هەوکردنی پەنکریاس
ھەوکردنی پەنکریاس بریتییە لە ھەوکردنی ڕژێنی پەنکریاس.[١] پەنکریاس ئەندامێکی گەورەیە لە پشتەوەی گەدە کە ئەنزیمەکانی ھەرس و ژمارەیەک ھۆرمۆن بەرھەم دەھێنێت.[١] دوو جۆری سەرەکی ھەیە: ھەوکردنی توندی پەنکریاس، و ھەوکردنی درێژخایەنی پەنکریاس.[١] ھێما و نیشانەکانی ھەوکردنی پەنکریاس بریتین لە ئازار لە بەشی سەرەوەی سک، لەگەڵ ھێڵنج و ڕشانەوە.[١] ئازارەکە زۆرجار دەچێتە پشت و زۆربەی کات توندیش دەبێت.[١] لە ھەوکردنی توندی پەنکریاسدا، تالێھاتن ڕەنگە ڕووبدات و نیشانەکانی بە شێوەیەکی گشتی لە چەند ڕۆژێکدا نامێنن.[١] لە ھەوکردنی درێژخایەنی پەنکریاسدا دابەزینی کێش، پیساییی چەور، و سکچوون لەوانەیە ڕووبدات.[١][٢] ئاڵۆزییەکان لەوانەیە ئەمانە بگرێتەوە؛ تەشەنا، خوێنبەربوون، شەکرە، یان کێشە لە ئەندامەکانی تردا.[١]
دوو باوترین ھۆکاری ھەوکردنی توندی پەنکریاس بەردێکی زراوە کە دەبێتە گیرانی جۆگەی زراوی ھاوبەش؛ لەگەڵ زۆر خواردنەوەی کھولیش.[١] ھۆکارەکانی تر ئەمانە دەگرێتەوە؛ زەبری ڕاستەوخۆ، ھەندێک لە دەرمانەکان، تەشەنا وەکو ملەخڕە، و گرێیەکان.[١] ھەوکردنی درێژخایەنی پەنکریاس لەوانەیە سەرھەڵبدات وەک بەرەنجامی ھەوکردنی توندی پەنکریاس.[١] زۆربەی جار بەھۆی ساڵانێک لە بەکارھێنانی زۆری کھولەوەیە.[١] ھۆکارەکانی تر بریتین لە بەرزیی چەوریی خوێن، بەرزیی کالیسیۆمی خوێن، ھەندێک لە دەرمانەکان، و ھەندێک تێکچوونی بۆماوەیی وەکو سیستیک فایبرۆسس، و گەلێکی تر.[١] جگەرەکێشان ئەگەری تووشبوون بە ھەوکردنی پەنکریاسی توند و درێژخایەن زیاد دەکات.[٣][٤] دەستنیشانکردنی ھەوکردنی توندی پەنکریاس لەسەر بنەمای زیادبوونی سێ ھێندە لە ئەمایڵەیز یان لایپەیز لە خوێندا دەبێت.[١] لە ھەوکردنی درێژخایەنی پەنکریاسدا، ئەم پشکنینانە ڕەنگە ئاسایی بن.[١] پشکنینی وێنەیی وەکو سۆنەر و سی تی سکان بەھەمان شێوە ڕەنگە بەسوود بێت.[١]
ھەوکردنی توندی پەنکریاس بەزۆری بە دەرزییە ژیناوەکان، دەرمانی ئازارشکێن، ھەروەھا ھەندێکجاریش بە دژەزیندەیی چارەسەر دەکرێت.[١] بە ئاسایی خواردن و خواردنەوە ڕێگەپێدراو نییە و سۆندەی لووت-گەدە (NG tube) دەخرێتە ناو گەدە.[١] ڕێکارێک کە بە پێبینیی ئاوەژووری پەنکریاس و جۆگەی زراو (ERCP) ناسراوە لەوانەیە ئەنجام بدرێت بۆ پشکنینی پاشەڵی جۆگەی زراوی ھاوبەش و لابردنی ھەر بەردێک ئەگەر ھەبوو.[١] لەو کەسانەی کە بەردی زراویان ھەیە زۆرجار تورەگەی زراوەکەش لادەبرێت لەگەڵیدا.[١] لە ھەوکردنی درێژخایەنی پەنکریاسدا، سەرەڕای ئەوانەی سەرەوە، خۆراک پێدانی کاتی لە ڕێگەی سۆندەی لووت-گەدەدا ڕەنگە بۆ دابینکردنی خۆراکەماددە پێویستەکان بەکاربھێنرێت.[١] ڕەنگە گۆڕینی درێژخایەنی ڕێجیمی خۆراک و پێدانی جێگرەوەی ئەنزیمەکانی پەنکریاس پێویست بێت.[١] ھەروەھا ناوبەناو نەشتەرگەری بۆ لابردنی بەشەکانی پەنکریاس دەکرێت.[١]
لەسەر ئاستی جیھان لە ساڵی ٢٠١٥ نزیکەی ٨٫٩ ملیۆن حاڵەتی ھەوکردنی پەنکریاس ڕوویداوە.[٥][٦] ھۆی مردنی ١٣٢ ھەزار و ٧٠٠ کەس، لەکاتێکدا لە ساڵی ١٩٩٠دا ٨٣ ھەزار گیانلەدەستدان بووە.[٧] ھەوکردنی توندی پەنکریاس لە نزیکەی ٣٠ کەسدا لە ھەر ١٠٠ ھەزار کەس لە ساڵێکدا ڕوودەدات.[٣] حاڵەتە نوێیەکانی ھەوکردنی درێژخایەنی پەنکریاس لە ساڵێکدا لە نزیکەی ٨ لە ھەر ١٠٠ ھەزار کەسدا دەردەکەون و لە ئێستادا نزیکەی کار لە ٥٠ لە ھەر ١٠٠ ھەزار کەسێک لە ئەمریکادا دەکات.[٨] لە پیاوان باوترە وەک لە ژنان.[١] زۆرجار ھەوکردنی درێژخایەنی پەنکریاس لە نێوان تەمەنی ٣٠ بۆ ٤٠ ساڵیدا دەست پێدەکات کە ھاوکات لە منداڵاندا دەگمەنە.[١] ھەوکردنی توندی پەنکریاس بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٨٨٢ لە توێکاریی جەستەدا وەسف کرا لەکاتێکدا ھەوکردنی درێژخایەنی پەنکریاس بۆ یەکەمجار لە ساڵی ١٩٤٦ وەسفکرا.[٨]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ ئ ا ب پ ت ج چ ح خ د ر ڕ ز ژ س ش ع غ ف ڤ ق ک گ ل ڵ niddk.nih.gov. ١٦ی ئابی ٢٠١٢ https://web.archive.org/web/20150307095945/http://www.niddk.nih.gov/health-information/health-topics/digestive-diseases/pancreatitis/Pages/facts.aspx. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی ئازاری ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە. لە ١ی ئازاری ٢٠١٥ ھێنراوە.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ Witt، Heiko (نیسانی ٢٠٠٧). «Chronic pancreatitis: challenges and advances in pathogenesis, genetics, diagnosis, and therapy». Gastroenterology. ١٣٢ (4): ١٥٥٧-١٥٧٣. doi:١٠.١٠٥٣/j.gastro.٢٠٠٧.٠٣.٠٠١. PMID ١٧٤٦٦٧٤٤.
- ^ ئ ا Lankisch، PG؛ Apte، M؛ Banks، PA (٢٠ی کانوونی دووەمی ٢٠١٥). «Acute pancreatitis». Lancet. ٣٨٦ (9988): ٨٥–٩٦. doi:١٠.١٠١٦/S٠١٤٠-٦٧٣٦(١٤)٦٠٦٤٩-٨. PMID ٢٥٦١٦٣١٢.
- ^ Yadav، D؛ Lowenfels، AB (حوزەیرانی ٢٠١٣). «The epidemiology of pancreatitis and pancreatic cancer». Gastroenterology. ١٤٤ (6): ١٢٥٢–٦١. doi:١٠.١٠٥٣/j.gastro.٢٠١٣.٠١.٠٦٨. PMC ٣٦٦٢٥٤٤. PMID ٢٣٦٢٢١٣٥.
- ^ GBD 2015 Disease and Injury Incidence and Prevalence، Collaborators. (٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦). «Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 310 diseases and injuries, 1990–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015». Lancet. ٣٨٨ (10053): ١٥٤٥–٦٠٢. doi:١٠.١٠١٦/S٠١٤٠-٦٧٣٦(١٦)٣١٦٧٨-٦. PMC ٥٠٥٥٥٧٧. PMID ٢٧٧٣٣٢٨٢.
{{cite journal}}:|یەکەم=has generic name (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە ژمارەیییەکان: authors list (بەستەر) - ^ GBD 2015 Mortality and Causes of Death، Collaborators. (٨ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٦). «Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015». Lancet. ٣٨٨ (10053): ١٤٥٩–٤٤. doi:١٠.١٠١٦/s٠١٤٠-٦٧٣٦(١٦)٣١٠١٢-١. PMC ٥٣٨٨٩٠٣. PMID ٢٧٧٣٣٢٨١.
{{cite journal}}:|یەکەم=has generic name (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە ژمارەیییەکان: authors list (بەستەر) - ^ GBD 2013 Mortality and Causes of Death، Collaborators (١٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٤). «Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013». Lancet. ٣٨٥ (9963): ١١٧–٧١. doi:١٠.١٠١٦/S٠١٤٠-٦٧٣٦(١٤)٦١٦٨٢-٢. PMC ٤٣٤٠٦٠٤. PMID ٢٥٥٣٠٤٤٢.
{{cite journal}}:|یەکەم=has generic name (یارمەتی)ڕاگرتنی شێوازی سەرچاوەی ١: ناوە ژمارەیییەکان: authors list (بەستەر) - ^ ئ ا Muniraj، T؛ Aslanian، HR؛ Farrell، J؛ Jamidar، PA (کانوونی یەکەمی ٢٠١٤). «Chronic pancreatitis, a comprehensive review and update. Part I: epidemiology, etiology, risk factors, genetics, pathophysiology, and clinical features». Disease-a-month: DM. ٦٠ (12): ٥٣٠–٥٠. doi:١٠.١٠١٦/j.disamonth.٢٠١٤.١١.٠٠٢. PMID ٢٥٥١٠٣٢٠.
