کاربۆن مۆنۆکسید

کاربۆن مۆنۆکسید (بە ئینگلیزی: Carbon monoxide، فورمووڵی کیمیایی: CO، سی ئۆ) گازێکی بێ ڕەنگ، بێ بۆن، بێ تام و گڕکێش و زۆر ژەھراویە^[١] کە چڕییەکەی ھەندێک کەمتر لە ھەوایە. کاربۆن مۆنۆکسید لە یەک گەردیلەی کاربۆن و یەک ئۆکسجین پێکدێت. ئەوە سادەترین گەردەیە لە خێزانی ئۆکسۆکاربۆن. لە کۆمپلێسە کیمیایییەکانی کاربۆن مۆنۆکسید، لیگاند بە شێوەی کاربۆنیل دەخوێنرێتەوە. ئەوە گەردەیەکی کلیلی لە زۆرێک لە ڕەوتەکانی کیمیای پیشەسازییە.^[٢]

گەرمای سووتان باوترین سەرچاوەی کاربۆن مۆنۆکسیدە، بەو حاڵە سەرچاوەی ژینناسیی شوێنەواری و زیندەوەری زۆرێک بوونیان ھەیە کە قەبارەیەکی بەرچاو کاربۆن مۆنۆکسید ساز و بڵاو دەکەنەوە. کاربۆن مۆنۆکسید لە سازکردنی زۆرێک لە ئاوێتەکان وەکوو دەرمانەکان، گوڵاوەکان و سووتەمەنییەکان گرنگە. ئەوە لەلایەن زۆرێک لە بوونەوەرەکان وەکوو مرۆڤ ساز دەکرێت.^[٣] بە بڵاوبوونەوە لە تەوشکدا، کاربۆن مۆنۆکسید دەتوانێت ڕۆڵی لە گۆڕینی کەشوھەوادا ھەبێت.

سەرچاوەکان

^ «Carbon monoxide poisoning». nhs.uk (بە ئینگلیزی). ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. لە ١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
^ Bierhals، Jürgen (2001). «Carbon Monoxide». Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:١٠.١٠٠٢/١٤٣٥٦٠٠٧.a٠٥_٢٠٣. {{cite encyclopedia}}: بیرخستنەوەکە پارامەترێکی نەناسراوی ھەیە: |authors= (یارمەتی)
^ Bierhals، Jürgen (٢٠٠١). «Carbon Monoxide». Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. doi:١٠.١٠٠٢/١٤٣٥٦٠٠٧.a٠٥_٢٠٣. ژپنک ٣٥٢٧٣٠٦٧٣٠.

بەستەرە دەرەکییەکان

ئەم کیمیا وتارە کۆلکەیەکە. دەتوانیت بە فراوانکردنی یارمەتیی ویکیپیدیا بدەیت.

[1] «Carbon monoxide poisoning». nhs.uk (بە ئینگلیزی). ١٧ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧. لە ١٦ی ئەیلوولی ٢٠٢٢ ھێنراوە.

[Ull-2] Bierhals، Jürgen (2001). «Carbon Monoxide». Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:١٠.١٠٠٢/١٤٣٥٦٠٠٧.a٠٥_٢٠٣. {{cite encyclopedia}}: بیرخستنەوەکە پارامەترێکی نەناسراوی ھەیە: |authors= (یارمەتی)

[3] Bierhals، Jürgen (٢٠٠١). «Carbon Monoxide». Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. doi:١٠.١٠٠٢/١٤٣٥٦٠٠٧.a٠٥_٢٠٣. ژپنک ٣٥٢٧٣٠٦٧٣٠.

[١]

[٢]

[٣]