نافەرمانی مەدەنی
نافەرمانی مەدەنی یەکێکە لەو ڕێگایانەی کە خەڵک لە یاسا ناڕەواکان یاخی بوون و لە زۆرێک لە بزووتنەوەکانی بەرخۆدانی ئاشتیانەی بەڵگەداردا بەکارھێنراوە؛ لە ھیندستان (وەک ھەڵمەتەکانی گاندی بۆ دادپەروەری کۆمەڵایەتی و ھەڵمەتەکانی بۆ سەربەخۆیی ھیندستان لە ئیمپراتۆریەتیی بەریتانیا)، لە باشووری ئەفریقا لە بەرەنگاربوونەوەی ئاپارتاید و لە بزووتنەوەی مافە مەدەنییەکانی ئەمریکا. ھەرچەندە نافەرمانی مەدەنی ھاوبەشە لەگەڵ مانگرتنەکان (بەتایبەت مانگرتنی گشتی) ئەو ڕاستییەی کە ھەردووکیان ئامرازن کە جەماوەر بەکاردەھێنن بۆ داوای لابردنی ئەو نادادپەروەرییەی کە بەسەریاندا ھاتووە، بەڵام مانگرتنەکە پەیوەندی بە مافی کرێکارانەوە ھەیە بەرامبەر بە خاوەنکار (کە دەکرێت حکوومەت بێت).
یەکێک لە گەورەترین و بەربڵاوترین بەکارھێنانەکانی نافەرمانی مەدەنی میسرییەکان بوون لە دژی داگیرکاری بەریتانیا لە شۆڕشی ئاشتیانەی ساڵی ١٩١٩دا.
نافەرمانی مەدەنی بریتییە لە ڕەتکردنەوەی ملکەچبوون بۆ یاسایەک، ڕێسایەک، ڕێکخراوێک، یان دەسەڵاتێک کە لەلایەن ئەو کەسانەی ڕەخنەی لێدەگرن وەک ناڕەوا ھەست پێدەکرێت. ئەم زاراوەیە دەگەڕێتەوە بۆ ھێنری دەیڤید تۆرۆی ئەمریکی، کە لە توێژینەوەیەکدا بەکاریھێناوە کە لە ساڵی ١٨٤٩دا بڵاویکردووەتەوە، دوای ڕەتکردنەوەی باجێک کە مەبەست لێی دابینکردنی دارایی شەڕی دژی مەکسیک بووە، بە ناوی «بەرخۆدان بەرامبەر حکوومەتی مەدەنی».لە ئەورووپا تەنانەت ئەگەر چەمکی نافەرمانی مەدەنی درەنگ داڕێژرابێت، بیرۆکەی بەرەنگاربوونەوەی یاسایەکی نادادپەروەرانە پێش سەدەی نۆزدەھەم ھەبووە. ئەمڕۆ ئەم چەمکە فراوانتر بووە و زۆرێک لەو تاکانە دەگرێتەوە کە خەریکی کردارێکن کە ھەوڵدەدەن «بزووتنەوە دژە پڕوپاگەندەییەکان» بە میدیا بگۆڕن.ھەندێک کەس ئەم کردەوانە لە جۆرێک لە زیانگەیاندن بە موڵک و ماڵی زیاتر ھیچی تر نازانن. ھەندێکی تر وەک کارێکی بەسوود دەیانبینن کە ئامانجیان گۆڕینی سیاسەتی دەسەڵاتدارانە.
سەرچاوەکان
[دەستکاری]
