مێژووی عومان
عومان شوێنی نیشتەجێبوونی مرۆڤی پێش مێژووە، کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ زیاتر لە ١٠٠ هەزار ساڵ پێش ئێستا. ناوچەکە لە ژێر کاریگەری داگیرکەرانی بەهێزدا بوو، لەنێویاندا هۆزە عەرەبەکانی تر ، پورتوگال و ئینگلتەرا . عومان سەردەمانێک دوورگەی زەنزیبار, لە کەناری ڕۆژهەڵاتی ئەفریقا، وەک کۆلۆنی بوو. [١]
مێژووی پێش مێژوو[دەستکاری]
لە عومان، شوێنێک لە ساڵی ٢٠١١ لەلایەن بەین جوونەوە دۆزرایەوە کە زیاتر لە ١٠٠ پەرشوبڵاوی ڕووکاری ئامێری بەردی نوبی لەخۆگرتبوو کە پێشتر تەنها لە ھەڵکۆڵینە شوێنەوارییەکان لە سودان ناسرابوو. دوو خەمڵاندنی تەمەنی درەوشانەوەی فۆتۆستیمولکراو، کۆمەڵگەی نوبی عەرەبی بە نزیکەی ١٠٦ ھەزار ساڵ دەزانن. [٢] بە گوتەی شوێنەوارناسان، مێژووی عومان دەگەڕێتەوە بۆ ھەزارەی دوازدەھەمی پێش زایین و لە کۆتایی سەردەمی سەهۆڵبەندان . لەو سەردەمەدا عومان خاکێکی سەوز و بەپیت و بەپیت بوو. ھەڵکەندنی شوێنە کۆنە جیاوازەکان بووەتە ھۆی دۆزینەوەی گۆڕستان لە پارێزگای بارمی لە ناوچەی زاهیرە و پارێزگای ئەبرا لە ناوچەی شەرقیە و مەحوت لە ناوچەی ناوەڕاست و نیزوی لە ناوچەی ناوخۆ و ناوچەکانی تری سوڵتانییەتی عومان, بە تایبەت کەناراوەکان ناوچەکان. لەم هەڵکۆڵینانەدا ڕوونە کە عومان پەیوەندییەکی بازرگانی بەرفراوانی لە نێوان هیندستان و میزۆپۆتامیا و شارستانیەتەکانی دیکەی نیمچە دوورگەی عەرەبیدا ھەبووە. [٣]
خولەکان[دەستکاری]
نیوەی باکووری عومان (لەگەڵ بەحرەین، قەتەر، ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی مۆدێرن، لەگەڵ پارێزگاکانی بەلوچستان و سندی پاکستان) ڕەنگە بەشێک بووبێت لە ساتراپی مەککە [٤] لە ئیمپراتۆریەتی هەخامەندییەکان . لە کاتی داگیرکردنی ئەسکەندەردا، ڕەنگە ساتراپی بە جۆرێک بوونی هەبووبێت و دەوترێت ئەسکەندەر لە پوروش، پایتەختەکەی، ڕەنگە لە نزیک بام ، لە پارێزگای کرمان نیشتەجێ بووبێت. لە نیوەی دووەمی هەزارەی یەکەمی پێش زایینەوە دانیشتووانێک لە ناوەڕاست و ڕۆژئاوای عەرەبستانەوە بەرەو ڕۆژهەڵات کۆچیان کردووە. گرنگترینی ئەم ھۆزانە بە ئازد ناسراوە . ئیمپراتۆریەتی پارتی و ساسانی لە کەناراوەکاندا هێڵدرانەوە. لە ساڵی ١٠٠ پێش زایین تا ٣٠٠ دوای ئەوە لە ناوەڕاستی عومان لە سەمەد ئەلشان و ئەو سەردەمەی کە پێی دەوترێت پێش ئیسلام کە بە کورتی بە PIR دەرکەوتوون لە ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبی . ئەم کۆچکردنانە بەردەوامن، لە سەدەی نۆزدەهەمدا ، بنەماڵە فەرمانڕەواکانی بەدەوی کە لە کۆتاییدا فەرمانڕەوایی وڵاتانی کەنداوی فارسیان کرد.
شانشینی عومان لە شەڕی حەبەشە و فارسدا لەژێر کاریگەری ھێزەکان ئیمپراتۆریەتی ساسانی لەژێر فەرماندەیی وەهریزدا بوو. گاریسۆنی ساسانیەکان کە چوار هەزار کەسی تێدابوو، بنکەکەی لە جەمسجەرد (چیای قەرەبەی مۆدێرن، ناسراو بە فالح ئەلسوک) بوو. [٥]
سەرچاوەکان[دەستکاری]
- ^ Benjamin Plackett (30 March 2017). Omani Music Masks A Slave Trading Past. Al-Fanar Media.
- ^ Rose, JI; Usik, VI; Marks, AE; Hilbert, YH; Galletti, CS; Parton, A; Geiling, JM; Cerný, V; Morley, MW (2011). "The Nubian Complex of Dhofar, Oman: an African middle stone age industry in Southern Arabia". PLoS ONE. 6 (11): e28239. Bibcode:2011PLoSO...628239R. doi:10.1371/journal.pone.0028239. PMC 3227647. PMID 22140561.
- ^ السلطان:قابوس، البوسعید، موسوعة دلیل الأعلام: مسقط، چاپ اول، سال ۱۹۹۸ میلادی. (به عربی).
- ^ Dan Potts, The Booty of Magan, Oriens anticuus 25, 1986, 271-85
- ^ Miles, Samuel Barrett (1919). The Countries and Tribes of the Persian Gulf (بە ئینگلیزی). Harrison and sons. pp. 26–27.
 |
کۆمنزی ویکیمیدیا، میدیای پەیوەندیدار بە مێژووی عومان تێدایە. |