نکۆڵی لە جینۆسایدی ئەرمەنییەکان
| نکۆڵی لە جینۆسایدی ئەرمەنییەکان | |
|---|---|
| بابەتی لاوەکی | جینۆسایدی ئەرمەنییەکان |
| جێبەجێکار | Armenian Genocide denier |
| بەرامبەر | بە فەرمی ناسینی کۆمەڵکوژیی ئەرمەنییەکان |
نکۆڵی جینۆسایدی ئەرمەنستان پێداچوونەوەیەکی مێژووییە ھاوشێوەی ئینکاری ھۆلۆکۆست، کە دەڵێت جینۆسایدی ئەرمەنییەکان لە ڕاستیدا بەو شێوەیە یان قەبارەیەی کە ئێستا لەلایەن زانایانەوە پێشنیاز کراوە ڕووی نەداوە. ڕەنگە ڕەتکردنەوەی جینۆسایدی ئەرمەنییەکان لە ھەندێک وڵاتدا قەدەغە بێت. لەلایەن زانایانی جینۆسایدەوە بە شێوەیەکی بەرفراوان دانپێدانراوە کە جینۆسایدی ئەرمەنییەکان یەکێک بووە لە یەکەم کۆمەڵکوژییە مۆدێرن و سیستماتیکییەکان، [١] لە کاتێکدا زۆرێک لە سەرچاوەکان ئاماژە بە ژمارەی زۆری مردنی ئەرمەنییەکان دەکەن وەک بەڵگەیەک کە پلانێکی سیستماتیکی و ڕێکخراو لەلایەن ئیمپراتۆریەتیی عوسمانییەوە ھەبووە بۆ نەھێشتنی ئەرمەنییەکان. [٢]
جینۆسایدی ئەرمەنییەکان بە شێوەیەکی بەرفراوان وەک یەکێک لە یەکەم کۆمەڵکوژییەکان لە مێژووی مۆدێرن ناسراوە، [٣] [٤] :177 توێژەران ئاماژە بەو شێوازە سیستماتیکی و ڕێکخراوە دەکەن کە کوشتنەکان بۆ نەھێشتنی ئەرمەنییەکان ئەنجامدراون. جینۆسایدی ئەرمەنییەکان بە دووەم گەورەترین حاڵەتی جینۆساید دادەنرێت دوای قڕکردنی جولەکەکان لەلایەن نازییەکان. وشەی جینۆساید بۆ وەسفکردنی ئەم ڕووداوانە داڕێژراوە.
بەڵام حکوومەتەکانی تورکیا [٥] و ئازەربایجان [٦] ڕەتیدەکەنەوە کە دەسەڵاتدارانی عوسمانی ھەوڵی قڕکردنی گەلی ئەرمەنییان دابێت. [٧] حکوومەتی تورکیا دان بەوەدا دەنێت کە زۆرێک لە ئەرمەنییەکان لە جەنگی جیھانیی یەکەمدا کوژراون، بەڵام دەڵێت ژمارەیەک تورکی موسڵمانیش کوژراون. بانگەشەی ئەوە دەکات کە ژمارەی قوربانیانی ئەرمەن ھەڵئاوساوە، و ئەو کۆمەڵکوژییانەی کە لەلایەن ھەردوو لایەنەوە ئەنجامدراون لە ئەنجامی توندوتیژی نەتەوەیی و ئەو ململانێ فراوانترە بووە کە جەنگی جیھانیی یەکەم [٧]
جێگای سەرنجە کە حکوومەتی تورکیا دانی بە کۆمەڵکوژییەکانی ئەرمەندا نا لە نێوان ساڵانی ١٩١٩-١٩٢٠، بەو پێیەی ئەو بڕیارانەی کە دادگا سەربازییەکانی تورکیا لە نێوان ساڵانی ١٩١٩–١٩٢٠ جێبەجێیان کرد، سەرکردە عوسمانییەکانی بەشدارییان کردووە لە کۆمەڵکوژییەکاندا بە تاوانبار زانی. لە ساڵی ١٩١٩ [٨] ئیمپراتۆریەتیی عوسمانی دانی بە جینۆسایدی ئەرمەنییەکاندا نا (ئەوکات بە "تاوانی جەنگ" ناسرابوو) و تاوانباران سزای لەسێدارەدانیان بەسەردا سەپێندرا. [٩] بەڵام لە ساڵی ١٩٢١ و لە سەردەمی سەرھەڵدانەوەی بزووتنەوەی نەتەوەیی تورکیادا، لێبووردن بۆ ئەو کەسانە درا کە تاوانبار بوون. دواتر حکوومەتە یەک لە دوای یەکەکانی تورکیا بە سەرۆکایەتی مستەفا کەمال ئەتاتورک سیاسەتی ئینکاری کۆمەڵکوژییەکانیان گرتەبەر. [٩] [١٠] [١١] [١٢] لەگەڵ گرتنەبەری سیاسەتی نکۆڵیکردن، سەرچاوە و گێڕانەوەکانی تورکیا بوونی کۆمەڵکوژی دژ بە ئەرمەنییەکان ڕەتیانکردەوە و ھۆکاری مردنی ئەرمەنییەکان شەڕ و ئاوارەبوونە.
نکۆڵی جینۆسایدی ئەرمەنییەکان بە فەرمی لە فەڕەنسا،[١٣] ئیتاڵیا، سویسرا، یۆنان، قوبرس و سلۆڤاکیا قەدەغەیە.[١٤] [١٥] [١٦] لە ٢٤ی نیسانی ٢٠٢١، جۆ بایدن، سەرۆکی ئەمریکا بە فەرمی کۆمەڵکویژی ئەرمەنییەکانی بە جینۆساید ناساند.[١٧]
سەرچاوەکان
[دەستکاری]- ^ https://web.archive.org/web/20060416082159/http://www.genocidewatch.org/TurkishPMIAGSOpenLetterreArmenia6-13-05.htm. لە ڕەسەنەکە لە ١٦ی نیسانی ٢٠٠٦ ئەرشیڤ کراوە. لە 25 أبريل 2016 ھێنراوە.
{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی); پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) June 13, 2005. - ^ https://web.archive.org/web/20160414183622/http://thomas.loc.gov/cgi-bin/query/R?r110:FLD001:S03144. لە ڕەسەنەکە لە ١٤ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە.
{{cite web}}: پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ A Letter from The International Association of Genocide Scholars (PDF)، Genocide Watch، ١٣ی حوزەیرانی ٢٠٠٥، لە ڕەسەنەکە (نسق المستندات المنقولة) لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە، لە 1 أكتوبر 2020 ھێنراوە
{{citation}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی). https://web.archive.org/web/20171011090846/http://www.genocidewatch.org/images/Turkey-_13Jun05ErdoganletterAmericanHistoricalAssociation.pdf. لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ١١ی تشرینی یەکەمی ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە. لە 25 أبريل 2016 ھێنراوە.{{cite web}}: نرخەکانی ڕێکەوت بپشکنە لە:|ڕێکەوتی سەردان=(یارمەتی); پارامەتری|title=ونە یانیش واڵایە (یارمەتی) - ^ Ferguson، Niall (٢٠٠٦)، The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West، New York: Penguin Press، ژپنک ١-٥٩٤٢٠-١٠٠-٥.
- ^ «Christopher Hitchens: Turkey Denies History». hnn.us. لە ڕەسەنەکە لە ١١ی حوزەیرانی ٢٠١٠ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «[ Радио Свобода: Наши гости: Факты и мнения ]». svoboda.org. لە ڕەسەنەکە لە ٣ی شوباتی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ ئ ا «Q&An Armenian 'genocide'». بي بي سي. ١٢ی تشرینی یەکەمی ٢٠٠٦. لە ڕەسەنەکە لە ٧ی حوزەیرانی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٩ی کانوونی یەکەمی ٢٠٠٦ ھێنراوە.
- ^ Suny، Ronald Grigor (٢٠١٥). "They Can Live in the Desert but Nowhere Else": A History of the Armenian Genocide. Princeton University Press. لاپەڕە ٣٣٦–٧. ژپنک ١٤٠٠٨٦٥٥٨١. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی تەممووزی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ ئ ا Antos، Jason D. (٢٨ی ئازاری ٢٠١٢). «Armenian Genocide Survivors Remember». The Queens Gazette. لە ڕەسەنەکە لە ١٠ی تەممووزی ٢٠١٨ ئەرشیڤ کراوە.
Only one Turkish government, under Damad Ferit Pasha, has ever recognized the Armenian Genocide. His administration held war crime trials and condemned most of the instigators to the massacre. Every other Turkish government has continued to deny the genocide.
- ^ v. Voss، Huberta (٢٠٠٧). Portraits of Hope: Armenians in the Contemporary World. Berghahn Books. لاپەڕە ٢٩٣. ژپنک ١٨٤٥٤٥٢٥٧٧. لە ڕەسەنەکە لە ١٣ی ئازاری ٢٠١٧ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Cassese، Antonio؛ Acquaviva، Guido؛ Akande، Dapo؛ Baig، Laurel؛ Bing، Jia؛ Cryer، Robert؛ Dé، Urmila (٢٠٠٩). The Oxford Companion to International Criminal Justice. Oxford University Press. لاپەڕە ٨٩٨–٩. ژپنک ٠١٩١٠٢١٤٩٠. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ Eltringham، Nigel؛ Maclean، Pam (٢٠١٤). Remembering Genocide. Routledge. لاپەڕە ٤١. ژپنک ١٣١٧٧٥٤٢٢٠. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی نیسانی ٢٠١٦ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «It's now illegal to deny the Armenian genocide in France». The Independent (بە ئینگلیزی). ٣ی تەممووزی ٢٠١٦. لە ڕەسەنەکە لە ٢٨ی نیسانی ٢٠١٩ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢٧ی کانوونی یەکەمی ٢٠١٨ ھێنراوە.
- ^ Lomsadze، Giorgi (١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٤). «Greece Bans Denials of Armenian Genocide». EurasiaNet. مؤسسات المجتمع المنفتح. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئەیلوولی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «Armenia praises Greece for law banning denial of genocide». داڕێژە:Ill-WD2. ١٠ی ئەیلوولی ٢٠١٤. لە ڕەسەنەکە لە ١٩ی ئەیلوولی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «Cyprus criminalizes denial of 1915 Armenian genocide by Turks». Reuters. ٢ی نیسانی ٢٠١٥. لە ڕەسەنەکە لە ٢٩ی ئەیلوولی ٢٠١٥ ئەرشیڤ کراوە.
- ^ «Statement by President Joe Biden on Armenian Remembrance Day». ٢٤ی نیسانی ٢٠٢١. لە ڕەسەنەکە لە ٢٤ی نیسانی ٢٠٢١ ئەرشیڤ کراوە.
