ویکیپیدیا:نووسینی کوردی

ئەمە پەڕەیەکی زانیارییە کە كۆدەنگیی دەستکاریکردنی کۆمەڵگەکە ڕوون دەکاتەوە لەسەر یەکێک یان زیاتر لە نەریت و کردارەکانی ویکیپیدیا. ئەمە یەکێک نییە لە سیاسەتە فەرمییەکانی ویکیپیدیا.

قەدبڕ

وپ:نک

بۆ یەکخستنی شێوازی نووسینی وتارەکان و ئاسانکردنی کاری گەڕان و پێشگیری لە دووبارەبوونەوە، ویکیپیدیای کوردی چەند پێوەر و ڕێسایەکی بۆ نووسینی کوردی داناوە. تکایە ھەر کەسێک دەیەوێت پەڕەکانی ویکیپیدیای کوردی دەستکاری بکات سەرەتا ئەم پێوەر و ڕێسایانە بخوێنێتەوە و ئینجا دەستکارییەکانی بکات.

شێوەزار: لەم ویکیپیدیایەدا وتارەکان تەنیا بە شێوەزاری کوردیی ناوەندی (سۆرانی) دەنووسرێن.
ئەلفوبێ: لێرە دەقەکان تەنھا بە ئەلفوبێی عەرەبیی زمانی کوردی دەنووسرێن. ئەگەر دەقەکەت بە لاتینی نووسراوە دەتوانیت بەرنامەیەکی بگۆڕی ئەلفوبێ وەک پەڵک کوردینووس بە کار بێنیت.
یوونیکۆد: لێرە دەقەکان تەنیا لەسەر بنەمای یوونیکۆد دەنووسرێن بۆ ئەوەی کە لە ھەموو سیستەمەکانی جیھان بە یەک شێوە ببینرێن. ئەگەر دەقەکەت بە فۆنتە ناستانداردەکان وەک فۆنتەکانی عەلی نووسراوە دەبێت پێش ئەوەی بیخەیتە نێو ویکیپیدیا، بەرنامەیەکی بگۆڕی فۆنت بۆ یوونیکۆد وەک پەڵک کوردینووس بە کار بێنیت.
فۆنت: پێویستە فۆنتێکی باش کە ھەموو پیتەکانی کوردی بە باشی نیشان بدات لەسەر سیستەمەکەت دامەزرابێت. ئێستا فۆنتی تەھۆما (وەشانی ٥ و بەسەرەوە کە لە ویندۆزی ڤیستا و بەسەرەوە ھەیە) فۆنتی سەرەکیی ویکیپیدیایە. لە سیستەمی ئەندرۆیددا فۆنتی Droid Naskh ھیچ گرفتێکی نییە بۆ ویکیپیدیا.
ڕێنووس: کەڵک لە ڕێنووسی یەکگرتوو وەردەگرین. بۆ زانیاریی زیاتر: ویکیپیدیا:ڕێنووسی زمانی کوردی
خاڵبەندی: ڕێساکانی بەکارھێنانی خاڵبندی لە ویکیپیدیا:خاڵبەندی شیکراونەتەوە.
ژمارەکان: بە گرووپی ژمارە عەرەبییەکان دەنووسرێن: ٠١٢٣٤٥٦٧٨٩ (ژمارە فارسییەکان: ~~۰۱۲۳۴۵۶۷۸۹~~ و ژمارە لاتینییەکان: ~~0123456789~~ بە کار نابرێن)

پیتەکانی کوردی لە ستانداردی یوونیکۆد

پیت	ناوی یوونیکۆد (Arabic Letters)	ژمارەی یوونیکۆد
ئ	Yeh with Hamza above	0626
ء	Hamza	0621
ا	Alef	0627
ب	Beh	0628
پ	Peh	067E
ت	Teh	062A
ج	Jeem	062C
چ	Tcheh	0686
ح	Hah	062D
خ	Khah	062E
د	Dal	062F
ر	Reh	0631
ڕ	Reh with small V below	0695
ز	Zain	0632
ژ	Jeh	0698
س	Seen	0633
ش	Sheen	0634
ع	Ain	0639
غ	Ghain	063A
ف	Feh	0641
ڤ	Veh	06A4
ق	Qaf	0642
ک	Keheh	06A9
گ	Gaf	06AF
ل	Lam	0644
ڵ	Lam with small V	06B5
م	Meem	0645
ن	Noon	0646
و	Waw	0648
ۆ	Oe	06C6
ھ	Heh Doachashmee	06BE
ە	Ae	06D5
ی	Farsi Yeh	06CC
ێ	Yeh with small V	06CE

نموونەیەک بۆ نیشاندانی جیاوازیی نێوان دوو پیتی ھ و ە لە ئەلفوبێی کوردیدا

پیتی ە

پیتی «ە» دەبێت بە یوونیکۆدی (06D5 Arabic letter Ae) بنووسرێت. نەک بە دوو یوونیکۆدی 0647 (Arabic letter Heh) و نووسەی جیاکەر Zero width non-joiner) 200C) چونکە:

زۆرترین پیتە لە کوردیدا و ئەگەر بە دوو پیت بنووسرێت قەبارەی وتارەکە لە خۆڕایی زۆر دەکات.
بۆ سڕینەوەی دەبێت دوو جار delete یا backspace لێ بدەیت.
لە کاتی دەستکاریکردنی دەقەکە جیاکەرەکەوەدا لەوانەیە سەر لە بەشداربووان بشێوێنێت.
لەوانەیە نووسەی جیاکەر کە نابینرێت بەبێ بەکارھێنان لە دەقەکەدا بمێنێتەوە و دەبێتە ھۆی گرفت لە گەڕاندا.

پیتی ھ

پیتی «ھ» بە یوونیکۆدی 06BE - Arabic letter Heh Doachashmee دەنووسرێت، نەک بە یوونیکۆدی 0647 (Arabic letter Heh) چونکە «ە»ی عەرەبی، پیتی «ھ»ی کوردی بە دروستی نیشان نادات وەک: گوناە کە دەشێت بە گوناھ بنووسرێت. بەھۆی کەمیی ھ لە کۆتای وشەکانی سۆرانییەوە ئەم گرفتە ئەوەندە بەرچاو ناکەوێت؛ بەڵام لە شێوەزاری کورمانجی پیتی ھ بە شێوەیەکی بەرچاو لە کۆتای وشەکاندا دەبینرێت، وەک: Pêşangeh, Xwendingeh, Tomargeh. ئەگەر ئەم وشانە بە پیتی عەرەبی بنووسرێن کاتێک یوونیکۆدی 0647 بە کار ببەیت، ئەوا دەبنە پێشانگەە، خوێندنگەە، تۆمارگەە؛ بۆیە لێرەدا ھەڵە لە بەکارھێنانی ئەو یوونیکۆدە ڕوون دەردەکەوێت؛ کە دروستتر وایە بەم شێوانە بنووسرێن: پێشانگەھ، خوێندنگەھ، تۆمارگەھ.

پیتی ک

دوو پیتی «ک» (بە یوونیکۆدی 06A9) و ك (بە یوونیکۆدی 0643) لەوانەیە لە ڕواڵەتدا زۆر جیاوازییان نەبێت بەڵام لە ستانداردی یوونیکۆددا دوو پیتی جیاوازن. گرفتەکە لە کاتی گەڕاندا خۆی نیشان دەدات. دوو وشەی «کوردی» و «کوردی» لە ڕواڵەتدا ھیچ جیاوازییەکیان نییە بەڵام ئاکامی گەڕانەکەیان سەرانسەر جیاوازە. ویکیپیدیای کوردی «ک» کردووە بە ستاندارد بۆ کەمکردنەوەی ھێماکان (وەک ھەمزە).

بەستانداردکردنی دەقەکان بۆ ویکیپیدیا

پێویستە ئەو دەقانە کە بە تەختەکلیلە جیاوازەکان نووسراون پێش ئەوەی بخرێنە نێو ویکیپیدیا یوونیکۆدە ھەڵەکانیان ڕاست بکرێنەوە. بۆ ئەم مەبەستەش دەکرێت ھەر بەرنامەیەکی دەستکاریکردنی دەق کە ئامرازی دۆزینەوە و جێگرتنەوەی (find & Replace) ھەبێت بە کار بھێنرێت. ھەروەھا بەکارھێنانی بەرنامەی پەڵک کوردینووس ئامرازێکی ھەڵگرتنی سەکۆسەربەست و سەرچاوەکراوەیە بۆ گۆڕینی ئەلفوبێیەکانی کوردی و بەستاندارکردنی یوونیکۆدەکان پێشنیار دەکرێت. ئەم بەرنامەیە بە شێوەی دەرھێڵ کار دەکات و زۆر خێرایە.

تایپکردنی کوردی

لەنێو ویکیپیدیا

لە کاتی دەستکاریکردنی پەڕەکانی ویکیپیدیا پێویستت بە دامەزراندنی تەختەکلیلی کوردی نییە و بە کلیککردن لەسەر دوگمەی ڕێکخستنەکانی زمان کە لە پاڵی ڕاست و لە لای دەقی بە زمانەکانی تر یان زمانەکاندایە دەتوانیت تەختەکلیلی نێوخۆی ویکیپپیدیای کوردی چالاک بکەیت. ھەروەھا ئەگەر مافی دامەزراندنی بەرنامەکەت لەسەر سیستەمەکەت نییە (بۆ نموونە لە شوێنە گشتییەکان وەک زانکۆکان) دەتوانیت بەم شێوازە لە ویکیپیدیادا بە کوردی بنووسیت. زانیاریی زیاتر

لە ویندۆز

لە ویندۆز ٨ و وەشانەکانی سەرتریدا زمانی کوردی (Central Kurdish) بە شێوەی فەرمی ھەیە و تەنیا پێوستە لە ڕێگەی Control Panel\Clock,Language,and Region\Language زمانی کوردی چالاک بکەیتەوە؛ بەڵام دابەشکردنی پیتەکان لەسەر بنەمای پیتە لاتینییەکان دانراوە و ھەندێک لە بەکارھێنەران پێیان خۆشە تەختەکلیلێکی تر دابمەزرێنن. شێوازی دابەشکردنی پیتەکانی تەختەکلیلەکان ئەمانەن:

وەک تەختەکلیلی ئینگلیزی

ئەم شێوازە باشترە بۆ ئەو کەسانەی کە لەسەر کلیلەکانی تەخەکلیلەکەیان پیتەکانی عەرەبی یان فارسی نەنووسراون یان خوویان بە تایپکردنی لاتینیەوە گرتووە؛ بەڵام بۆ زۆرێک لە پیتەکان دەبێت shift بگریت کە تایپکردن سەخت دەکات و ھەروەھا بۆ ئەو کەسانەی کە لە ئەلفوبێی لاتینیی کوردی نازانن زۆر سەختە. نموونە: ویکلیل، لەلایەن Épine (لێدوان · بەشدارییەکان)

وەک تەختەکلیلی عەرەبی

ئەم شێوازە چاکترە بۆ ئەو کەسانەی کە لەسەر کلیلەکانی تەختەکلیلەکەیان پیتەکانی عەرەبی ھەن یان بە تایپکردنی عەرەبی ڕاھاتوون. لە جێگەی ئەو پیتانەی عەرەبی کە لە کوردیدا نین (ذ ث ص ض ط ظ ة لا ؤ ء) پیتە تایبەتەکانی کوردی (ژ پ ێ چ گ ڤ ە ڕ ڵ ۆ وو) دانراون و گرتنی shift بۆ پیتەکانی کوردی پێویست نییە. نموونە: تەختەکلیلی سەرچیا

وەک تەختەکلیلی فارسی

ئەم شێوازەش باشترە بۆ ئەو کەسانەی کە لەسەر کلیلەکانی تەخەکلیلەکەیان پیتەکانی فارسی ھەن یان خوویان بە تایپکردنی فارسی گرتووە. لە جێگەی ئەو پیتانەی فارسی کە لە کوردیدا نین (ث ظ ط ص ض ذ) پیتە تایبەتەکانی کوردی (ێ ھ ڤ ۆ ڵ ڕ) دانراون و گرتنی shift بۆ ھیچ لە پیتەکان پێویست نییە.

ئەگەر ھیچکام لەم تەختەکلیلانەت بە دڵ نەبوو، دەتوانیت بەرنامەی Microsoft keyboard layout creator بە خۆڕایی دابەزێنیت و زۆر بە ئاسانی خۆت تەختەکلیلێک بە دڵی خۆت دروست بکەیت.

لە ماک

تەختەکلیلی کوردی ئامادەیە. نموونە: تەختەکلیلەکانی دەزگای ئایتیی حکوومەتی ھەرێمی کوردستان

لە لینوکس

لە ھەندێک لە دابەشکردنەکانی ئوبونتودا تەختەکلیلی کوردی ئامادەیە.

دێبیان و ئوبونتو

بڕۆ بۆ System > Preferences > Keyboard پاشان کرتە لە تابی Layout بکە و کرتە لە دوگمەی Add بکە، پەنجەرەیەکت بۆ دەبێتەوە کە تێیدا دەتوانیت وڵات و تەختەکلیل ھەڵبژێریت.

لە ئەندرۆید

تەختەکلیلی کوردی ئامادەیە. نموونە:

لە ئای ئۆ ئێس

ئەمانەش ببینە

پێوەرەکانی ڕێنووسی زمانی کوردی
پێوەرەکانی خاڵبەندی

بەستەرە دەرەکییەکان