بۆ ناوەڕۆک بازبدە

ڕاوکردنی نەھەنگ لە ژاپۆن

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
نەھەنگێک و بێچووەکەی بار دەکرێنە سەر کەشتییەکی کارگەیی، نیشین مارو. لەسەر تابلۆی سەرووی سلایپوەیەکە نووسراوە، «لێکۆڵینەوەی یاسایی بەپێی ئای سی ئاڕ دەبلیوو». ئوسترالیا ئەم وێنەیەی بڵاوکردەوە بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو ئیدیعایە.

نەھەنگگری لە ژاپۆن، لە ڕووی ڕاوکردنی چالاکانەی نەھەنگەوە، لەلایەن کۆمەڵەی نەھەنگگریی ژاپۆنەوە مەزەندە دەکرێت کە لە دەوروبەری سەدەی ١٢ دەستی پێکردبێت.[١] بەڵام، نەھەنگگریی ژاپۆنی لەسەر ئاستی پیشەسازی لە دەوروبەری دەیەی ١٨٩٠ دەستی پێکرد، کاتێک ژاپۆن دەستی کرد بە بەشداریکردن لە پیشەسازیی مۆدێرنی نەھەنگگریدا، کە لەو سەردەمەدا پیشەسازییەک بوو زۆرێک لە وڵاتان بەشدارییان تێدا دەکرد.[٢]

لە ماوەی سەدەی ٢٠دا، ژاپۆن بە چڕی بەشداریی لە نەھەنگگریی بازرگانیدا کرد. ئەمە بەردەوام بوو تا ئەو کاتەی ڕاگرتنی کاتیی کۆمیسیۆنی نێودەوڵەتیی نەھەنگگری (ئای دەبلیوو سی) لەسەر نەھەنگگریی بازرگانی لە ساڵی ١٩٨٦دا چووە بواری جێبەجێکردنەوە. ژاپۆن بەردەوام بوو لە ڕاوکردنی نەھەنگ بە بەکارھێنانی بڕگەی لێکۆڵینەوەی زانستی لە ڕێککەوتننامەکەدا، و نەھەنگگریی ژاپۆنی لەلایەن پەیمانگای لێکۆڵینەوەی سیتەیسیاکانەوە ئەنجام دەدرا. ئەمە بەپێی یاساکانی ئای دەبلیوو سی ڕێگەپێدراو بوو، ھەرچەندە زۆربەی ئەندامانی ئای دەبلیوو سی دژایەتییان دەکرد.[٣] بەڵام، لە ئازاری ٢٠١٤دا، دادگای دادی نێودەوڵەتیی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان بڕیاری دا کە پڕۆگرامی نەھەنگگریی ژاپۆنی بە ناوی «جاڕپا ٢» لە ئۆقیانووسی باشووردا، بە ناوچەی پارێزراوی نەھەنگی ئوسترالیاشەوە، لەگەڵ ڕێککەوتننامەی نێودەوڵەتی بۆ ڕێکخستنی نەھەنگگریدا ناگونجێت، و بۆ مەبەستی زانستی نەبووە، وەک چۆن ئیدیعای دەکرد.[٤][٥] ئەوان فەرمانیان بە ژاپۆن کرد کە کارەکانی ڕابگرێت.[٦] لە وەڵامی بڕیارەکەدا، ژاپۆن پڕۆگرامێکی نوێی لێکۆڵینەوەی نەھەنگگریی ئانتارکتیکی بە ناوی «نیورێپ-ئەی» داڕشت، بۆ جێگرتنەوەی جاڕپا ٢. لەژێر ئەم پڕۆگرامەدا، ساڵانە لە نێوان ساڵانی ٢٠١٥ بۆ ٢٠١٨، ٣٣٣ نەھەنگی مینکی ئانتارکتیکی ڕاو دەکران. لە ١ی تەممووزی ٢٠١٩، ژاپۆن لە ئای دەبلیوو سی کشایەوە و دەستی بە نەھەنگگریی بازرگانی کردەوە، و ئیدیعای کرد کە ئامانجی سەرەکیی ئای دەبلیوو سی بۆ نەھەنگگریی بەردەوام لەدەستچووە. لە ئەنجامدا، نەھەنگگریی ژاپۆنی ئێستا تەنھا لە ئاوە ھەرێمییەکانی ژاپۆن و ناوچە ئابوورییە تایبەتەکانیدا ئەنجام دەدرێت،[٧] و لە ئاوی نێودەوڵەتی دوور دەکەوێتەوە بۆ خۆلادان لە پێشێلکارییە بازرگانییەکانی ژێر سایتس. لە ساڵی ٢٠٢٤دا، ژاپۆن ١٧٩ نەھەنگی بڕاید، ٨٧ نەھەنگی مینکی، ٣٠ نەھەنگی فین، و ٢٥ نەھەنگی سێیی ڕاو کرد.[٨]

ڕاوەکانی ئانتارکتیک سەرچاوەی ململانێ بوون لە نێوان وڵاتان و ڕێکخراوە لایەنگر و دژە-نەھەنگگرییەکاندا. ڕێژەی نەھەنگی مینکی ئانتارکتیکی لە زەریای ڕۆژھەڵاتی ئانتارکتیک لەوانەیە لە ماوەی جاڕپادا جێگیر مابێتەوە یان کەمێک دابەزیبێت، بەڵام وا بیر دەکرێتەوە کە ئەمە بەھۆی کەمبوونەوەی کریلەوە بێت لە ئەنجامی زیادبوونی نەھەنگی کووڕدا.[٩] لە لایەکی ترەوە، یەکێتیی نێودەوڵەتی بۆ پاراستنی سروشت (ئای یوو سی ئێن)، لە ساڵی ٢٠١٨دا وەک نزیک لە مەترسی (ئێن تی) پۆلێنی کرد. دادگای دادی نێودەوڵەتیی سەر بە نەتەوە یەکگرتووەکان، جگە لە وڵاتان، زانایان، و ڕێکخراوە ژینگەییەکانی تر، پڕۆگرامی لێکۆڵینەوەی ژاپۆنی بە ناپێویست و بێ بنەمای زانستی دادەنێن، و وەک ئۆپەراسیۆنێکی نەھەنگگریی بازرگانیی بە تەنکی داپۆشراو وەسفی دەکەن.[١٠][٥][٤][١١][١٢][١٣][١٤] ژاپۆن، بە دووبارەکردنەوەی بەڵگەکانی نەرویج لەسەر چالاکییەکانی نەھەنگگریی خۆی، ھەروەھا دەڵێت کە مافی ھەیە بەردەوام بێت لەسەر نەھەنگگری بەھۆی پێگەی نەھەنگگری لە کەلەپووری کولتوورییدا.[١٥][١٦][١٧] گۆشتی نەھەنگی ئەم ڕاوانە لە دوکان و چێشتخانەکاندا دەفرۆشرێت، و لە فێستیڤاڵێکی ساڵانەی خواردندا نمایش دەکرێت کە، لە ھەندێک حاڵەتدا، پارچەپارچەکردنی نەھەنگێک بۆ ئامادەبووان لەخۆدەگرێت.[١٨][١٩][٢٠] ڕاپرسییەک لە ساڵی ٢٠١٤دا دەری کەوت کە ژمارەیەکی کەمی خەڵکی ژاپۆن بە شێوەیەکی بەردەوام گۆشتی نەھەنگیان خواردووە لەو کاتەوەی کە خواردنە بنچینە-نەھەنگییەکان لە ساڵی ١٩٨٧دا لە ژەمە قوتابخانەکاندا نەماون.[١٠]

مێژوو

[دەستکاری]

بەڵگە شوێنەوارییەکان لە شێوەی پاشماوەی نەھەنگدا کە لە گردە گۆڕستانەکاندا دۆزراونەتەوە، دەری دەخەن کە نەھەنگ لە ژاپۆن لە سەردەمی جۆمۆنەوە (لە نێوان نزیکەی ١٤٬٠٠٠ و ٣٠٠ پێش زایین) خواردراوە. بەبێ بوونی ئامراز بۆ ئەنجامدانی نەھەنگگریی چالاک، خواردن لەو سەردەمەدا بە شێوەیەکی سەرەکی لە نەھەنگە گیراوەکانەوە سەرچاوەی گرتووە.[٢١] فۆلکلۆری ماوەی ئایینو مێژوویەکی دوور و درێژی نەھەنگگری[٢١] و پەیوەندییەکی ڕۆحی لەگەڵ نەھەنگەکاندا ئاشکرا دەکات.[٢٢] سەرەتاییترین تۆمارەکانی ڕمی دەست-ھاوێژراو بۆ سەدەی ١٢ دەگەڕێتەوە.[٢٣]

سەرچاوەکان

[دەستکاری]
  1. ↑ «History of Whaling|Japan Whaling Association». لە ١٦ی ئابی ٢٠١٣ ھێنراوە.
  2. ↑ Watson، Paul (٢٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٦). «The Truth about "Traditional" Japanese Whaling – Dick Russell».
  3. ↑ Kirby، Alex (١١ی حوزەیرانی ٢٠٠٠). «Whaling ban set to end». BBC News.
  4. 1 2 «International court orders Japan to immediately stop whaling in Antarctic». ABC News (بە ئینگلیزیی ئۆسترالیایی). ٣١ی ئازاری ٢٠١٤. لە ٢ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  5. 1 2 Ahmed، Saeed (٣١ی ئازاری ٢٠١٤). «U.N. court orders Japan to halt whale hunt». CNN. لە ٢ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  6. ↑ «International court orders Japan to immediately stop whaling in Antarctic». ABC News. ٣١ی ئازاری ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی ئازاری ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە.
  7. ↑ «Japan and the Management of Whales». ١٩ی تەممووزی ٢٠٢٢. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی ئابی ٢٠٢٢ ئەرشیڤ کراوە.
  8. ↑ «Wayback Machine» (PDF). کانوونی دووەمی ٢٠٢٥. لاپەڕە ٦. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٠ی شوباتی ٢٠٢٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١٠ی شوباتی ٢٠٢٥ ھێنراوە.
  9. ↑ Konishi، Kenji؛ Walløe، Lars (٢٠٢٣). «Substantial decline in energy storage and stomach fullness in Antarctic minke whales (Balaenoptera bonaerensis) during the 1990s». J. Cetacean Res. Manage. ١٥: ٧٧, ٨٧. doi:١٠.٤٧٥٣٦/jcrm.v١٥i١.٥١٧. S2CID ٢٥٦٥٤٢١٣٨ – لەڕێگەی ResearchGate.
  10. 1 2 Whiteman، Hilary (١٠ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «Japan's PM Shinzo Abe suggests return to Antarctic whaling during 'whale week'». لە ٣ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  11. ↑ Briand، F؛ Colborn، T؛ Dawkins، R؛ Diamond، J؛ Earle، S؛ Gomez، E؛ Guillemin، R؛ Klug، A؛ Konishi، M؛ Lubchenco، J (٢٠ی ئایاری ٢٠٠٢). «Wayback Machine» (PDF). The New York Times. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٩ی ئابی ٢٠٠٧ ئەرشیڤ کراوە.
  12. ↑ Larter، Paul (٨ی شوباتی ٢٠٠٨). «Australia condemns bloody killing of whale and calf by Japanese fleet». The Times. London. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی حوزەیرانی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە.
  13. ↑ Biggs، Stuart (٣٠ی ئایاری ٢٠٠٧). «Kyokuyo Joins Maruha to End Whale Meat Sales in Japan». Bloomberg.
  14. ↑ Plumer، Brad (٢٨ی ئازاری ٢٠١٦). «Japan's excuse for killing 33 whales in Antarctica is ridiculous». Vox. لە ٢٩ی ئازاری ٢٠١٦ ھێنراوە.
  15. ↑ «外務省: ご案内- ご利用のページが見つかりません». لە ڕەسەنەکە لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠٠٢ ئەرشیڤ کراوە.
  16. ↑ «Wayback Machine» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١٠ی ئازاری ٢٠١٢ ئەرشیڤ کراوە.
  17. ↑ «Japan Pleads with Whaling Watchdog to Allow cultural Hunts». The Guardian.
  18. ↑ Brown، Sophie (٢٧ی حوزەیرانی ٢٠١٤). «Japan begins whaling season with meat feast for school children». لە ٣ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  19. ↑ «Whale meat on the menu at Japanese food festival». The Guardian (بە ئینگلیزیی بریتانیایی). Agence France-Presse. ٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٥. ISSN ٠٢٦١-٣٠٧٧. لە ٣ی تەممووزی ٢٠١٧ ھێنراوە.
  20. ↑ «Anti-whaling activist faces arrest on arrival in Japan». AFP. ١١ی ئازاری ٢٠١٠. لە ڕەسەنەکە لە ٣١ی کانوونی دووەمی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە.
  21. 1 2 Matsuishi، Takashi (کانوونی یەکەمی ٢٠٠٧). «Japan Whaling Assoc. -Publication(ISANA No.34)-». ISANA. لاپەڕە ١. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢١ی ئەیلوولی ٢٠٠٩ ھێنراوە.
  22. ↑ Etter، Carl (١٩٤٩). Ainu Folklore: Traditions and Culture of the Vanishing Aborigines of Japan. Kessinger Publishing. لاپەڕە ١٦٤–١٧١. ژپنک ٩٧٨-١-٤١٧٩-٧٦٩٧-٣.
  23. ↑ «History of Whaling|Japan Whaling Association». لە ١٦ی ئابی ٢٠١٣ ھێنراوە. 12th century Hand-harpoon whaling starts in Japan
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=ڕاوکردنی_نەھەنگ_لە_ژاپۆن&oldid=1529712»