ڕاپەڕینی دۆس دی مایۆ

ڕاپەڕینی دۆس دی مایۆ
بەشێکە لە	شەڕی نیمچەدوورگە
وڵات	ئیسپانیا
جێ	مەدرید
پۆتانی شوێن	٤٠°٢٦′٠″N ٣°٤١′٠″W
کاتی ڕوودان	٢ی ئایاری ١٨٠٨
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

ڕاپەڕینی دۆس دی مایۆ یان ڕاپەڕینی دووی ئایار لە مەدرید لە ئیسپانیا لە ٢-٣ی ئایاری ١٨٠٨ ڕوویدا. یاخیبوونەکە بە شێوەیەکی سەرەکی لەلایەن خەڵکی مەدەنییەوە، لەگەڵ ھەندێک چالاکیی سەربازی گۆشەگیر لەلایەن ئەفسەرە بچووکەکانەوە دژی داگیرکردنی شارەکە بوو لەلایەن سەربازانی فەڕەنساوە، و بە توندوتیژی لەلایەن ھێزەکانی ئیمپراتۆریەتیی فەڕەنساوە سەرکوتکرا، بە سەدان لەسێدارەدانی گشتی.

پێشینە مێژوویی

ھێزەکانی فەڕەنسا لە ٢٣ی ئازاری ١٨٠٨ مەدریدیان داگیرکرد، دوای ئەوەی ناپلیۆن شا چارلی چوارەمی ناچارکرد دەستلەکارکێشانەوەی لە بەرژەوەندی کوڕەکەی بەناوی فێردیناندی حەوتەم، کە ھەردووکیان لە شاری بایۆنی فەڕەنسی بە دیل بوون. لەم ھەلومەرجەدا ژەنەڕاڵ یواکیم موراتی فەڕەنسی ھەوڵیدا ئەندامانی بنەماڵەی شاھانە دووربخاتەوە و خەڵکی مەدریدی توڕە کرد و ڕاپەڕینی لێکەوتەوە.

ڕەوتی ڕاپەڕین

بەرەبەیانی ٢ی ئایار، جەماوەرێکی زۆر لە دانیشتوانی مەدرید لەبەردەم کۆشکی شاھانە کۆبوونەوە بۆ ڕێگریکردن لە دوورخستنەوەی شازادە فرانسیسکۆ دی پاولا. مارشال مورات داوای لە پاسەوانی ئیمپراتۆری و تۆپخانەکان کرد کە تەقە لە خۆپیشاندەران بکەن، ئەمەش بووە ھۆی شەڕی توندوتیژی شەقامەکان لە ناوچەکانی وەک پوێرتا دێل سۆل و پوێرتا دی تۆلیدۆ. خەڵکی سەرەڕای کەمی چەک، بەشدارییان لە ڕووبەڕووبوونەوە دژی ھێزەکانی فەڕەنسادا کرد. ھەروەھا یەکەکانی تۆپخانەی ئیسپانی لە سەربازگەی مۆنتیلیۆن بەشداری شەڕەکە بوون و لە دیارترین پاڵەوانەکانیدا ئەفسەرەکانی لویس داوس دی تۆرێس و پێدرۆ ڤێلارد سانتیلان بوون کە لە بەرگریکردن لە سەربازگەکەدا کوژان.

سەرکوت و دەرئەنجامەکان

دوای سەرکوتکردنی ڕاپەڕینەکە، مورات یاسای سەربازیی (حوکمی عورفی) سەپاند و لیژنەیەکی سەربازیی دەرکرد کە ڕۆژی دواتر سەدان دەستگیرکراوی لەسێدارە دا، لەوانە ئەوانەی کەرەستەی سادەی پیشەسازییان پێبوو کە فەڕەنسییەکان بە چەکیان دەزانی. ئەمەش لە تابلۆی بەناوبانگی ھونەرمەندی ئیسپانی گۆیادا بەڵگەی لەسەرە، «٣ی ئایاری ١٨٠٨» کە لەسێدارەدانی شۆڕشگێڕان لەلایەن فەڕەنسییەکانەوە نیشان دەدات.

کاریگەری و کاردانەوەکان

ئەم ڕاپەڕینە شەپۆلێکی بەرخۆدانی لە سەرانسەری ئیسپانیادا بەدوای خۆیدا ھێنا و شارۆچکەی مۆستۆلیس کە لە نزیکەوەیە شەڕی لەگەڵ فەڕەنسییەکان ڕاگەیاند و بەرپرسانی ناوچەکەش بەیاننامەیەکیان واژوو کرد کە داوای لە گەلی ئیسپانیا کرد دژی داگیرکاری ڕاپەڕن. ڕاپەڕینی ٢ی ئایار بووەتە ھێمای شانازی نەتەوەیی ئیسپانیا و ساڵانە لە مەدرید یادی دەکرێتەوە، کە گۆڕەپانی ٢ی ئایار و مۆنۆمێنتی پاڵەوانەکانی شۆڕشی تێدایە، لەنێویاندا مانوێلا مالاسانای ھەرزەکار کە لەلایەن ھێزەکانی فەڕەنساوە لەسێدارەدرا.

سەرچاوەکان

بەشداربووانی ویکیپیدیا، «انتفاضة 2 مايو 1808»، ویکیپیدیای عەرەبی. سەردان لە ١١ی ئایاری ٢٠٢٥.