینگلیزی
پیشە	ئەستێرەناس، فیزیکزان، داھێنەر، astrophysicist
شوێنی کارکردن	بێڵ ڵابس
پەروەردە	University of Wisconsin–Madison
پاڵێوراوە بۆ	خەڵاتی نۆبێل لە فیزیک
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

کارڵ گاس جانسکی (٢٢ی تشرینی یەکەمی ١٩٠٥ – ١٤ی شوباتی ١٩٥٠) فیزیکزان و ئەندازیارێکی ڕادیۆی ئەمریکی بوو کە لە نیسانی ١٩٣٣دا بۆ یەکەم جار دۆزینەوەی شەپۆلی ڕادیۆیی ڕاگەیاند کە لە ڕێگای شیرییەوە لە بورجی کەواندا دەردەچوون. وەک ئەستێرەناسێکی ئاماتۆر، بە یەکێک لە کەسایەتییە دامەزرێنەرەکانی ئەستێرەناسیی ڕادیۆیی دادەنرێت.

ژیانی سەرەتایی

کارڵ گاس جانسکی لە ساڵی ١٩٠٥ لە شوێنێک لەدایکبوو کە ئەوکاتە ھەرێمی ئۆکلاھۆما بوو، و باوکی، سیریڵ ئێم جانسکی، ڕاگری کۆلێژی ئەندازیاری بوو لە زانکۆی ئۆکلاھۆما لە نۆرمن. سیریڵ ئێم جانسکی، کە لە ویسکۆنسن لە کۆچبەرانی چیک لەدایک ببوو، لە تەمەنی شازدە ساڵییەوە دەستی بە وانەوتنەوە کردبوو. بە درێژاییی ژیانی چالاکی مامۆستا بوو، و وەک پرۆفیسۆری ئەندازیاریی کارەبا لە زانکۆی ویسکۆنسن خانەنشین بوو. ئەندازیارێک بوو کە ئارەزوویەکی زۆری لە فیزیکدا ھەبوو، کە سیفەتێک بوو بۆ کوڕەکانیشی گواسترایەوە. کارڵ جانسکی بە ناوی دکتۆر کارڵ یوجین گاسەوە ناونرا، کە پرۆفیسۆرێکی فیزیک بوو لە زانکۆی میشیگان و ڕاھێنەرێکی گرنگی سیریڵ ئێم جانسکی بوو.

دایکی کارڵ جانسکی، کە بە ناوی نێڵی مۆرۆ لەدایک ببوو، بە ڕەچەڵەک فەرەنسی و ئینگلیز بوو. برای کارڵ، سیریڵ جانسکیی بچووک، کە دە ساڵ گەورەتر بوو، یارمەتیی دروستکردنی ھەندێک لە سەرەتاییترین نێرەرە ڕادیۆیییەکانی وڵاتەکەی دا، لەوانە ٩ئێکس ئێم لە ویسکۆنسن (ئێستا دەبلیوو ئێچ ئەیی ڕادیۆی گشتیی ویسکۆنسن) و ٩ئێکس ئای لە مینیسۆتا (ئێستا کەی یوو ئۆ ئێم).

کارڵ جانسکی لە زانکۆی ویسکۆنسن خوێندوویەتی، و لەوێ لە ساڵی ١٩٢٧ بڕوانامەی بەکالۆریۆسی لە فیزیکدا بەدەستھێناوە. ساڵێکی زیادەی لە مادیسن مایەوە، و ھەموو کۆرسەکانی خوێندنی باڵای بۆ بڕوانامەی ماستەر لە فیزیکدا تەواو کرد جگە لە تێزەکە. لە تەممووزی ١٩٢٨دا لە تەمەنی ٢٢ ساڵیدا، توانی بچێتە پاڵ تاقیگەکانی بێڵ تەلەفۆن، و بەھۆی کێشەیەکی گورچیلەیەوە کە لە کۆلێژەوە ھەیبوو (کە لە کۆتاییدا بووە ھۆی مردنی پێشوەختەی)، بۆ ژینگە تەندروستترەکەی وێستگەی مەیدانی لە ھۆڵمدێل، نیوجێرزی نێردرا. بێڵ ڵابس دەیویست لەسەر تایبەتمەندییەکانی بەرگەھەوا و ئایۆنۆسفێر بکۆڵێتەوە بە بەکارھێنانی «شەپۆلە کورتەکان» (درێژیی شەپۆلی نزیکەی ١٠–٢٠ مەتر) بۆ بەکارھێنان لە خزمەتگوزاریی تەلەفۆنی ڕادیۆییی نێوان کیشوەرەکاندا. وەک ئەندازیارێکی ڕادیۆ، جانسکی ئەرکی لێکۆڵینەوەی لە سەرچاوەکانی ستاتیکی پێ سپێردرا کە لەوانەیە لەگەڵ گواستنەوەی دەنگیی ڕادیۆییدا تێکەڵ ببن.