مەسیحییەتی ڕۆژھەڵات

مەسیحییەتی ڕۆژھەڵات
لقی	مەسیحییەت
لێکۆڵینەوە لەلایەن	توێژینەوەکانی کڵێسای ڕۆژھەڵات
جیاکراوەتەوە لە	مەسیحییەتی ڕۆژاوا
لە ویکیدراوە دەستکاریی زانیارییەکان بکە

مەسیحییەتی ڕۆژھەڵات بنەماڵەی ئەو کەنیسانەیە کە لە دەرەوەی جیھانی ڕۆژاوا گەشەیان کردووە. ئەمڕۆ دابەش بووە بەسەر سێ بنەماڵەدا: کەنیسەی ئۆرتۆدۆکسی ڕۆژھەڵات ، کەنیسەی ئۆرتۆدۆکسی مەشریقی، و کەنیسەی کاسۆلیکی ڕۆژھەڵات، جگە لە دوو کڵێسا کە لە کەنیسەی مێژوویی مەشریقەوە ھاتوون: کەنیسەی ئاشووری مەشریقی و کەنیسەی مەشریقی کۆنی. لە لایەکی ترەوە ڕووبەڕووی نەریتی مەسیحی ڕۆژاوا دەبێتەوە کە لەلایەن کەنیسەی کاسۆلیکی و پرۆتستانتی ڕۆژاواوە نوێنەرایەتی دەکرێت. ئەم زاراوەیە ئاماژەیە بۆ ھەموو ئەو میرات و نەریتە مەسیحییانەی کە ئەم کەنیسانە بە درێژایی سەدەکان ھەڵیانگرتووە و بەردەوامیشیان ھەیە. کەنیسەکانی مەسیحی ڕۆژھەڵات پێکھاتوون لە نەریتی مەسیحی کە لە ماوەی چەند سەدەیەکدا بە شێوەیەکی جیاواز گەشەیان کردووە لە ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و باکوور و ڕۆژھەڵاتی ئەفریقا، ڕۆژھەڵاتی ئەورووپا، ئاسیای بچووک، کەناری مالابار لە باشووری ھیندستان، و بەشێک لە ڕۆژھەڵاتی دوور. ئەم زاراوەیە باس لە یەک ھاوبەش و مەزھەبی ئایینی ناکات. ھەرچەندە کەنیسەکانی ڕۆژھەڵات نەریتێکی ئایینییان ھەبوو بەڵام لە سەدەکانی یەکەمی ئایینی مەسیحیدا بەھۆی جیاوازی عەقیدەی و مەسیحی و تیۆلۆژی و ھەروەھا ھۆکاری سیاسییەوە دابەش بوون.

کڵێساکانی ڕۆژھەڵات بە شێوەیەکی نەریتی لە یۆنان و ڕووسیا و باڵکان و ئەورووپای ڕۆژھەڵات و ئاسیای بچووک و ئاسیای ناوەڕاست و ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست و باکووری ڕۆژھەڵاتی ئەفریقا و باشووری ھیندستان و وڵاتانی شام و فارس و عێراق بڵاوبوونەتەوە. لە ئەنجامی ھەمەچەشنی گەلانی مەسیحی ڕۆژھەڵات، ھەر نەتەوەیەک زۆرجار ڕێوڕەسمی تایبەتی خۆی ھەیە، واتە کۆمەڵێک سروود، ئەدەبی مەسیحی، زمان کە لە نوێژدا بەکاردێت و جۆرێکی تایبەتی مۆسیقای کڵێسا، ھونەر، یان شێوازی تەلارسازی، کە بە "ڕێوڕەسم" دادەنرێت. ڕێوڕەسمی سەرەکی مەسیحییەکانی ڕۆژھەڵات بریتین لە ڕێوڕەسمی ئەسکەندەری، ڕێوڕەسمی ئەرمەنی، ڕێوڕەسمی ئەنتیکیا، ڕێوڕەسمی بیزەنتین، ڕێوڕەسمی ڕۆژھەڵاتی سووریا و ڕێوڕەسمی ڕۆژاوای سووریا.